Coppola & những nghịch lý

23/04/2009 06:00 GMT+7 | Phim

(TT&VH) - Từng đoạt 5 giải Oscar với các bộ phim kinh điển như The Godfather, Apocalypse Now... Francis Ford Coppola nổi tiếng là một trong những nhà “khai sáng” của thế giới điện ảnh. Song, ông đạo diễn điện ảnh lừng danh này lại sống chính bằng nghề... “tay trái”: trồng nho và kinh doanh rượu vang. Tuy nhiên ông vẫn còn đang quay một bộ phim mà có lẽ chúng ta sẽ không bao giờ được xem...

Thành công về danh tiếng, thất bại với doanh thu

Giống như đạo điễn Orson Welles (The War Of The Worlds, Citizen Kane và Macbeth), đạo diễn Francis Ford Coppola cũng có 10 năm huy hoàng, bắt đầu từ năm 1970 với kịch bản phim Patton - một bộ phim nói về Chiến tranh thế giới thứ II và đoạt 3 giải Oscar. Năm 1974, lần đầu tiên và cho đến nay cũng là lần duy nhất trong lịch sử giải Oscar, hai bộ phim của cùng một đạo diễn cùng tranh nhau ngôi vị Phim hay nhất, mà kết quả là Godfather 2 của Coppola đã đánh bại Dialog cũng của... Coppola. Sau đó là phim Apocalypse Now, một bộ phim phải mất hai năm mới hoàn thành, với một diễn viên chính (Martin Sheen) bị đột quỵ và diễn viên ngôi sao nhưng chưa được chuẩn bị (Marlon Brando) cũng như phải dựng lại toàn bộ bối cảnh bị cơn bão nhiệt đới xóa sổ. Tuy Apocalypse Now đã giành được Cành cọ Vàng, nhưng ban giám khảo vẫn còn do dự trong việc trao giải Oscar cho bộ phim kinh điển này. Trong những năm 1980, sự nghiệp điện ảnh của Francis Ford Coppola bị tụt dốc một cách thê thảm. Ông đã tuyên bố phá sản và thiếu chút nữa thì trở thành một “Orson Welles thứ hai”, đạo diễn đã tự hủy hoại tài năng của mình bởi chứng nghiện rượu.
 
 
Dự án phim lớn nhất mà đạo diễn Coppola đã dày công chuẩn bị suốt 20 năm trời và sẽ không bao giờ trở thành hiện thực - có tên gọi Megalopolis. Ngay từ hồi những năm 1980, Coppola đã mời diễn viên Matt Dillon thủ vai một sĩ quan tốt nghiệp trường võ bị danh tiếng West Point, người sau đó đã rời quân ngũ để làm nghề lau kính cửa sổ của các ngôi nhà chọc trời ở New York, trong đó có tòa Tháp đôi Trung tâm Thương mại Thế giới - một biểu tượng của nước Mỹ. Nhưng nếu bây giờ tiếp tục dự án thì Matt Dillon đã là quá già cho vai diễn kể trên, trong khi cát-sê của nam tài tử Russell Crowe lại quá cao đối với đạo diễn kiêm nhà sản xuất phim Coppola. Ấy vậy mà để chuẩn bị làm phim Megalopolis, đạo diễn Coppola đã phải kỳ công quay phim tư liệu trên các đường phố New York với độ dài lên tới 60 giờ chiếu. Thế rồi thật trớ trêu, sự sụp đổ của hai tòa tháp đôi của Trung tâm Thương mại Thế giới trong cái ngày oan nghiệt 11/9/2001 ấy đã kéo theo sự sụp đổ của Megalopolis.
 
Đổ vỡ của dự án Megalopolis là thất bại thứ hai của đạo diễn Francis Ford Coppola. Thất bại thứ nhất là việc ông bỏ tiền mua một khu nhà ở Santa Monica với ý định biến nó thành một trường quay và tiến hành “một cuộc cách mạng kỹ thuật số”. Coppola đã sử dụng kỹ thuật HDTV trong bộ phim One From The Heart. Trong thực tế, chi phí làm bộ phim công nghệ cao này đắt hơn dự kiến tới 10 lần và mang lại doanh số chưa đầy 5% chi phí bỏ ra. Kết cục là đạo diễn kiêm nhà sản xuất phim Coppola bị mắc nợ tới 25 triệu USD và phải tuyên bố phá sản. Nhưng công bằng mà nói, dự án này thất bại chỉ vì “tội” đã đi trước thời đại tới... 15 năm.

Ở tuổi “thất thập cổ lai hy” (Francis Ford Coppola vừa kỷ niệm sinh nhật lần thứ 70 hôm 7/4 vừa qua - PV), người ta thường suy ngẫm về cuộc đời và có những nhận xét về bản thân một cách chín chắn hơn. Coppola phát biểu:“Tôi cho rằng hãnh tiến không phải là đức tính xấu. Thà có tham vọng và thất bại còn hơn theo đuổi những mục đích tầm thường và đạt được những thành công cũng tầm thường. Tôi đã có may mắn trong cuộc đời mình: Những thất bại của tôi thường là những thất bại của tham vọng”.

Sống chính bằng nghề tay trái

Ngay từ khi đang làm Apocalypse Now, Francis Ford Coppola đã mua một trang trại trồng nho ở Thung lũng Napa (California) để tưởng nhớ ông nội vốn là một người trồng nho nổi tiếng xứ Napoli. Nhưng phải mãi đến những năm 1990, đạo diễn Coppola mới thực sự nghĩ tới việc... kinh doanh rượu vang, và bất ngờ là hiện thời hãng Francis Ford Coppolas Presents của ông đã trở thành hãng cung cấp rượu vang lớn thứ 12 ở nước Mỹ. Ngoài rượu vang, Francis Ford Coppolas Presents còn kinh doanh cả xì gà, patê, điều hành hai nhà hàng ăn uống và ba khu nghỉ dưỡng tuyệt đẹp ở Trung Mỹ, với doanh số hàng năm lên tới 500 triệu USD.

Đạo diễn Francis Ford Coppola thích triết lý và nổi tiếng với kết luận rút ra từ chính cuộc đời ông, ấy là: “Nghệ sĩ chỉ là những kẻ làm thuê”. Ông lý giải: “Nếu muốn biết ai là người thống trị thế giới, xin hãy nhìn những người đang trả lương cho nghệ sĩ. Trước đây là các ông vua và các Giáo hoàng, bây giờ là các tập đoàn kinh tế lớn”. Theo Coppola, người ta chẳng bao giờ cho phép các nghệ sĩ lớn xếp ngang hàng với các vị chủ tịch tập đoàn hay các chính khách hàng đầu. Chính vì vậy mà người ta không cho phép điện ảnh phát huy bản chất vốn có của nó là chân-thiện-mỹ. Ông triết lý: “Điện ảnh có thể góp phần giải quyết những vấn đề rắc rối của nhân loại. Nhưng đáng tiếc là những người đang kiểm soát điện ảnh lại chính là những kẻ góp phần gây ra những rắc rối đó”.
 
Coppola va con gái Sofia năm 2004
 
Hiện thời, Coppola đã có đủ điều kiện để được sống đúng với bản chất nghệ sĩ của mình chứ không phải như một ”kẻ làm thuê”, một phần nhờ vào công việc kinh doanh và một phần nhờ vào cô con gái Sofia, người đã chứng minh cho ông thấy rằng người ta vẫn có thể làm được những bộ phim hay như The Virgin Suicides và Lost In Translation với giá thành chưa đầy 100 triệu USD. Cách đây hai năm, Coppola đã đánh dấu sự trở lại với điện ảnh của mình bằng bộ phim Youth without Youth (Lớp trẻ không có tuổi trẻ) với chi phí chỉ 17 triệu USD. Ông cũng vừa hoàn thành bộ phim Tetro với mục đích tham dự Liên hoan phim Cannes sẽ diễn ra vào tháng tới. Bây giờ, ông đạo diễn này đã có thể tự hào:“Hiện thời, tôi có thể làm phim cũng giống như những người ở tuổi tôi chơi golf”. Chỉ có điều trong cái thú chơi này cũng có một điều kiện ràng buộc: Đó là nó phải sinh lời”.
 

Francis Ford Coppola “Tôi chỉ là một đạo diễn làm thuê”

* Thưa đạo diễn Francis Ford Coppola, liệu ông có cảm thấy luyến tiếc cái thời đã qua, khi ông nổi tiếng thế giới với các bộ phim như The Godfather (Bố già), Apocalypse Now (Ngày tận thế)?

Coppola: Hiện thời, tôi đang có hứng thú làm phim, điều mà tôi đã lãng quên suốt một thời gian dài. Chỉ có điều, trong mấy thập kỷ qua, Hollywood chỉ nghĩ đến tiền và mọi thứ đã bị mục ruỗng. Tôi không thể làm các bộ phim như The Godfather hay Apocalypse Now vào thời điểm hiện tại vì tôi không được toàn quyền hành động và luôn bị ám ảnh bởi “nhát kéo cuối cùng” của bên chi tiền vốn - chỗ quyết định hình hài của bộ phim. Tôi muốn làm thêm nhiều phim nữa và không muốn phí thời gian vào các cuộc tranh cãi vô bổ với các nhà sản xuất phim. Tôi sẽ tự bỏ tiền ra để làm phim.

* Có phải đó là chính điều mà ông đã không thể làm được trong quá khứ?

- Tôi chưa bao giờ cho rằng mình đã rất thành đạt trong nghiệp làm phim, kể cả với bộ phim The Godfather. Khi bắt tay vào làm phim, về khía cạnh tài chính, tôi bắt đầu từ con số không. Sau đó, tôi kiếm được khá nhiều tiền. Lúc đầu tôi cảm thấy bị sốc vì không mấy ai tin vào sự thành công của The Godfather. Cảm giác của tôi trong khi làm phim này dao động từ thất vọng cùng cực đến sung sướng vô hạn. Sau này tôi mới nhận ra rằng một đạo diễn chỉ có thể làm theo ý mình nếu tự bỏ tiền ra để làm phim. Để làm được điều này, đạo diễn phải có tiền mà khi đó tôi chẳng có gì. Hiện thời, tôi đã có tiền, chủ yếu nhờ vào công việc kinh doanh rượu vang. Vậy một đạo diễn điện ảnh như tôi sẽ phải làm gì với số tiền dư dật này? Mua một chiếc xe đua Ferrari hay một biệt thự sang trọng? Trước đây, tôi từng ao ước trúng xổ số để có tiền làm phim. Bây giờ tôi đã có đủ tiền...

* Trong cuộc đời làm phim, có khi nào ông cảm thấy tiếc nuối và phải thốt lên lẽ ra ta phải làm khác?

- Có lẽ tiếc nuối duy nhất của tôi là lẽ ra mình còn phải kiêm nhiệm chức giám đốc sản xuất! Tôi vẫn thường day dứt và tủi thân về tương lai của cái nghề đạo diễn điện ảnh của mình. Đối với một đạo diễn “làm thuê” như tôi, thành công về nghệ thuật không phải bao giờ cũng đồng nghĩa với thành công về tài chính. Tôi đã giành được 5 giải Oscar, đã nổi tiếng, nhưng lại không kiếm đủ tiền để tự mình làm một bộ phim tiếp theo. Tôi đã phải mua một đồi nho để có thể tự chủ về tiền bạc.

* Nhiều bộ phim trước đây của ông thường nói về bạo lực và đã khá thành công. Vậy có bao giờ ông nghĩ đến việc làm một bộ phim về chiến tranh Iraq?

- Vấn đề không hề đơn giản như người ta tưởng. Apocalypse Now là một bộ phim phơi bày sự khủng khiếp của chiến tranh. Thế nhưng nó lại bị Lầu Năm Góc sử dụng để huấn luyện binh sĩ cho những cuộc chiến mới. Nếu cứ tiếp tục như thế này, các đạo diễn có lẽ sẽ phải làm phim chiến tranh theo triết lý của Phật giáo. Đây chính là điều khiến tôi vỡ mộng.

 Minh Bích (trích dịch)

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm