Cần có hiệp hội bảo vệ tác phẩm phi hư cấu

18/06/2010 11:17 GMT+7 | Văn hoá

(TT&VH) - Hội thảo về bản quyền sao chép đối với tác phẩm phi hư cấu với sự hỗ trợ của Hiệp hội Tác giả và dịch giả phi hư cấu Na Uy (NFF) vừa được tổ chức tại Hà Nội. Tại đây, nhiều ý kiến cho rằng chưa bao giờ hiện tượng đạo văn, đạo bản dịch, đạo công trình nghiên cứu... lại phổ biến như những năm gần đây.

Trước “vấn nạn’’ này, ban vận động cho rằng, cần thiết phải có một tổ chức đại diện cho các tác giả và dịch giả phi hư cấu ở VN...

Vụ này chìm, vụ kia lại được phanh phui!

Theo GS Phan Hữu Dật (ĐH Quốc gia HN), tình trạng xâm phạm bản quyền phổ biến nhất hiện nay là việc lấy tài liệu khoa học của người khác mà không trích dẫn. Nghiêm trọng hơn là sao chép từng trang, từng chương mục, thậm chí cả công trình của người khác làm công trình của mình. Nạn “đạo văn’’ này có những lần gây kiện cáo kéo dài 5-7 năm trời, các cơ quan quản lý cấp trên phải vào cuộc mới giải quyết được. Gần đây có những vụ như: PGS-TS Phan Thị Cúc (ĐH Công nghiệp TP.HCM) “xào nấu’’ trí tuệ của GS-TS Trần Ngọc Thơ (ĐH Kinh tế TP.HCM). Vụ này vỡ lở, nhưng hóa ra nhóm người bị thó trí tuệ cũng lại thó từ sách của Mỹ để làm ra thứ giáo trình đó.

TS Nguyễn Xuân Diện cho biết, những năm gần đây, không ít những vụ đạo văn lừng lẫy đã được đưa ra ánh sáng. Riêng cuốn sách Bàn phím và cây búa của Nguyễn Hòa (NXB Văn học) đã chỉ ra 6 trường hợp. Từ tháng 6/2009 đến nay, riêng ĐH HĐ đã có tới 4 tiến sĩ bị phát hiện đạo văn.

Ngoài ra, hình thức vi phạm cực kỳ tinh vi và rất thịnh hành hiện nay là các mạng Internet hàng đầu thế giới (nhất là Google)... đã số hóa rất nhiều tác phẩm của VN, rồi đưa lên mạng quốc tế, qua công cụ tìm kiếm cung cấp trực tiếp cho người tiêu dùng... Các loại máy photocopy, scan... với tốc độ nhanh, có thể quét, sao chụp, cho ra các tác phẩm thậm chí tốt hơn bản gốc.

NXB không minh bạch trong việc in ấn

3 vạn tác giả có sách phi hư cấu

Tác phẩm phi hư cấu chủ yếu là tự truyện, tiểu sử, nhật ký, thư từ, hồi ký, chương trình, đề án, tài liệu thiết kế, sơ đồ, biểu đồ, từ điển, tác phẩm báo chí, các công trình khoa học tự nhiên, xã hội, báo cáo khoa học, sách giáo khoa, sách tôn giáo... Bước đầu đã thống kê được 3 vạn tác giả có tác phẩm phi hư cấu! Theo thống kê của Cục Xuất bản, 13 năm gần đây các loại SGK, khoa học xã hội, kỹ thuật đã chiếm 60% đầu sách xuất bản, chiếm 90% số bản in.

Tại hội thảo, nhiều tác giả cho rằng, họ không làm sao kiểm tra được số lượng sách đã in ra, đã phát hành. Trên bìa sách có khi chỉ ghi 500, 1.000 hay 2.000 bản in lần thứ I, nhưng theo điều tra thì không phải như vậy. Nhiều cuốn sách in đi in lại nhiều lần nhưng lần nào cũng chỉ ghi in 1.000 bản.
 
GS Phan Trọng Luận từng tìm đến nhân viên quản lý số liệu xuất bản của NXB nọ và được biết số liệu trong máy tính là 10.000 cuốn. Ông hỏi ông giám đốc về số lượng thì ông ta giận dữ và nói sẽ kiểm tra và trả lời sau. Nhưng ngay sau đó mấy phút, cô nhân viên đã gọi ngay cho ông và nói rằng nếu cô ta nói ra số liệu mà cô đã thông báo cho ông thì cô sẽ bị đuổi việc ngay. Và thế là ông thất bại trong cuộc chơi với NXB có trong tay đủ thứ quyền lực hơn hẳn tác giả...  

Ngoài ra, tình trạng nối bản và tái bản không xin phép tác giả cũng đã diễn ra mà tác giả chẳng có cách gì kiểm soát được. Ông Luận viết giáo trình ĐH cho một trường ĐH, lần đầu được trả nhuận bút 3 triệu (cho 300 trang sách), được anh em nói vui là nhuận bút bèo bọt. Nhưng 10 năm tiếp theo, nhà trường vẫn in đi in lại giáo trình này, nhưng ông chẳng được trả thêm đồng xu nào. Một cửa hàng băng đĩa phát hành sách CD đứng tên Phan Trọng Luận mà chính ông cũng không biết gì. Một cuốn sách của ông được một NXB của Australia xuất bản nhưng không hề xin phép. “Mặc dù rất vinh dự, nhưng về pháp lý quốc tế thì tôi nên xử lý thế nào cho thích hợp” - GS Luận tân sự.  

Muộn song không thể không thành lập

Theo PGS Vũ Duy Thông, cho đến nay VN mới có 2 hiệp hội bảo vệ quyền tác giả hư cấu (văn học và âm nhạc), một hiệp hội bảo vệ quyền tác giả trong ghi âm và Hiệp hội Quyền sao chép VN (VIETRRO) mới được thành lập, chưa có hoạt động gì nhiều. Nhà nước mới chỉ công nhận ban vận động thành lập Hiệp hội Quyền tác giả phi hư cấu VN và đây là hội thảo đầu tiên với mục đích tuyên truyền cho việc thành lập đó.

Việc sao chép các tác phẩm phi hư cấu diễn ra hàng ngày, hàng giờ trên phạm vi rất rộng là cả nước và thế giới, do vậy, việc thành lập Hiệp hội Quyền tác giả phi hư cấu VN là cần thiết, nhằm thúc đẩy việc ghi nhận và trả công xứng đáng cho các tác giả phi hư cấu VN.

Hoa Chanh

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm