Hầm đường bộ Hải Vân - Bước ngoặt hạ tầng giao thông Việt Nam

Ngày 5/6/2005, lễ khánh thành Hầm đường bộ Hải Vân chính thức diễn ra trong niềm hân hoan của toàn ngành giao thông vận tải Việt Nam và sự quan tâm đặc biệt của người dân cả nước. 

Hầm Hải Vân, xuyên qua dãy núi hùng vĩ nằm giữa Thừa Thiên Huế và thành phố Đà Nẵng, không chỉ là công trình hạ tầng giao thông quy mô lớn nhất Việt Nam thời điểm ấy mà còn là biểu tượng cho khát vọng vươn lên làm chủ công nghệ hiện đại, vượt qua thử thách thiên nhiên để kết nối vùng miền, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ đổi mới và hội nhập.

Đèo Hải Vân có chiều dài hơn 21 km, là ranh giới tự nhiên giữa Thừa Thiên Huế (nay là thành phố Huế) và thành phố Đà Nẵng. Trước khi hầm Hải Vân được đưa vào sử dụng, đèo Hải Vân là một trong những cung đường hiểm trở bậc nhất cả nước, với những khúc cua tay áo, độ dốc cao, sương mù dày đặc và nguy cơ sạt lở thường xuyên, đặc biệt vào mùa mưa lũ. Con đèo là nỗi ám ảnh đối với tài xế và hành khách mỗi khi qua lại. Tuy là một danh thắng nổi tiếng với cảnh sắc hùng vĩ, nhưng Hải Vân cũng là nơi đã chứng kiến không ít vụ tai nạn thương tâm do địa hình hiểm trở. Chính trong bối cảnh đó, ý tưởng xây dựng một hầm đường bộ xuyên núi - điều từng được cho là xa vời vào cuối thế kỷ XX - đã được quyết tâm hiện thực hóa bằng tầm nhìn chiến lược của Chính phủ và ngành giao thông vận tải.

Dự án Hầm đường bộ Hải Vân chính thức được khởi công vào tháng 8/2000, với tổng vốn đầu tư hơn 250 triệu USD, chủ yếu từ nguồn vốn vay ODA của Nhật Bản. Đây là công trình đường hầm giao thông hiện đại đầu tiên và cũng là lớn nhất tại Việt Nam lúc bấy giờ, ứng dụng phương pháp thi công NATM (New Austrian Tunneling Method) - công nghệ tiên tiến hàng đầu thế giới trong lĩnh vực xây dựng hầm. Toàn tuyến công trình dài 12,047km, trong đó hầm chính dài 6,28 km, rộng 10m, cao 7,5m, cho phép xe lưu thông hai chiều, được trang bị hệ thống thông gió, chiếu sáng, thoát nước và phòng cháy chữa cháy hiện đại, đảm bảo hoạt động liên tục và an toàn. Đi kèm là hầm cứu nạn song song dài gần bằng hầm chính, được nối với hầm chính bằng các hầm ngang, giúp tăng độ an toàn cho hành khách khi có sự cố.

Quá trình thi công Hầm Hải Vân diễn ra trong điều kiện vô cùng khó khăn: địa chất phức tạp, thời tiết khắc nghiệt, nhiều đoạn núi đá cứng, có mạch nước ngầm và nguy cơ sụt lún cao. Hàng nghìn kỹ sư, công nhân Việt Nam và quốc tế đã làm việc miệt mài trong lòng núi, có thời điểm phải làm việc 3 ca liên tục mỗi ngày để đảm bảo tiến độ. Bằng tinh thần lao động kiên cường, kỷ luật nghiêm ngặt và quyết tâm vượt khó, công trình đã hoàn thành đúng kế hoạch sau gần 5 năm thi công. Công trình khánh thành vào ngày 5/6/2005.

Hầm Hải Vân là hầm đường bộ dài nhất, hiện đại nhất Đông Nam Á và là một trong 30 đường hầm dài nhất trên thế giới vào thời điểm đó. Đây không chỉ là niềm tự hào của ngành giao thông, mà còn được giới chuyên gia trong và ngoài nước đánh giá là “kỳ tích kỹ thuật” của Việt Nam trong đầu thế kỷ XXI. Thay vì mất gần 1 giờ (nếu không gặp bất kỳ sự cố nào) leo dốc rồi xuống dốc trên con đường đèo 21 km, giờ đây, những người lái xe trên lộ trình Bắc-Nam chỉ còn mất 10-15 phút để vượt Đèo Hải Vân trên đoạn đường hầm dài hơn 12 km.

Không chỉ tiết kiệm thời gian, Hầm hải Vân còn giúp giảm thiểu nguy cơ tai nạn giao thông, tiết kiệm chi phí vận tải, tăng hiệu quả giao thương hàng hóa và du lịch. Lưu lượng phương tiện qua tuyến tăng mạnh qua từng năm, trở thành động lực thúc đẩy sự kết nối và phát triển chuỗi đô thị, khu công nghiệp ven biển miền Trung. Bên cạnh đó, Hầm Hải Vân còn góp phần định hình lại tư duy phát triển hạ tầng giao thông của Việt Nam, mở ra tiền đề cho hàng loạt dự án hầm đường bộ sau này như hầm Đèo Cả, hầm Cù Mông, hầm Thung Thi…

Tháng 12/2016, để đáp ứng nhu cầu lưu thông ngày càng lớn, Bộ Giao thông Vận tải đã cho triển khai Dự án mở rộng Hầm Hải Vân gồm 2 giai đoạn, với tổng mức đầu tư hơn 7.200 tỷ đồng. Giai đoạn 1: sửa chữa, nâng cấp hầm Hải Vân hiện tại (hầm Hải Vân 1) và cải tạo đoạn tuyến Quốc lộ 1 qua đèo Hải Vân. Giai đoạn 2: mở rộng hầm lánh nạn hiện tại thành hầm giao thông (Hầm Hải Vân 2) với quy mô 4 làn xe và mở rộng cầu, đường dẫn. Ngày 11/1/2021, Hầm Hải Vân 2 đã chính thức được đưa vào khai thác. Sự kiện này càng khẳng định năng lực thi công hạ tầng giao thông của Việt Nam, đặc biệt là vai trò tiên phong của các doanh nghiệp trong nước trong việc tiếp nhận, làm chủ và phát triển công nghệ xây dựng hầm hiện đại.

Tròn 20 năm sau lễ khánh thành đầu tiên, Hầm đường bộ Hải Vân không chỉ tiếp tục phát huy hiệu quả trong việc bảo đảm giao thông thông suốt Bắc - Nam mà còn trở thành biểu tượng của tinh thần vượt khó, của trí tuệ và bản lĩnh Việt Nam thời hội nhập. Đó là minh chứng cho việc khi có quyết tâm chính trị cao, tầm nhìn chiến lược rõ ràng và sự đồng lòng từ trung ương đến địa phương, Việt Nam hoàn toàn có thể thực hiện những công trình mang tính đột phá, góp phần thay đổi diện mạo đất nước.