Chuyện những người bị coi là “ô uế”

(TT&VH) - Hari Kishan Pippal vẫn còn nhớ người ta nói với ông rằng ông là kẻ không sạch sẽ. Và rằng, sự bẩn thỉu đã vấy lên gia đình ông trong hàng thế kỷ. Các thầy giáo ở trường bắt ông ngồi cách xa so với chúng bạn. Người tuyển dụng lao động đôi khi còn không buồn trả lương. Tất cả chỉ vì Pippal là người dalit, đẳng cấp thấp nhất trong Hindu giáo.

Những người như Hari Kishan Pippal vốn được mệnh danh là "không thể chạm vào", bởi các thành viên thuộc đẳng cấp cao hơn nếu sờ vào người dalit sẽ bị coi là ô uế.

Những con người ở dưới đáy xã hội

Sinh ra trong tầng lớp đáy của nấc thang phân chia đẳng cấp xã hội Hindu giáo, cũng có nghĩa Pippal không được phép ngồi ăn cùng những người thuộc đẳng cấp cao hơn, không thể uống cùng giếng nước với họ.  Pippal không thể tưởng tượng có lúc nào đó ông sẽ có cuộc sống tốt hơn cha đẻ, một người thợ sửa giày mù chữ. Nhiều năm sau, ông vẫn khó khăn khi phải nhắc lại những lời lăng mạ mà thiên hạ dành cho mình. Giờ thì họ gọi ông bằng những từ khác: giàu có.

Pippal hiện đang sở hữu một bệnh viện, một nhà máy sản xuất giày, một cửa hàng bán xe hơi và một công ty xuất bản. Ông sống trong một căn nhà sang trọng, hưởng cuộc sống sung túc. "Cuộc sống hiện rất tốt với tôi" - Pippal nói khi ngồi trong văn phòng của ông ở bệnh viện Heritage, một trong những bệnh viện tư nhân lớn nhất tại thành phố Agra, miền Bắc Ấn Độ - "Nhưng nó lại rất tệ với nhiều người khác".

Đại đa số 170 triệu người dalit của Ấn Độ hiện vẫn sống với những con số thống kê vô cùng ảm đảm. Chỉ chưa đầy 1/3 trong số họ được học hành, hơn 40% sống với chưa đầy 2 USD/ngày, tỉ lệ tử vong của trẻ sơ sinh cao hơn hẳn so với các nhóm đẳng cấp cao. Trẻ dalit dễ rơi vào tình trạng hụt cân hơn so với toàn dân số và các bà mẹ thì ít có cơ hội được hưởng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sau sinh.

Pippal trong bệnh viện tư, nơi rất nhiều bác sĩ là người thuộc đẳng cấp cao Bhamins
phải phục tùng mệnh lệnh của ông

Dù việc phân biệt đẳng cấp đã bị Ấn Độ đưa ra ngoài vòng pháp luật cách đây 60 năm và cụm từ "không thể chạm vào" giờ trở thành điều cấm kị, nhưng hàng ngàn các vụ tấn công chống người dalit vẫn diễn ra mỗi năm. Hàng trăm người đã bị giết.

Các câu chuyện thi thoảng lại xuất hiện trên báo chí Ấn Độ: một bé trai 14 tuổi người dalit bị thắt cổ chết, vì cậu có cái tên giống với một đứa con trai khác thuộc đẳng cấp cao; một người đàn ông 70 tuổi và cô con gái tật nguyền của ông bị thiêu sống, sau khi con chó của họ cất tiếng sủa về phía nhà những người hàng xóm đẳng cấp cao; một người đàn ông dalit bị chẹt chết tại một trạm xăng, vì anh không chịu nhường chỗ đến trước của mình cho một người đẳng cấp cao.

Làn gió của sự đổi thay

Trong bối cảnh nạn phân biệt đẳng cấp đã kéo dài hàng thế kỷ, sự đổi thay đã xuất hiện, dù diễn ra chậm chạp.

Một cuộc khảo sát toàn diện của Đại học Pennsylvania vừa tiến hành đã cho thấy tỉ lệ người dalit sống trong những ngôi nhà bê tông cốt thép, không phải các lều rơm như trước, đã tăng từ 18-64% trong khoảng thời gian từ năm 1990 - 2007. Họ cũng sở hữu thêm nhiều của cải trong nhà, như quạt, bàn ghế, nồi áp suất, xe đạp...

