Di sản không chỉ nằm trong ký ức, mà đang sống cùng mỗi người Việt, nuôi dưỡng bản sắc và mở đường cho tương lai. Kỷ niệm 20 năm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam (23/11/) là dịp để nhìn lại cội nguồn và khơi dậy trách nhiệm gìn giữ những giá trị làm nên sức mạnh dân tộc.

Từ buổi bình minh của lịch sử, di sản văn hóa đã đồng hành với con người Việt Nam như một người bạn trung thành. Mỗi tri thức dân gian, mỗi phong tục, mỗi vật phẩm do bàn tay và trí tuệ người Việt sáng tạo đều tích tụ thời gian, hình thành nên ký ức chung của cộng đồng. 

Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh Yên Tử đã được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt năm 2012 và năm 2025 được Ủy ban Di sản Thế giới, UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới

Di sản văn hóa hình thành từ cả hai chiều: một phần là "sống", luôn vận động không ngừng qua thực hành, truyền nghề, trình diễn; phần còn lại là "đọng", in hằn qua kiến trúc, hiện vật, cảnh quan. Hai phần ấy tạo nên một chỉnh thể đặc biệt, nơi quá khứ và hiện tại gặp nhau, nuôi dưỡng tâm hồn và định hướng tương lai.

Di sản Văn hóa thế giới Hoàng Thành Thăng Long là nơi chứa đựng một di sản văn hóa vô giá không những tiêu biểu cho những tinh hoa văn hóa dân tộc mà còn mang những giá trị có ý nghĩa toàn cầu nổi bật

Với bề dày văn hóa hàng nghìn năm, Việt Nam sở hữu hệ thống di sản vô cùng phong phú và độc đáo. Cả nước hiện có hơn 10.000 di tích đã được xếp hạng, trong đó hơn 3.600 di tích cấp quốc gia và khoảng 130 di tích quốc gia đặc biệt trải dài khắp các vùng miền. 

Tại hội nghị lần thứ 23 của Ủy ban di sản Thế giới, thuộc Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hiệp quốc (UNESCO) ngày 1/12/1999, Khu đền tháp Mỹ Sơn đã được công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới, được Việt Nam đưa vào danh sách xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt quan trọng

Song song với đó là hơn 7.000 di sản phi vật thể đã được kiểm kê và hơn 500 di sản được đưa vào Danh mục Di sản Văn hóa Phi vật thể quốc gia. Trên bản đồ thế giới, Việt Nam tự hào có 9 di sản thế giới, 16 di sản phi vật thể đại diện của nhân loại và 11 di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức Thế giới do UNESCO công nhận. Những con số ấy không chỉ minh chứng cho bề dày văn hóa mà còn khẳng định Việt Nam đã bước lên vị trí quan trọng trên bản đồ di sản toàn cầu.

Di sản văn hóa không chỉ là những bằng chứng lịch sử được lưu giữ cẩn trọng trong bảo tàng hay trong những khu di tích. Di sản hiện diện sống động trong đời sống thường nhật, trong lối sinh hoạt, ứng xử, trong tiếng gọi của quê hương, trong lời ru bên nôi và cả trong những giá trị đạo đức, nhân văn mà cha ông vun đắp. Nhờ di sản, cộng đồng được củng cố sợi dây gắn kết; mỗi cá nhân được nuôi dưỡng tình yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc; và đất nước có thêm nguồn lực để bước vào thời đại hội nhập mà không đánh mất bản sắc.

Không chỉ mang giá trị tinh thần, di sản văn hóa còn là động lực kinh tế quan trọng. Những con số trước đại dịch COVID-19 cho thấy lượng khách đến các khu di sản tăng đều hằng năm: từ 14,3 triệu lượt năm 2016 lên 18,2 triệu lượt năm 2019; doanh thu từ vé tham quan và dịch vụ tăng từ 1.776 tỷ đồng lên 2.322 tỷ đồng. 

Sau đại dịch, di sản tiếp tục phục hồi mạnh mẽ, góp phần thúc đẩy du lịch bền vững và các ngành công nghiệp văn hóa

Sau đại dịch, di sản tiếp tục phục hồi mạnh mẽ, góp phần thúc đẩy du lịch bền vững và các ngành công nghiệp văn hóa - những lĩnh vực đang được Đảng và Nhà nước xác định là trụ cột cho phát triển kinh tế của kỷ nguyên mới. Di sản, vì thế, không chỉ là niềm tự hào, mà còn là sức mạnh mềm, là lợi thế cạnh tranh quốc gia.

Nhìn lại chặng đường 20 năm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam, có thể thấy di sản đã trở thành một phần trong chiến lược phát triển bền vững của đất nước. Điều này bắt đầu từ tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, người sớm nhận ra tầm quan trọng đặc biệt của việc bảo tồn cổ tích. 

Chỉ vài tháng sau khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, Người đã ký Sắc lệnh số 65/SL, khẳng định bảo tồn cổ tích là "rất quan trọng và rất cần thiết" đối với công cuộc kiến thiết đất nước. Tư tưởng ấy đặt nền móng cho chính sách văn hóa nhất quán của Việt Nam suốt nhiều thập kỷ.

Khu di tích Thành nhà Hồ (Thanh Hóa) được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa Thế giới năm 2011

Kế thừa tinh thần ấy, Luật Di sản Văn hóa năm 2001 đã khai mở nền tảng pháp lý vững chắc cho việc bảo vệ và phát huy các giá trị di sản. Đến năm 2024, Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) được Quốc hội thông qua, đưa nhiều nội dung mới vào luật: khẳng định vai trò của cộng đồng và nghệ nhân; mở rộng cơ chế hợp tác công - tư; thúc đẩy xã hội hóa; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ; chuẩn hóa dữ liệu và số hóa di sản; đồng thời siết chặt chế tài bảo vệ di sản trước các hành vi xâm hại. 

Đây là một bước tiến quan trọng, đưa công tác di sản bước vào giai đoạn phát triển hiện đại, minh bạch, hiệu quả, đặt di sản vào trung tâm của chiến lược phát triển văn hóa - kinh tế - xã hội.

Chiều 23/11/2024, Quốc hội thông qua Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) với 413/422 đại biểu tán thành. Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) gồm 9 chương, 95 điều, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025

Trong đời sống thực tiễn, nhiều địa phương đã triển khai các mô hình bảo tồn sáng tạo, lấy cộng đồng làm chủ thể. Các nghệ nhân - những "bảo tàng sống" - ngày càng được tôn vinh và hỗ trợ để truyền nghề, trình diễn và mở các lớp trải nghiệm cho du khách. Sự tham gia của doanh nghiệp, các quỹ xã hội hóa và các tổ chức quốc tế cũng tạo thêm nguồn lực cho trùng tu, tôn tạo di tích. Tại nhiều nơi, di sản đã trở thành sinh kế bền vững khi người dân tham gia làm sản phẩm truyền thống, phát triển du lịch cộng đồng, xây dựng mô hình "mỗi làng một sản phẩm văn hóa".

Cùng với những giá trị độc đáo, riêng có về Di sản Thiên nhiên Thế giới Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, tỉnh Quảng Bình (nay là Quảng Trị) đang đẩy mạnh đầu tư phát triển loại hình du lịch cộng đồng nhằm khai thác tốt tiềm năng, lợi thế ở địa phương

Bên cạnh đó, xu hướng số hóa đã mở ra một hành trình mới cho công tác bảo tồn. Chương trình số hóa di sản văn hóa Việt Nam giai đoạn 2021-2030 hướng đến xây dựng kho dữ liệu tập trung, nơi lưu giữ hình ảnh, bản ghi, video, hiện vật và tri thức dân gian. Từ đây, di sản có thể được tiếp cận dưới dạng thực tế ảo, tham quan 3D, tham gia các lớp học trực tuyến về nghề truyền thống… giúp thế hệ trẻ đến gần hơn với văn hóa dân tộc theo cách hiện đại, hấp dẫn và hiệu quả.

Các địa phương trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã triển khai số hóa di tích nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn, phát huy giá trị quảng bá di sản và thúc đẩy du lịch

Ở tầm quốc tế, Việt Nam hai lần đảm nhiệm vai trò thành viên Ủy ban Di sản Thế giới, tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo quốc tế quan trọng về di sản. Những đóng góp ấy giúp nâng cao vị thế Việt Nam, đồng thời mang lại những bài học và kinh nghiệm quý báu trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Ngày 22/11/2023 (giờ địa phương), tại trụ sở Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) ở thủ đô Paris, trong khuôn khổ Kỳ họp Đại hội đồng lần thứ 24 các quốc gia thành viên Công ước Bảo vệ di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới (Công ước Di sản Thế giới), Việt Nam đã trúng cử trở thành thành viên của Ủy ban Di sản Thế giới nhiệm kỳ 2023-2027 với 121 phiếu ủng hộ, cao nhất trong nhóm châu Á-Thái Bình Dương

Để kỷ niệm 20 năm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam, Hà Nội - thành phố ngàn năm văn hiến - đã tổ chức chuỗi sự kiện kéo dài từ 15/11 đến 15/12/2025 do Ban Quản lý hồ Hoàn Kiếm và Phố cổ Hà Nội chủ trì. 

