(TT&VH Cuối tuần) - Mỗi biểu hiện văn hóa đều có không gian thiết yếu của nó. Người Việt từng đối mặt mà không hề sợ, thậm chí tận dụng được mọi cái hay, lạ, bản địa hóa nó để làm giàu cho mình, đồng thời không bị đồng hóa, vì chúng ta có một cái cốt lõi văn hóa rất sâu, rất bền, trụ vững trong một không gian được cấu trúc rất độc đáo, chặt chẽ: Làng.
Trong lịch sử, ta đã từng nhiều lần mất nước nhưng không mất làng, nên cuối cùng đã giành lại được nước. Người Việt Nam nói Làng Nước. Không có Làng Nước, không giữ được Làng Nước hài hòa, thì dân tộc và xã hội suy yếu, thậm chí mất nước. Về văn hóa cũng hoàn toàn như vậy, chính vì giữ được văn hóa làng mà ta đã không bị đồng hóa trước những thế lực văn hóa lớn. Trái lại, chính cái lõi này lại có sức đồng hóa ngược đối với các văn hóa ngoại lai, thanh lọc chúng cho mình, làm giàu, làm mạnh mình lên. Cũng từ cái lõi gốc này mà sinh sôi này nở, đa dạng hóa, có thể đến vô cùng. Rất có thể đây là nét đặc trưng quan trọng nhất của văn hóa Việt Nam.
Ca trù
Theo tôi, Làng chính là cái “gen”, là nơi giữ cái “gen” của văn hóa Việt, để cho nó có thể biến hóa muôn vẻ mà ta vẫn là ta, là ta đặc sắc hơn, phong phú hơn, mạnh hơn.
Lại trở về với ví dụ Quan họ. Chúng ta biết nay đã có nhiều thứ Quan họ, như chính các liền chị bên Bắc Ninh có lần nói với anh em chúng tôi: có “Quan họ đoàn” do các liền anh liền chị đã được đi học trường này trường nọ, nhạc lý này nhạc lý kia, lập thành đoàn biểu diển trên sân khấu trong nước ngoài nước tiếng tăm vang lừng. Có “Quan họ đài” của các anh chị tân thời hơn hát trên đài, thường ở VTV4 cho bà con ở nước ngoài... Thậm chí có cả tân nhạc dựa theo làn điệu Quan họ, như của anh Nguyễn Trọng Tạo v.v... Chẳng sao cả, đều hay và mỗi thứ đều có tác dụng khác nhau. Nhưng điều âm thầm, mà quan trọng nhất, đến cốt tử, sinh tử nữa kia, là phải giữ cho kỳ được Quan họ làng, Quan họ hát chay của các bà các chị vừa đi cấy về phủi chân ngồi vào chiếu và cất lên tiếng hát, mộc mà tinh, nghe đến muốn nuốt tận tâm can từng âm từng lời. Không biết các bạn nghĩ thế nào, riêng tôi mỗi lần nghe được quan họ mộc, chay mà tinh vô cùng ấy, tôi luôn có cảm giác xúc động như đứa con đi xa được trở về tiếp xúc với cái “gen” gốc của ngọn nguồn... Trên cái gốc nay mới nảy ra những cái hoa kia, mất cái gốc này thì chẳng lâu lắm nữa đâu những cái hoa kia sẽ là những cái hoa không có gốc, không bén đất, dầu là đất xa. Và ta quá biết rồi, sẽ chỉ còn là hoa nhựa... Ý nghĩa của việc bảo tồn các nghệ nhân dân gian chính là ở chỗ này. (Thật tình tôi không thích lắm cái từ nghệ nhân, cách gọi nghệ nhân; họ là những nghệ sĩ thật sự đấy chứ, sao phải chuyên nghiệp mới là nghệ sĩ? Nhưng chắc hôm nay không phải lúc bàn về chuyện đó). Chính họ, vô danh, giữ cái nền cho sự bừng nở thiên hình vạn trạng của các nghệ thuật. Và nghệ thuật, trong phát triển, cần thường xuyên trở về uống lấy chất nước trong từ nguồn ấy.
Quan họ
Nhưng làm sao giữ được họ? Tất nhiên có chuyện chính sách này khác, đều là cần, cũng có thể là những chuyện cụ thể hôm nay chúng ta cần bàn. Nhưng chính sách gì đi nữa, mà mất đi cái quan trọng nhất là không gian văn hóa của tất cả những biểu hiện văn hóa đó thì cũng như không, lúc đó sẽ chỉ là để nuôi những cái xác đang chết dần một cách tất yếu, hay như chị Phạm Thị ThuThủy nói trong một bài báo, đang chết lâm sàng.
Chính điều này đang diễn ra ở Tây Nguyên với sử thi và các nghệ nhân sử thi và cũng đang diễn ra ở Bắc Ninh, Bắc Giang, không khác nhiều lắm đâu.
Ở Tây Nguyên, không gian văn hóa đó là Làng và Rừng. Chị Thủy ở TT&VH và một số anh chị ở VTV đã đi cùng tôi một chuyến gọi là khảo sát, thực ra chỉ là du ngoạn cưỡi ngựa xem hoa ở đôi vùng Tây Nguyên. Mới đi qua thôi mà chúng ta đều đã thấy xơ xác rừng và xơ xác làng đến đau lòng như thế nào. Sử thi Tây Nguyên sinh ra, tồn tại, nảy nở sinh sôi, ra hoa kết trái trong không gian đó, là con đẻ của không gian bí ẩn và thiêng liêng đó, làng và rừng không còn thì làm sao nó không chết lâm sàng!
Cồng chiêng Tây Nguyên
Ở Bắc Ninh, Bắc Giang, nếu nông thôn tiếp tục bị tàn phá vì quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa bằng bất cứ giá nào, thì ngày chết lâm sàng của Quan họ, Quan họ gốc cũng không còn xa. Và khi đó Quan họ đoàn với lại Quan họ đài sẽ ngày càng héo hon...
Riêng tôi, tôi không tin rằng sử thi Tây Nguyên, cũng như cồng chiêng, nhà rông, và bao nhiêu đặc sắc văn hóa Tây Nguyên sẽ phải chết. Chúng đều từng có sức sống cường tráng qua hàng nghìn năm. Nhưng chắc chắn chúng sẽ chết, nếu không kiên quyết, với một trách nhiệm và một sự kiên trì có thể còn lớn cả thời chiến tranh, khôi phục lại rừng, và từ đó khôi phục lại làng. Rừng sống lại, Tây Nguyên xanh lại, làng sống lại, thì sử thi sẽ sống lại, cồng chiêng sẽ sống lại, không phải bằng các lễ hội giả như chúng ta đang làm hiện nay, mà sống lại tinh tươi, đằm thắm, sâu sắc... như nó đã đứng vững trước bao thử thách nghìn năm.
Và điều thứ ba, có thể còn quan trọng hơn: Chính cái không gian của con người được khôi phục, được sống lại như vậy, sẽ tự nó tìm được cách tiếp biến với tất cả những thứ hiện đại đang đến, dù có xa lạ, mới mẻ, thậm chí có vẻ kỳ cục đến đâu. Không gian của con người được khôi phục ấy, sẽ biết cách cư xử, tiếp cận, tiếp nhận chẳng hạn body art trong các lễ hội như thế nào? Những vấn đề mới mẻ như kiểu Body art, sự du nhập của chúng vào thực tiễn văn hóa sôi động, đang và sẽ còn mãi đặt ra. Cuộc sống thực được khôi phục, được trao lại quyền sống thực sự cho nó, tự nó sẽ tìm ra được câu trả lời. Nó sẽ có câu trả lời thông minh, và hữu hiệu cho những vấn đề quả thực rất khó đó. Không cơ quan quản lý văn hóa hay chuyên gia bác học nào tìm được câu trả lời thay cho nó đâu.
Nên nhớ rằng trong suốt lịch sử, cuộc sống chưa bao giờ bế tắc với các câu hỏi được cuộc sống đặt ra. Chỉ có con người giết chết cuộc sống, bằng cách triệt tiêu không gian của nó.
Trả lại không gian cho văn hóa, đó là con đường duy nhất.
So với hàng công và hàng thủ, tuyến tiền vệ ở U22 Việt Nam đang khiến HLV Kim Sang Sik phân vân trong việc tìm ra những cái tên tốt nhất để đưa vào đội hình xuất phát.
Tin chuyển nhượng hôm nay: MU sẵn sàng chi đậm để chiêu mộ ngôi sao Tây Ban Nha, Man City tìm người thay Ederson, Barcelona tính mua hậu vệ Inter Milan,...
