Nhã nhạc - DSVH phi vật thể thế giới đầu tiên của VN

27/06/2008 20:00 GMT+7 | Âm nhạc

Tháng 11/2003, Nhã nhạc được UNESCO công nhận là “Kiệt tác di sản văn hoá phi vật thể và truyền khẩu của nhân loại”. Đây là di sản văn hoá phi vật thể đầu tiên của Việt Nam được thế giới công nhận (đến nay đã có thêm Cồng chiêng Tây Nguyên).
 Đoàn Nhã nhạc Huế
 
Nhã nhạc đồng nghĩa với nhạc lễ cung đình, nó bao hàm tất cả các tổ chức dàn nhạc lễ. Thuật ngữ nhã nhạc có liên quan đến âm nhạc cung đình có mặt tại 4 nước đồng văn: Trung Quốc, Nhật Bản, Triều Tiên và Việt Nam.  Ở Việt Nam, nhã nhạc bắt đầu xuất hiện vào thế kỷ XV, nhưng phải đến thời kỳ nhà Nguyễn mới phát triển rực rở và đạt đến trình độ uyên bác.
Biểu diễn nhã nhạc trong triều đình nhà Nguyễn

Nhã nhạc hiện nay chỉ tồn tại dưới hai tổ chức dàn nhạc, đó là: Đại nhạc và Tiểu nhạc.

Đội Nhã nhạc

1. Đại Nhạc: Là dàn nhạc hết sức quan trọng trong hệ thống nhạc lễ cung đình Huế. Nó là dàn nhạc diễn tấu với những trình thức quan trọng nhất trong các buổi lễ, thường được dùng trong các lễ tế như: Tế Nam giao, tế miếu, Đại triều …
 
Đây là dàn nhạc có âm lượng lớn. Nhạc cụ chủ yếu vẫn là dàn trống và kèn. Cấu tạo của dàn Đại nhạc:- 2 bộ gõ và bộ hơi, gồm 4 chủng loại, với trên 40 nhạc cụ. Tuy nhiên, so với các dàn Đại nhạc được mô tả trong các dữ liệu thì dàn Đại nhạc hiện nay có biên chế gọn nhẹ hơn.
 

Cấu trúc nhạc cụ dàn Đại nhạc gồm:

Bộ gõ: Trống đại (01 cái); Trống chiến (01 hoặc nhiều hơn phụ thuộc vào số lượng kèn, theo tỉ lệ 1:1);  Bồng (01 cái ); Não bạt ( xập xoã, 01 cái ); Mõ sừng trâu (01 cái ); Trống cơm (01 cái). 
Bộ hơi gồm:  Kèn bầu (kèn đại); Kèng lỡ ( kèn trung)
Bộ dây gồm:  Đàn nhị (nhạc cụ phụ, chỉ dùng duy nhất khi tấu bài nam bình).
 
*Các bài bản của đại nhạc gồm: Tam luân cửu chuyển (ba hồi chín chuyển), Đăng đàn cung, đăng đàn đơn, đăng đàn kép, đăng đàn chạy, xàng xê, nam bằng, nam ai, cung ai, cung bằng, man, mã vũ, tẩu mã, bài kèn thoét, thái bình cổ nhạc, bài kèn bóp, phú lục, bài bông, nam trĩ, kèn chiến, phần hoá, phát, hiệp, khai trường.

Đội tiểu nhạc

2. Tiểu nhạc: So với Đại nhạc, thì các bài bản âm nhạc của hệ thống Tiểu nhạc tương đối ổn định hơn. Bài bản âm nhạc mang màu sắc trang nhã, vui tươi, thường được dùng trong các buổi yến tiệc của triều đình, trong các lễ đại khánh, dịp tết nguyên đán. Chất liệu dễ đi vào lòng người, không quá trang nghiêm hoặc quá sầu bi như các bài bản của đại nhạc.
 
Về âm lượng nó không quá lớn như đại nhạc. Nhiều bài bản tiểu nhạc còn có lời ca.
 
Cấu trúc nhạc cụ dàn tiểu nhạc:
 
Bộ gõ: Trống bản - Phách tiền- Não bạt- Tam âm la- Mõ sừng trâu- Trống chiến (sử dụng hạn chế)
Bộ hơi:Sáo
Bộ dây: Đàn tam - Đàn nhị - Đàn tỳ - Đàn nguyệt
 
* Các bài bản chính thống của tiểu nhạchiện nay đang được biểu diễn: Hệ thống 10 bài liên hoàn ( hay thập thủ liên hoàn) gồm: Phẩm tuyết, nguyên tiêu, hồ quảng, liên hoàn, bình bán, tây mai, kim tiền, xuân phong, long hổ, tẩu mã. Các bài bản khác: -Ngũ đối thượng, ngũ đối hạ, long ngâm, long đăng, tiểu khúc, phú lục địch, phụng vũ, bài thiều.
 

Nguyễn Vi (tổng hợp)

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm