Hoàn thiện cơ chế thu hút nhà đầu tư chiến lược, tạo động lực cho TP HCM trong tình hình mới

Chiều 27/11, tại Hà Nội, Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương và Thành ủy, HĐND, UBND Thành phố Hồ Chí Minh đồng tổ chức Hội thảo "Cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội thu hút đầu tư và nhà đầu tư chiến lược vào Thành phố Hồ Chí Minh trong tình hình mới".

Cần cơ chế, chính sách mới đột phá và toàn diện hơn

Chủ trì và phát biểu khai mạc hội thảo, Ủy viên Trung ương Đảng, Trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Thanh Nghị nhấn mạnh, Thành phố Hồ Chí Minh có vai trò đặc biệt quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam; là một cực tăng trưởng, trung tâm kinh tế lớn nhất với mức đóng góp trên 23% GDP quốc gia. Đây là "nơi quy tụ những thành tựu vượt trội về công nghiệp, thương mại, dịch vụ, cảng biển và hội nhập quốc tế của đất nước", đang trên con đường trở thành "một siêu đô thị - trung tâm tài chính, sản xuất, logistics và đổi mới sáng tạo mang tầm khu vực và thế giới" - như Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định với Đảng bộ và nhân dân thành phố.

Theo Trưởng ban Nguyễn Thanh Nghị, Nghị quyết 98/2023/QH15 ngày 24/6/2023 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo chuyển biến tích cực, giúp kinh tế thành phố phục hồi và tăng trưởng, nhưng vẫn chưa đủ để tháo gỡ các "nút thắt" mang tính cấu trúc, nhất là trong thu hút đầu tư và nhà đầu tư chiến lược.

Để tương xứng với sứ mệnh, vị trí đầu tàu kinh tế, đổi mới sáng tạo, động lực tăng trưởng của cả nước và trước yêu cầu trở thành siêu đô thị hiện đại, đổi mới sáng tạo và thuộc nhóm 100 thành phố đáng sống hàng đầu, Trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương nhấn mạnh cần thiết phải có các cơ chế, chính sách mới, mang tính đột phá hơn và toàn diện hơn.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, sự hình thành và phát triển thành công của các "siêu đô thị" trên thế giới luôn gắn với cơ chế quản lý đô thị đặc thù, có chính sách ưu đãi đầu tư vượt trội, phân cấp, phân quyền mạnh mẽ, đổi mới cơ chế tài chính công, phân bổ và sử dụng ngân sách, nâng cao năng lực và đổi mới cơ chế vận hành tổ chức bộ máy điều hành đô thị thông minh gắn với phát triển chính quyền điện tử, chính quyền số.

Hội thảo càng có ý nghĩa hơn khi diễn ra trong bối cảnh Quốc hội đang xem xét sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 98/2023/QH15 với nhiều chính sách mới, trong đó có chính sách thu hút nhà đầu tư chiến lược. Đây là cơ hội để lắng nghe các kiến nghị, đề xuất cơ chế, chính sách đổi mới, đột phá đưa Thành phố Hồ Chí Minh sớm trở thành trung tâm kinh tế, tài chính, thương mại quốc tế và phát triển ngang tầm các đô thị lớn trên thế giới, góp phần quan trọng hiện thực hóa 2 mục tiêu phát triển 100 năm của đất nước.

Phát biểu đề dẫn hội thảo, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Được nêu rõ, Thành phố đang bước vào giai đoạn phát triển mới, với khát vọng trở thành đô thị hiện đại, đổi mới sáng tạo, có vị trí nổi trội ở khu vực và thuộc nhóm 100 thành phố toàn cầu đáng sống, có thu nhập cao. Để hiện thực hóa mục tiêu này, Thành phố phải xử lý đồng thời hai điểm nghẽn lớn là thể chế và vốn. Trong bối cảnh đó, nhà đầu tư chiến lược giữ vai trò then chốt.

Theo đó, Nghị quyết số 98/2023/QH15 đã mở ra cơ chế đặc thù cho Thành phố Hồ Chí Minh bứt phá phát triển. Tuy nhiên, sau hơn hai năm thực hiện, nội dung về nhà đầu tư chiến lược còn nhiều bất cập như danh mục các lĩnh vực, dự án ưu tiên thu hút nhà đầu tư còn hẹp; quy trình lựa chọn nhà đầu tư còn phức tạp; tiêu chí xác định nhà đầu tư chiến lược chưa phản ánh đúng năng lực thực tế của nhà đầu tư; ưu đãi chưa đủ sức cạnh tranh; chưa có cơ chế quy hoạch linh hoạt cho các dự án đầu tư thuộc danh mục ưu tiên. Những bất cập này khiến Thành phố chưa thu hút được nhà đầu tư chiến lược theo khuôn khổ Nghị quyết.

Trên cơ sở tổng kết thực tiễn và tầm nhìn mới của thành phố sau hợp nhất, dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 98/2023/QH15 đã đề xuất bổ sung 5 nhóm chính sách về thu hút nhà đầu tư chiến lược. Đó là: Mở rộng danh mục dự án ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược; điều chỉnh điều kiện nhà đầu tư chiến lược phản ánh đúng năng lực thực tế; đơn giản hóa trình tự, thủ tục đăng ký và lựa chọn nhà đầu tư; bổ sung quy định về ưu đãi và trách nhiệm giải ngân; rút gọn quy trình quy hoạch đối với các dự án ưu tiên nhằm tăng cường quyền chủ động của thành phố trong phát triển không gian và đô thị.

Chủ tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh gợi mở, ba vấn đề cần tập trung thảo luận tại Phiên tham luận chính và Phiên thảo luận, gồm: Xác định danh mục lĩnh vực ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược; đề xuất chính sách, công cụ thu hút nhà đầu tư chiến lược hiệu quả, minh bạch; đưa ra những giải pháp nâng cao năng lực thu hút, lựa chọn và đồng hành của các nhà đầu tư chiến lược, nhằm tạo đột phá trong huy động nguồn lực xã hội.

Đề xuất các ưu đãi vượt trội, cạnh tranh quốc tế

Tại Phiên tham luận chính, các chuyên gia, nhà khoa học tập trung trao đổi về cơ chế, chính sách thu hút nhà đầu tư chiến lược nhằm nâng cấp, bổ sung Nghị quyết số 98/2023/QH15, phục vụ mục tiêu tái cấu trúc kinh tế và đưa Thành phố Hồ Chí Minh trở thành siêu đô thị sáng tạo. Nhiều đại biểu nhấn mạnh việc cần tạo lập ưu đãi vượt trội, cạnh tranh quốc tế và xác định nhà đầu tư như “đối tác kiến tạo phát triển” cùng Nhà nước.

Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Minh Khương (Trường Chính sách công Lý Quang Diệu, Singapore) đề xuất một loạt dịch chuyển nền tảng trong định hướng thu hút nhà đầu tư chiến lược. Ông kiến nghị thành lập Cơ quan phát triển Liên vùng Đông Nam Bộ; bảo đảm ưu đãi cho nhà đầu tư chiến lược ở mức tương đương Singapore, Dubai, Ireland; cho phép thành phố tạo nguồn thu mới gắn với phát triển nội sinh, thí điểm sandbox; thiết lập cơ chế “đồng hành - đồng kiến tạo” với 20-50 tập đoàn hàng đầu trong các lĩnh vực chiến lược...

Nhấn mạnh vai trò dẫn dắt của nhà đầu tư chiến lược đối với 5 trụ cột tăng trưởng, Tiến sĩ Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn Nghị quyết số 98/2023/QH15, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách tiền tệ quốc gia đề xuất mở rộng ngành, lĩnh vực ưu tiên; linh hoạt hơn trong quy trình lựa chọn nhà đầu tư; thiết kế chính sách ưu đãi theo nhóm dự án. Ông khuyến nghị bốn hướng trọng tâm: Tái nhìn nhận vai trò nhà đầu tư như đối tác kiến tạo; xây dựng chính sách có sức cạnh tranh quốc tế; bổ sung tiêu chí về khả năng hình thành hệ sinh thái doanh nghiệp phụ trợ và chỉ quy định chính sách ở mức khung, phân cấp cho HĐND Thành phố ban hành cụ thể theo thực tiễn.

Cho rằng Thành phố Hồ Chí Minh đang ở giai đoạn cần tái cấu trúc mạnh mẽ, Tiến sĩ Nguyễn Đình Cung (nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương) đề nghị xác định rõ tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư chiến lược; ưu tiên 5 nhóm lĩnh vực then chốt; thiết kế ưu đãi vượt trội; triển khai huy động vốn; xây dựng “Nghị quyết sandbox thể chế” để thành phố trở thành “phòng thí nghiệm thể chế” dẫn dắt đổi mới quốc gia.

Đồng quan điểm về yêu cầu đột phá thể chế, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Tuấn Anh (Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Giao thông Vận tải Việt Đức, Trường Đại học Việt Đức) cho rằng, cần hoàn thiện khung chính sách thu hút nhà đầu tư chiến lược phục vụ các dự án đường sắt đô thị, đường sắt cao tốc và TOD. Ông nhấn mạnh cần thống nhất khung pháp lý PPP và cơ chế thu giá trị đất tăng thêm; thành lập Tổng công ty đường sắt đô thị Thành phố; công bố danh mục dự án TOD; lựa chọn nhà đầu tư theo năng lực tổng hợp; cùng cơ chế hỗ trợ tài chính, chia sẻ rủi ro và khuyến khích liên danh nội - ngoại.

