D'Angelo - Cuộc đời là hành trình tìm sâu trong âm nhạc

D'Angelo, nghệ sĩ R&B có tầm nhìn xa trông rộng, người tiên phong cho thể loại neo-soul, vừa qua đời ở tuổi 51 vào ngày 14/10 sau thời gian dài chống chọi với căn bệnh ung thư tuyến tụy.

Nhạc sĩ kiêm nhà sản xuất âm nhạc D'Angelo sinh ngày 11/2/1974 tại Richmond, Virginia, Mỹ. Trong phần lớn sự nghiệp, ông đã phải vật lộn với chính tài năng và danh tiếng của mình.

Thiên tài ẩn dật

D'Angelo tự chơi piano từ năm 3 tuổi. Thời niên thiếu, ông đã thành lập nhóm nhạc Three of a Kind với hai người anh em họ của mình. Năm 16 tuổi, ông tham gia Amateur Night at the Apollo - chương trình dành cho các ngôi sao tiềm năng, và ở lần thử thứ hai, ông đã chiến thắng.

Nhận được 500 USD tiền thưởng, ông mua một chiếc máy thu âm nghiệp dư, rồi thu âm phần lớn các ca khúc sẽ tạo nên album đầu tay của mình. Hai năm sau, ông ký được hợp đồng thu âm đầu tiên.

D'Angelo lần đầu tạo nên đột phá với vai trò đồng sáng tác và sản xuất đĩa đơn U Will Know của Black Men United - siêu nhóm nhạc R&B gồm những ngôi sao thập niên 1990 như Brian McKnight, Usher, R. Kelly, Boyz II Men và Gerald Levert.

Sự nổi tiếng của ca khúc đã tạo nền tảng vững chắc cho sự nghiệp solo bùng nổ của D'Angelo. Năm 1995, ông phát hành album đầu tay Brown Sugar, kết hợp dòng nhạc soul truyền thống với R&B đương đại. Ngay năm sau, album đã đạt chứng nhận bạch kim.

Dù vậy, D'Angelo lại thấy chật vật trước danh tiếng ngày càng tăng của mình. Thông thường, các nghệ sĩ sẽ tận dụng giai đoạn đang đình đám để ra nhạc. D'Angelo thì ngược lại - ông giảm các hoạt động. Ông cũng gặp khó khăn trong việc định hướng âm nhạc hậu Brown Sugar, rơi vào bế tắc trong sáng tác.

Cuối cùng, tới năm 2000, album mang tính bước ngoặt Voodoo cũng ra đời. Đây là một trong những album hay nhất từng được thực hiện, củng cố vị thế của D'Angelo như người định hình âm thanh R&B trong giai đoạn chuyển giao giữa hai thiên niên kỷ.

Âm nhạc của D'Angelo được biết đến với tên gọi neo-soul. Đây là thuật ngữ do giám đốc âm nhạc Kedar Massenburg đặt ra để tiếp thị cho dòng nhạc kết hợp soul với R&B đương đại, cũng như các yếu tố từ funk, jazz fusion, hip hop và rock.

Thế nhưng, D'Angelo lại không thích bị dán nhãn như vậy. Ông muốn được tự do phát triển, không bị đóng khung trong dòng nhạc nào. "Tôi chưa bao giờ tuyên bố rằng mình làm nhạc neo-soul… Tôi đơn giản là làm nhạc của người da đen" - ông nói trong một bài giảng tại Học viện Âm nhạc Red Bull năm 2014.

Tại Grammy 2001, Voodoo giành giải Album R&B hay nhất, còn đĩa đơn Untitled (How Does It Feel) thắng giải Màn trình diễn R&B nam xuất sắc nhất.

MV của Untitled (How Does It Feel) đã giúp ca khúc này trở thành thương hiệu của D'Angelo và đưa ông trở thành một biểu tượng gợi cảm. Đáng nói, điều này lại khiến ông vô cùng thất vọng.

Sau chuyến lưu diễn quảng bá album, luôn ý thức và thất vọng về hình ảnh của mình trước công chúng, ông rút lui khỏi ánh đèn sân khấu. Ông chỉ thỉnh thoảng xuất hiện trong các ca khúc hợp tác với J Dilla, Common và Q-Tip.

Mãi 14 năm sau, ông mới tung album thứ ba và cũng là cuối cùng - Black Messiah. Album được các nhà phê bình đánh giá cực cao, với điểm Metacritic lên tới 95/100. Nó tiếp tục mang về cho D'Angelo giải Grammy cho Album R&B hay nhất và nằm trong danh sách 500 Album vĩ đại nhất mọi thời đại theo bình chọn của Rolling Stone. Đĩa đơn Really Love của album cũng thắng giải Grammy ở hạng mục Ca khúc R&B hay nhất.

Sống thật với chính mình

D'Angelo là người sống khá khép kín. Bộ phim tài liệu Devil's Pie: D'Angelo (2019) đã hé lộ phần nào con người ông ở góc nhìn hậu trường, trong chuyến lưu diễn The Second Coming Tour.

Có thể thấy ông xây dựng bản phối cùng các nhạc công, dùng miệng phát ra âm thanh và tiết tấu nhằm tái hiện chính xác những giai điệu mà ông hình dung trong đầu.

Tài năng xuất chúng vô song đó hoàn toàn trái ngược với tính cách của nam ca sĩ. Không chỉ né tránh sự chú ý, ông còn khao khát sự kín đáo trong cuộc sống riêng tư.

"Anh ấy phải đấu tranh để làm những việc đơn giản như rời khỏi căn hộ. Tôi nghĩ anh sợ ra ngoài. Đó là nỗi sợ hãi và lo lắng về việc trở thành người được chọn" - tay trống Questlove nói về D'Angelo trong phim tài liệu - "Anh biết rằng đó là ngành giải trí, nhưng "hãy sống thật với chính mình" là phương châm của anh".

Ở D'Angelo, dường như luôn có mâu thuẫn giữa khao khát được lắng nghe với e ngại bị nhận ra, dẫn đến một sự nghiệp đầy mâu thuẫn.

Các cộng sự thường hé lộ rằng D'Angelo đang làm nhạc. Nhưng sau đó, rất ít sản phẩm được tung ra, và thường là sau nhiều lần trì hoãn. Rõ ràng, ông là bậc thầy âm nhạc tràn trề cảm hứng, nhưng lại rụt rè khi chia sẻ.

Có thể thấy điều này trong ca khúc mở đầu Ain't That Easy của Black Messiah, khi ông hát: "Mọi người đã bao giờ phải đối mặt với một lựa chọn mà mình không thể quyết định chưa?/ Rẽ trái hay phải/ Yên lặng và tập trung vào cảm giác trong mình/ Thấy chưa, mọi người đều biết là tôi sẽ làm theo cảm xúc của mình/ Mọi người sẽ khó tin về tất cả những điều phải hy sinh/ Chỉ để có được sự bình yên trong tâm hồn".

Dù vậy, ông cũng có những khoảnh khắc yếu lòng, như trong Another Life: "Anh chỉ muốn đưa em theo anh/ Đến những căn phòng bí mật trong lâu đài tâm trí anh".

Những năm sau Black Messiah, D'Angelo lại hiếm hoi xuất hiện. Năm 2016, sau khi Prince qua đời, ông cover ca khúc Sometimes It Snows in April trên chương trình The Tonight Show, nhưng sau đó lại rút lui khỏi màn tưởng nhớ tại lễ trao giải BET.

Năm 2018, ông phải hủy bỏ một loạt buổi diễn ở châu Âu do vấn đề sức khỏe. Năm 2021, ông tổ chức một buổi diễn tại Nhà hát Apollo - nơi đã khởi đầu hành trình của ông gần ba thập kỷ trước.

Năm ngoái, D'Angelo phát hành ca khúc dài 9 phút cùng Jay-Z và Jeymes Samuel cho bộ phim The Book of Clarence của Samuel. Cộng sự lâu năm Raphael Saadiq khi đó tiết lộ rằng ông đang thực hiện một album mới. Nhưng rồi, bệnh tật đã khiến mọi dự định tan vỡ.

Nhưng điều đó không có nghĩa là D'Angelo ngừng đắm mình trong âm nhạc. Năm 2013, khi được hỏi liệu ông có coi mình là một nghệ sĩ biểu diễn trọn đời hay không, D'Angelo trả lời rằng với ông, quá trình sáng tạo vượt xa những trò hề thường thấy ở một nghệ sĩ giải trí.

"Tôi dự định sẽ gắn bó với âm nhạc - làm nhạc, viết nhạc - cho đến hết đời" - ông nói - "Nhưng tôi không thể nhìn thấy trước tương lai. Tôi không biết ngày mai sẽ ra sao. Với tôi, âm nhạc sâu sắc hơn nhiều so với việc làm video và những thứ vớ vẩn như vậy. Vì vậy, nếu một lúc nào đó tôi quyết định ngừng làm video, biểu diễn hay tương tự thế, điều đó không có nghĩa là tôi đã ngừng làm âm nhạc. Âm nhạc là tôi, thực sự là tôi. Đó là một phần của tôi cho đến chết".