Hoa văn trên đầu “cụ” rùa và trên cửa trường Mỹ thuật

04/04/2009 08:29 GMT+7 | Văn hoá

(TT&VH) - Nếu tính từ đường chim bay, từ Văn miếu Quốc tử giám đến trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam chừng 1000m, còn về thời gian cũng hơn 900 năm. Như lời thuật lại của các họa sỹ cao niên, chính Victor Tacdieu, vị hiệu trưởng đầu tiên của trường Mỹ thuật Đông Dương (cũ) đã phát hiện ra vẻ đẹp của sơn mài tại Văn Miếu. Cái duyên nợ của trường Đại học đầu tiên của dân tộc với ngôi trường Đại học Mỹ thuật đầu tiên ở Việt Nam cũng không dừng ở đó.

Ít ai ngờ rằng: hoa văn trên song cửa ngôi nhà các vị Hiệu trưởng của Trường Mỹ thuật Đông Dương chính từ họa tiết trên đầu rùa đội bia tiến sỹ năm Dương Hòa thứ 6 (1640).
 
Bia Dương Hòa năm thứ 6 khá đặc biệt với hình cụ rùa có họa tiết vân mây trên đầu. Cho đến nay, tôi vẫn chưa thấy bất cứ con rùa nào có họa tiết vân mây trên đầu như thế này. Hãy thử hình dung một con rùa có đám mây trên đầu sẽ bay bổng lãng mạn biết bao. Vân mây là một họa tiết đặc biệt linh thiêng trong đồ án cổ truyền phương Đông. Trên bia đầu tiên năm thi Nhâm Tuất niên hiệu Đại Bảo thứ 3 (năm 1442), vân mây xuất hiện mỏng mảnh như những dải lụa. Dần về sau, mây xuất hiện quấn quýt lấy rồng, lấy phượng, lấy lân.
 
Hoa văn trên đầu cụ rùa

Khi chuyển thể họa tiết vân mây trên đầu rùa bia tiến sỹ thành đồ án hoa sắt trên cửa đi và cửa sổ, đồ án chuyển thành những cuộn sóng sôi sục. Nó đã được một lần Việt hóa.

Sự thật là: có không ít ông Tây như họa sỹ Victor Tardieu thực lòng yêu mến văn hóa Việt Nam. Trước cánh cửa ngôi nhà các vị Hiệu trưởng này, trước những hoa văn song cửa ấy, đã có một bức ảnh mãi mãi đi vào lịch sử: các sinh viên Việt Nam quây quần bên thầy giáo Pháp. Trong số các nghệ sỹ tài danh ấy có họa sỹ Trần Văn Cẩn. Ông cũng là người có thời gian gắn bó với những song cửa của Ngôi nhà các vị Giám đốc. Viện sỹ Trần Văn Cẩn là vị Hiệu trưởng thứ 4 của trưởng ĐH Mỹ thuật Việt Nam.
 
Hoa văn ở cánh cửa Trường ĐH Mỹ thuật VN

Bên thềm “Diễn đàn UNESCO - Trường Đại học và Di sản lần thứ 12”, người viết muốn trở lại với một ví dụ cách đây hơn tám mươi năm để chúng ta hiểu thêm những ứng xử nhân văn của nền Tân học thời đầu với những giá trị cổ truyền dân tộc.
 
Trần Hậu Yên Thế

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm