Đi trên than hồng - xảo thuật xưa như trái đất!

(TT&VH) - Trên một số trang báo mạng trong mấy ngày gần đây, thông tin về các học viên cảm xạ học, sau khi “luyện khí”, “hút năng lượng” có thể đi trên than hồng 500^oCgây không ít sự tò mò và thán phục.

Đại tá, TS Đỗ Kiên Cường đã có bài viết lí giải về hiện tượng này. Theo ông theo các kiến thức vật lí, về nguyên tắc ai cũng có thể đi trên than “hồng”!

Lịch sử đi trên than hồng

Đi trên than hồng có lịch sử rất lâu đời tại nhiều nền văn hóa. Từ 1.200 năm trước CN, tại Ấn Độ, đi trên than hồng đã được thực hiện để thử thách sức mạnh và sự dũng cảm của con người. Còn trong các hoạt động tôn giáo, nó là phép thử về sự trung thực của một tín đồ. Ngày nay đi trên than hồng được một số tổ chức hay nhóm xã hội thực hiện như một bài tập rèn luyện sự tự tin cho các thành viên trong nhóm, với kỉ lục thế giới là 55 m than hồng và nhiệt độ lên tới 1.000^oC.

Để giải thích khả năng đi trên than hồng mà không bỏng, từng có các quan niệm về sức mạnh siêu nhiên, niềm tin mãnh liệt hay “sức mạnh của tinh thần trên vật chất”... Tuy nhiên, vật lí hiện đại bác bỏ các tuyên bố đó, khi chứng minh được rằng, khi đi trên than hồng, thời gian tiếp xúc giữa bàn chân và than đủ nhỏ để không gây bỏng, cộng với thực tế than củi không phải là vật dẫn nhiệt tốt.

Nhiệt độ than là 505 độ C. Ảnh Bee.net

Khi thấy nhiệt độ lên tới 500^oC, người bình thường sẽ vô cùng thán phục những ai đi trên than hồng mà không bị bỏng. Tuy nhiên với người có kiến thức vật lí, nhiệt độ chỉ là một trong nhiều yếu tố liên quan với sự truyền nhiệt.

Khi hai vật nhiệt độ khác nhau tiếp xúc nhau, nhiệt sẽ truyền từ vật nóng sang vật lạnh cho đến khi hai vật tách khỏi nhau hay cùng đạt tới nhiệt độ trung gian. Nhiệt độ đó bằng bao nhiêu và đạt được nhanh hay chậm tùy thuộc vào các tính chất nhiệt động học của hai vật khảo sát. Các tính chất nhiệt động quan trọng nhất bao gồm nhiệt độ, mật độ, nhiệt dung riêng và độ dẫn nhiệt. Ngoài ra phải tính đến yếu tố thời gian. Ai cũng có thể thấy, tiếp xúc với than hồng 500^oC chỉ trong 0,1 giây có thể không gây bỏng; trong khi tiếp xúc với nước sôi chỉ 100^oC trong 10 giây chắc chắn sẽ gây hậu quả thảm khốc.

Trong vật lí, căn bậc hai của tích số giữa độ dẫn nhiệt, mật độ và nhiệt dung riêng được gọi là hệ số phóng lưu nhiệt. Nó cho ta biết nhiệt lượng mà một vật có thể giải phóng hay hấp thụ qua một đơn vị diện tích bề mặt trong một khoảng thời gian khi nhiệt độ tại bề mặt ở một giá trị nhất định. Nói cách khác, hệ số phóng lưu nhiệt của than chính là yếu tố quyết định nhiệt lượng truyền tới bàn chân, do đó quyết định việc người đi trên than có bị bỏng hay không.

Với than củi, là loại than thường dùng trong thực hành, cả độ dẫn nhiệt, mật độ và nhiệt dung riêng đều thấp, nên hệ số phóng lưu nhiệt không cao. Vì thế nếu người đi trên than hồng bước đủ nhanh, thời gian tiếp xúc giữa than và bàn chân đủ nhỏ để lượng nhiệt trao đổi có thể không đạt tới mức gây bỏng.

Ngoài ra do bàn chân là tổ chức nhiều mạch máu, nên trong khoảng thời gian nhấc chân khỏi than giữa các bước đi, dòng máu lưu thông sẽ phát tán lượng nhiệt mà bàn chân đã hấp thụ. Điều đó cũng góp phần ngăn ngừa nguy cơ bị bỏng.

Và với tinh thần phản biện lành mạnh, bạn đọc có thể thấy rằng, khi các học viên cảm xạ bắt đầu đi, than không còn hồng nữa, chứng tỏ nhiệt độ không còn nóng như ban đầu. Thêm nữa, khi than nguội đi, trên bề mặt sẽ xuất hiện một lớp muội than cách nhiệt rất tốt. Đó là lí do sau khi trải than hồng, những người tổ chức sẽ thực hiện nhiều thủ tục mang tính lễ nghi, thực chất chỉ là các thủ thuật “câu giờ” chờ than nguội!

Chính vì những lí do như trên, giáo sư vật lí David G Willey tại Đại học Pittsburgh, Mỹ, cho rằng, đi trên than hồng hoàn toàn có thể giải thích bằng các kiến thức vật lí mà không cần viện dẫn các quan niệm siêu nhiên hay dị thường. Ông cũng là người thực hiện được nhiều màn trình diễn mang tính gây sốc như đập vỡ tảng đá đặt trên người đồng sự Jay Leno, trong lúc Leno nằm kẹp giữa hai tấm bàn đầy đinh nhọn.

Coi chừng... tật mang!

Nếu đi không đúng cách, người đi sẽ bị bỏng, nếu họ tiếp xúc với than đủ lâu cho quá trình truyền nhiệt; Nếu sục bàn chân trong than, đầu các ngón chân sẽ bị bỏng; Các vật ngoại lai trong than có thể gây bỏng. Trong đó kim loại cực kì nguy hiểm vì nhiệt dung riêng và độ dẫn nhiệt cao; than mới cháy sẽ gây bỏng. Vì thế cần trải than đủ lâu trước khi thực hành. Ngoài ra than cháy lâu sẽ làm bay hết hơi nước nên cũng làm giảm nguy cơ bỏng (vì nước có nhiệt dung riêng và độ dẫn nhiệt cao), nếu bàn chân ướt có thể dính than, do đó tăng nguy cơ bỏng.

Cuối cùng cần lưu ý rằng, chọn loại than thích hợp là yếu tố quyết định hàng đầu để màn trình diễn thành công. Đó là lí do vào ngày 27/2/2002, 20 nhà quản lí thuộc chuỗi nhà hàng ăn nhanh Kentucky tại Úc phải nhập viện vì bỏng, do chọn lầm loại than khác thay cho than củi.

TS Đỗ Kiên Cường