Sau khi dồn hết tâm sức, như chính lời ông mô tả là "nỗ lực rút cạn sức sống", vào serie Squid Game (Trò chơi con mực) qua ba mùa, đạo diễn Hwang Dong Hyuk bày tỏ cảm xúc lẫn lộn khi dự án khép lại – một sự nhẹ nhõm xen lẫn cảm giác mất mát.
Hệ thống văn khắc Hán Nôm trên vách đá ở núi Non Nước không chỉ là minh chứng sinh động cho sự hiện diện và phát triển của di văn Hán Nôm tại vùng đất Cố đô mà còn là biểu tượng độc đáo của sự giao thoa tinh tế giữa nghệ thuật điêu khắc, văn chương, phản ánh sâu sắc đời sống văn hóa, tín ngưỡng, lịch sử dân tộc.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa gửi báo cáo tới Bộ Tài chính, dự báo diễn biến giá đối với công tác quản lý, điều hành giá đất trong quý III và cả năm 2025.
Sau sắp xếp chính quyền địa phương 2 cấp, phường Hoàn Kiếm và phường Cửa Nam trở thành vùng lõi trung tâm của Thủ đô, tập trung mật độ di tích văn hóa cao nhất, đồng thời là biểu tượng của bản sắc đô thị Thăng Long - Hà Nội. Khu phố cổ Hà Nội đang được thành phố tập trung bảo tồn, tôn tạo và khai thác giá trị một cách bền vững.
Trận đấu giữa Mexico và Honduras khép lại với chiến thắng tối thiểu 1-0 nghiêng về El Tri. Bàn thắng duy nhất của Raul Gimenez đưa Mexico vào chung kết CONCACAF Gold Cup 2025 và đối đầu với tuyển Mỹ.
FIFA Club World Cup 2025, nơi Messi đối đầu với các đối thủ hàng đầu như PSG, FC Porto hay Palmeiras - là cơ hội hiếm hoi để đánh giá phong độ hiện tại của anh khi World Cup 2026 đang tới gần.
Ngày 2/7, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tiếp tục nhắc lại lời kêu gọi Chủ tịch Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell từ chức. Tổng thống Mỹ cho rằng người đứng đầu Fed nên rời ghế ngay lập tức.
Những biến chuyển nhanh chóng gần đây của bóng đá Đông Nam Á đủ để bóng đá Việt Nam biết rõ hơn vị thế của mình trong khu vực. Trận thua của đội tuyển Việt Nam trước đội tuyển Malaysia mới đây ở vòng loại thứ 3 Asian Cup 2027 đã kéo bóng đá nước nhà trở về với thực tại nhiều thách thức.
Giá vàng đi lên trong phiên 2/7 sau khi báo cáo việc làm đáng thất vọng đã làm gia tăng kỳ vọng Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) sẽ hạ lãi suất sớm hơn dự kiến.
Tròn 3 năm kể từ lần hội ngộ đầu tiên khiến khán giả thích thú, dàn ca sĩ gồm Lâm Hùng - Châu Gia Kiệt - Lâm Vũ - Quách Tuấn Du ấp ủ đêm nhạc kỷ niệm Ký ức thanh xuân, dự kiến tổ chức ngày 5.7 tại Sam (286 Lê Hồng Phong, TP.HCM).
Vừa qua, Tập đoàn Fast Retailing - công ty mẹ của thương hiệu UNIQLO, công bố danh sách 12 học sinh Việt Nam nhận học bổng từ Quỹ Fast Retailing năm 2025.
Link xem trực tiếp Wimbledon 2025 hôm nay - Thethaovanhoa.vn cập nhật link xem trực tiếp các trận tennis đơn nam và đơn nữ của giải quần vợt Wimbledon 2025 diễn ra ngày 3/7, rạng sáng 4/7.
Trong khi các mẫu smartphone ngày càng có kích thước lớn để phục vụ nhu cầu giải trí và làm việc, thì vẫn còn rất nhiều người mong muốn sử dụng điện thoại chỉ với một tay, đặc biệt trong những tình huống đang bận hoặc di chuyển.
Lịch thi đấu Wimbledon 2025 hôm nay - Thethaovanhoa.vn cập nhật lịch thi đấu tennis đơn nam và đơn nữ giải quần vợt Wimbledon 2025 ngày 3/7, rạng sáng 4/7.