Nghiên cứu thấy rằng một số truyền thống đẳng cấp đã suy giảm. Ví dụ như ngày càng ít người dalit bị bố trí ngồi riêng tại các đám cưới của người đẳng cấp cao. Trong khi phần lớn người dalit kiếm sống nhờ nghề làm nông, đã có một bộ phận đang tăng lên của những người dalit trung lưu, rất nhiều trong số họ là các quan chức Chính phủ, được hưởng lợi từ các đạo luật chống phân biệt đối xử với người đẳng cấp thấp.

"Sự phân chia đẳng cấp đang mất dần ảnh hưởng" - Chandra Bhan Prasad, một nhà văn dalit kiêm nhà khoa học xã hội, đánh giá.

Prasad nói rằng trong một xã hội tiêu thụ, sự giàu có sẽ chiến thắng đẳng cấp, ít nhất là trong giai đoạn hiện nay. Nền kinh tế phát triển mạnh cũng làm tăng cường quá trình đô thị hóa, cho phép những người đẳng cấp thấp ở Ấn Độ thoát khỏi những định kiến nhằm vào họ vốn tồn tại ở các làng quê truyền thống. Cuối cùng, tăng trưởng kinh tế cũng có nghĩa các đẳng cấp vốn làm nghề buôn bán ở Ấn Độ sẽ không có đủ khả năng để "bao sân" trên mọi lĩnh vực. "Điều này giúp các đẳng cấp khác cũng có cơ hội" trong thế giới kinh doanh, Prasad nói.

Không ai rõ có bao nhiêu người dalit giàu có đã xuất hiện kể từ khi Ấn Độ mở cửa nền kinh tế của họ vào đầu những năm 1990. Nhưng người ta tin con số đó phải lên tới hàng trăm, có thể là hàng ngàn. Họ cũng hiện diện nhiều hơn trong xã hội. Cách đây một thập kỷ, các doanh nhân dalit thường đổi họ do nó dễ dàng làm lộ đẳng cấp của họ. Giờ thì người dalit giàu thường uống cocktail mỗi khi tới họp hội buôn bán của riêng họ, và trở thành bạn thân của báo chí.

Khó lay chuyển quan điểm xã hội

Dưới ngòi bút của báo chí, những người dalit giàu nhất là bằng chứng cho thấy Ấn Độ đang ngày càng trở thành một xã hội phi đẳng cấp. Nhưng theo B.R.Ambedkar, một luật sư hoạt động vì cộng đồng người dalit thì "cả thế giới đã thay đổi, nhưng số người dalit giàu có chỉ chưa đầy 10%. 90% vẫn sống một cuộc đời vô cùng khổ sở".

Riêng với Pippal, ông không thấy thoải mái khi rơi vào cuộc tranh cãi về đẳng cấp này. Theo Pippal, có rất ít sự thay đổi đã diễn ra cho những tầng lớp ở bên rìa xã hội của Ấn Độ. Ông nói rằng sự thành công của mình có được do lao động chăm chỉ và một lợi thế kẻ khác không có: kinh nghiệm sống.

Lớn lên trong nghèo khó, Pippal chỉ học được hết trung học khi cha ông ốm nặng. Ông phải hành nghề phu xe để có tiền nuôi gia đình. Nhưng sau khi lấy vợ, một phụ nữ dalit tới từ một gia đình tương đối khá giả, đang sở hữu một tiệm làm giày nhỏ, cuộc đời ông đã thay đổi dần.

Tiệm giày này nhanh chóng biến đổi dưới bàn tay Pippal, khi ông cho ra đời những đôi giày chất lượng cao. Ông cũng tự học một loạt ngôn ngữ gồm tiếng Anh, Tamil, Punjab, Nga, Đức, để bán hàng ra nước ngoài. Hiện nay ông sở hữu một công ty có 300 lao động, sản xuất 500 đôi giày thủ công mỗi ngày và bán ra nước ngoài với giá hàng trăm đô la mỗi đôi. Ông dùng lợi nhuận từ doanh nghiệp giày để mở cửa hàng bán xe máy Honda, cuối cùng là bệnh viện.  Pippal nói rằng ông hiện thu về chừng 12 triệu USD mỗi năm.

Pippal hiện rõ là một người giàu. Nhưng tự sâu thẳm bên trong, ông tin rằng bản thân vẫn bị kẻ khác khinh rẻ, chỉ vì vấn đề đẳng cấp. "Ngày nay những con người đó đã trở nên quá đỗi khôn ngoan" - Pippal nói về các doanh nhân thuộc đẳng cấp cao mà ông làm ăn cùng - "Một khi họ thấy có lợi, các trở ngại về đẳng cấp của tôi sẽ chẳng là vấn đề gì. Nhưng trong thâm tâm, tôi biết họ vẫn đang nghĩ thầm trọng bụng về tôi rằng: hắn ta chỉ là một gã dalit mà thôi ".

Tường Linh