Những ngày gần đây, dư luận xôn xao trước thông tin một số ca sĩ Việt Nam có liên đới đến các yếu tố nghi quảng bá cờ bạc, cá độ trong hoạt động nghệ thuật và truyền thông.

Điển hình, chiều 25/9, tại họp báo định kỳ, Công an TP.HCM cho biết nhóm nhạc Ngũ Hổ Tướng đã đăng tải hai video, gồm một phim ngắn và một MV ca nhạc, có nội dung nghi vấn quảng cáo cờ bạc, cá độ; dấu hiệu này được phát hiện qua công tác nắm bắt dư luận và theo dõi trên không gian mạng.

Thông tin này cho thấy hoạt động quảng bá trá hình có thể len lỏi trực tiếp vào sản phẩm giải trí đại chúng, thông qua kịch bản, đạo cụ, hình ảnh gợi liên tưởng hoặc cấu trúc nội dung thao túng hành vi.

Cùng thời điểm, dư luận cũng đặt câu hỏi trước việc ca sĩ Thiều Bảo Trâm biểu diễn tại một sự kiện mà trên sân khấu xuất hiện logo được cho là của web cá độ. Dẫu mọi trường hợp cần được xác minh công bằng, sự cộng hưởng của hai diễn biến nêu trên đã phơi bày một nguy cơ hiện hữu: ranh giới giữa nghệ thuật và những toan tính thương mại rủi ro đang bị xóa mờ, kéo theo hệ lụy đạo đức, pháp lý và văn hóa.

Vấn đề ở đây không thuần túy là "vô tình xuất hiện trong khung hình", mà là trách nhiệm của các chủ thể văn hóa trước sức ảnh hưởng họ tạo ra. Khi yếu tố nghi vấn được lồng ghép ngay trong sản phẩm do nghệ sĩ phát hành, như trường hợp Ngũ Hổ Tướng, mức độ chủ động và tính hệ thống của chiến thuật "tẩy trắng" càng đáng lo ngại: nội dung giải trí bị biến thành phương tiện bình thường hóa hành vi cá cược, khéo léo xóa nhòa cảm giác sai trái bằng mỹ cảm hình ảnh, giai điệu và câu chuyện. Khi yếu tố ấy xuất hiện ở sân khấu sự kiện, như nghi vấn liên quan Thiều Bảo Trâm, "khung hình" tuy ngắn ngủi nhưng có sức nén biểu tượng mạnh: chỉ một logo ở backdrop cũng đủ gắn liên đới hình ảnh nghệ sĩ với nhà tài trợ, bất kể có hợp đồng quảng cáo trực tiếp hay không.

Trong cả hai trường hợp, mạng xã hội khuếch đại nhận thức đám đông chỉ qua vài giây video hoặc vài bức ảnh, khiến dư luận nhanh chóng đi đến kết luận và nghệ sĩ đối diện tổn hại uy tín khó đảo ngược.

Từ góc độ hệ quả, nguy cơ nổi bật nhất là sự suy giảm niềm tin công chúng đối với nghệ sĩ và môi trường văn hóa đại chúng. Nghệ sĩ, với vai trò người dẫn dắt thị hiếu, nếu để hình ảnh gắn với cờ bạc - dù hữu ý hay vô ý - đã mặc nhiên gửi đi thông điệp sai trái và lệch chuẩn.

Căn nguyên của tình trạng này là sự lỏng lẻo ở cả ba tầng: sàng lọc, chuẩn hóa, và kiểm soát. Ở tầng sàng lọc, không ít đơn vị tổ chức sự kiện và ekip sản xuất thiếu quy trình thẩm định pháp lý và đạo đức đối tác, hoặc chấp nhận "đi đường vòng" để nhận tài trợ. Ở tầng chuẩn hóa, hợp đồng biểu diễn và sản xuất thường bỏ trống điều khoản về bối cảnh nhận diện (logo, ký hiệu, QR, đạo cụ gợi liên tưởng) và quyền chủ động từ chối xuất hiện khi phát hiện rủi ro. Ở tầng kiểm soát, quy trình duyệt sân khấu, duyệt storyboard, duyệt bản dựng hậu kỳ chưa chặt chẽ; trong khi nhận thức về rủi ro truyền thông của một số nghệ sĩ, quản lý, đạo diễn còn nông, dễ bị sức ép thương mại lấn át nguyên tắc.

Vì vậy, cần khẳng định dứt khoát: nghệ sĩ không chỉ là người biểu diễn mà là chủ thể văn hóa, và mỗi lần xuất hiện, mỗi sản phẩm phát hành đều là một tuyên ngôn giá trị. Tự do sáng tạo không bao giờ tách rời nghĩa vụ tuân thủ pháp luật và trách nhiệm xã hội, nhất là khi khán giả chủ đạo là người trẻ. Không thể viện dẫn "vô tình" như chiếc khiên vĩnh viễn. Cộng đồng có quyền đòi hỏi chuẩn mực cao, nhưng cũng phải thượng tôn bằng chứng, tránh kết án vội vã. Chuẩn mực chỉ bền vững khi vừa nghiêm khắc với hành vi sai lệch, vừa công bằng trong quy trình xác minh.

Từ lập luận trên, giải pháp phải đi vào cơ chế, không chỉ khẩu hiệu. Với nghệ sĩ và ekip quản lý, cần thiết lập bộ lọc tài trợ và nội dung: kiểm tra pháp lý, danh tiếng, lịch sử vi phạm của đối tác; xây danh "sách đỏ" với các lĩnh vực rủi ro như cờ bạc trái phép, tín dụng đen, đa cấp biến tướng. Hợp đồng phải bổ sung điều khoản ràng buộc về bối cảnh nhận diện và quyền từ chối biểu diễn/quay khi phát hiện dấu hiệu rủi ro; đồng thời, áp dụng quy trình duyệt nhiều lớp: duyệt sân khấu, backdrop, hình ảnh minh họa, bản dựng cuối; gỡ hoặc chỉnh sửa chi tiết nguy hại trước khi phát hành. Khi có nghi vấn, phản ứng khủng hoảng phải minh bạch và kịp thời: công bố căn cứ hợp đồng, quy trình duyệt; xin lỗi nếu có sơ suất; cam kết khắc phục như gỡ video, chỉnh sửa, dừng hợp tác.

Với đơn vị tổ chức sự kiện và nhà sản xuất nội dung, phải thẩm định tài trợ nhiều lớp, có hội đồng đạo đức độc lập, checklist kiểm soát mọi điểm chạm hình ảnh; minh bạch hóa danh sách tài trợ; tuyệt đối không cài cắm trá hình; thiết lập chế tài nội bộ nghiêm khắc để hủy hợp tác, bồi thường, công khai xin lỗi khi vi phạm. 

Với cơ quan quản lý và nền tảng số, cần hướng dẫn chi tiết tiêu chí nhận diện quảng bá cờ bạc trá hình; tăng cường giám sát và phối hợp xử lý nhanh; vận hành cơ chế tiếp nhận phản ánh và tạm gỡ để thẩm định khi có dấu hiệu rõ ràng. 

Với công chúng, thực hành tiêu dùng văn hóa có trách nhiệm: xác minh nguồn tin, phản ánh qua kênh chính thống, không chia sẻ nội dung chưa kiểm chứng, đồng thời nâng cao năng lực nhận diện quảng cáo trá hình cho thanh thiếu niên.

Tựu trung, chuỗi diễn biến liên đới đến các yếu tố nghi quảng bá cờ bạc, cá độ trong hoạt động nghệ thuật và truyền thông của một số nghệ sĩ như đã nêu ở trên là lời cảnh tỉnh về một xu thế tinh vi và nguy hiểm. Trong kỷ nguyên hình ảnh và thuật toán, mỗi khung hình đều mang hệ quả xã hội. Siết chặt chuẩn mực từ gốc - sàng lọc, chuẩn hóa, kiểm soát - không nhằm kìm hãm sáng tạo, mà để bảo vệ người trẻ trước cám dỗ rủi ro, gìn giữ sự lành mạnh của không gian văn hóa, và bảo toàn giá trị bền vững của nghệ thuật đại chúng. 

Chỉ trên nền tảng ấy, ánh đèn sân khấu mới thực sự soi sáng thay vì làm lóa mắt trước những mảng tối của lợi ích ngắn hạn.