Tại Phiên thảo luận, các đại biểu tham dự hội thảo tập trung thảo luận vấn đề nhận diện nhà đầu tư chiến lược; những nút thắt, điểm nghẽn làm hạn chế thu hút nhà đầu tư chiến lược; các lĩnh vực cần thu hút nhà đầu tư chiến lược; đề xuất nhóm cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để thu hút đầu tư cho các dự án phát triển chiến lược; cơ chế thử nghiệm chính sách; cơ chế chia sẻ rủi ro trong các dự án hợp tác công - tư; thí điểm mô hình "quản lý một đầu mối" cho các nhà đầu tư chiến lược trong một số lĩnh vực mới...

Trao quyền thực chất hơn cho Thành phố Hồ Chí Minh

Thống nhất với các ý kiến thảo luận tại hội thảo, Trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Thanh Nghị nêu, Thành phố Hồ Chí Minh đứng trước yêu cầu phải đổi mới mô hình tăng trưởng và nhà đầu tư chiến lược là "chìa khóa" cho chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Do đó cần định vị vai trò của nhà đầu tư chiến lược như đối tác kiến tạo phát triển, đồng hành cùng Thành phố Hồ Chí Minh bứt tốc để đạt được mục tiêu đề ra; mở rộng danh mục các lĩnh vực, dự án ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược và thu hút có chọn lọc theo 5 trụ cột tăng trưởng của thành phố.

Với yêu cầu cấp bách là phải có cơ chế mới, vượt trội, linh hoạt, đủ tầm quốc tế, Nghị quyết số 98/2023/QH15 cần được nâng cấp theo hướng mở rộng hơn, trao quyền thực chất hơn cho Thành phố Hồ Chí Minh; tính ổn định, dự đoán của chính sách là yếu tố then chốt trong thu hút nhà đầu tư chiến lược.

Hội thảo đã ghi nhận nhiều ý kiến mới, mang tính gợi mở và đột phá cao như: Đề xuất 3 tiêu chí phân nhóm lĩnh vực theo mục tiêu để thu hút nhà đầu tư chiến lược (lĩnh vực có sức lan tỏa và cộng hưởng hệ thống; lĩnh vực đón bắt xu thế công nghệ mới - ngành của tương lai, hướng tới những ngành có khả năng tạo động lực tăng trưởng đột phá trong 5-10-20 năm tới; lĩnh vực thiết yếu chiến lược nhằm tăng sức chống chịu và tự chủ).

Cùng với đó là đề xuất xây dựng "Nghị quyết sandbox thể chế" riêng cho Thành phố Hồ Chí Minh nhằm cho phép thành phố thử nghiệm chính sách vượt khung, vượt luật trong một số lĩnh vực mới, trọng điểm như AI, fintech, năng lượng xanh, logistics thông minh...; có cơ chế giám sát rủi ro và đánh giá định kỳ, để Thành phố Hồ Chí Minh trở thành "phòng thí nghiệm thể chế" của cả nước.

Một số ý kiến đã đề xuất: Hình thành các "vùng đổi mới sáng tạo" hoặc khu thương mại tự do theo chuẩn quốc tế để Thành phố Hồ Chí Minh thử nghiệm các mô hình kinh tế mới, chính sách thuế linh hoạt, cơ chế tài chính quốc tế hóa, tạo sức hút mạnh mẽ với các tập đoàn toàn cầu; phân cấp Quỹ hỗ trợ đầu tư và áp dụng cơ chế "tín dụng hoàn lại".

Đồng thời, phát triển mạng lưới metro và hệ thống đô thị TOD là mô hình huy động vốn quy mô lớn, dựa trên khai thác quỹ đất và giá trị gia tăng của hạ tầng, giúp thành phố tự chủ nguồn lực, không phụ thuộc quá nhiều vào ngân sách. Cùng với đó là các đề xuất đột phá thủ tục hành chính như cấp giấy chứng nhận đầu tư siêu tốc 48 giờ cho dự án chiến lược trong khu quy hoạch kèm cơ chế miễn trừ trách nhiệm cho cán bộ dám nghĩ, dám làm; chiến lược thu hút nhân tài với thuế thu nhập cá nhân ưu đãi và cấp thẻ vàng thường trú; thành lập Hội đồng Tư vấn phát triển Thành phố...

Trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương cho biết, Ban Tổ chức sẽ tổng hợp các bài trình bày, ý kiến phát biểu để xây dựng báo cáo kiến nghị gửi Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Quốc hội, cấp có thẩm quyền, góp phần vào quá trình ban hành Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 98/2023/QH15.