Điểm nhấn của chuỗi hoạt động là lễ tôn vinh 30 năm giá trị di sản Áo dài Hà Nội; trưng bày danh y Hải Thượng Lãn Ông; các hoạt động trải nghiệm dược trà; dự án "Không gian kể chuyện đình Kim Ngân"; chương trình "Chuyện Nhạc Phố Cổ" giới thiệu tinh hoa nhạc cổ Việt Nam; cùng nhiều trải nghiệm sáng tạo làm đồ lưu niệm từ lụa, gỗ, giấy dó. 

Phiên họp của Đại hội đồng UNESCO lần thứ 42 ngày 21/11/2023 đã thông qua danh sách các “Danh nhân văn hóa và sự kiện lịch sử niên khóa 2023 - 2024”. Tại Kỳ họp này, hồ sơ kỷ niệm 300 năm ngày sinh của Danh y Hải thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác cùng với 52 hồ sơ khác đã được Tổ chức UNESCO thông qua

Không gian ấy như một "cuộc gặp gỡ lớn" giữa di sản và cộng đồng, giữa truyền thống và hiện đại, giữa những giá trị đã thành biểu tượng với những sáng tạo đang nở hoa mỗi ngày.

Chương trình âm nhạc di sản “Chuyện Nhạc Phố Cổ” tối ngày 22/11/2025 giới thiệu những tinh hoa cổ nhạc Việt Nam trong một không gian đặc trưng của Phố cổ Hà Nội

Hai mươi năm nhìn lại, có thể thấy Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam không chỉ là dịp tôn vinh quá khứ, mà đã trở thành chất xúc tác để di sản hòa nhập sâu hơn vào cuộc sống đương đại. Di sản hôm nay không còn là những giá trị "để ngắm", mà là những giá trị "để sống cùng", "để sáng tạo", "để phát triển". 

Tuần “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam” (18 - 24/11/2025) đang được giới thiệu tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Sơn Tây, Hà Nội)

Khi di sản được giữ gìn bởi cộng đồng, được tiếp sức bởi chính sách, được lan tỏa bởi thế hệ trẻ và được kết nối bằng công nghệ, thì những giá trị của cha ông không chỉ trường tồn, mà còn trở thành nền tảng để Việt Nam bước vào tương lai với bản lĩnh, tự tin và niềm kiêu hãnh của một dân tộc giàu truyền thống, mạnh về văn hóa và đầy khát vọng phát triển.

“Giao lưu trình diễn Nghi lễ, trò chơi kéo co”, kỷ niệm 10 năm Nghi lễ và trò chơi kéo co ghi danh vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại (2/12/2015 - 2/12/2025). Chương trình có sự tham gia của 8 cộng đồng kéo co Việt Nam và Hội kéo co Gijisi (thành phố Dangjin, Hàn Quốc) ngày 16/11/2025

Kỷ niệm 20 năm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam, hơn bao giờ hết, mỗi chúng ta hiểu rằng: giữ gìn di sản không chỉ là bảo vệ quá khứ, mà còn là gieo hạt giống cho tương lai. Di sản là cội nguồn, là bản sắc, là sức mạnh mềm, là "vốn quý" của dân tộc. Khi di sản sống, đất nước sẽ sống mạnh mẽ; khi văn hóa bền, quốc gia sẽ bền vững; và khi mỗi người dân coi di sản là một phần của chính mình, thì bản sắc Việt Nam sẽ tiếp tục tỏa sáng - hôm nay, ngày mai và mãi mãi.

Ngày 22/11/2025, tại di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu Mao Điền, thôn Mậu Tài, xã Mao Điền, thành phố Hải Phòng, Trung tâm Văn hóa, Điện ảnh và Triển lãm thành phố Hải Phòng đã tổ chức ra mắt Câu lạc bộ nghệ thuật truyền thống và các hoạt động trải nghiệm giáo dục di sản. Chương trình thu hút đông du khách, đặc biệt là các bạn trẻ