Bộ phim "Bắt mạch" nỗi đau nước Mỹ

06/04/2010 07:40 GMT+7 | Phim

(TT&VH Cuối tuần) - Tháng Tư đáng nhớ không chỉ với người dân Việt Nam mà còn với cả những người Mỹ. Phim về đề tài chiến tranh Việt Nam chiếm một phần quan trọng trong lịch sử điện ảnh Hollywood. Có quá nhiều tác phẩm về đề tài này, trong đó nổi bật nhất là Platoon (Trung đội) – tuy chưa phải là phim hay nhất, nhưng chắc chắn nó là bộ phim quan trọng nhất. Mà thậm chí, phải gọi là một bước ngoặt mới đúng.

>> Chuyên đề: Những bộ phim đi cùng năm tháng

"Tổn thất đầu tiên của chiến tranh là sự ngây thơ"

Đó là câu tagline (slogan) nổi tiếng khái quát toàn bộ chủ đề của bộ phim. Cho đến trước khi Platoon xuất hiện (năm 1986), nước Mỹ vẫn luôn lẩn tránh sự thật về thất bại ở Việt Nam. Trước đó, Hollywood đã có một vài phim về đề tài này nhưng hầu hết chỉ mang tính cách an ủi người Mỹ là chính. Ngay cả tác phẩm hoành tráng Apocalypse Now (Ngày tận thế) của đạo diễn F.F.Coppola cũng mang đậm tính sử thi hơn là nhìn thẳng vào sự thật của cuộc chiến.

Chính vì thế sự xuất hiện của Platoon không khác gì một quả bom trong lòng nước Mỹ. Thật ra đây là một cuộc du hành mang đầy tính cá nhân của Oliver Stone, nhưng lại là một ẩn dụ thâm thúy chạm đến vết thương đã đau âm ỉ từ lâu của nước Mỹ.

Platoon là câu chuyện được kể lại của một trung đội lính Mỹ đóng quân tại biên giới Việt Nam – Campuchia thông qua những dòng nhật ký của anh chàng binh nhì Chris Taylor. Từ lý tưởng ban đầu là cống hiến cho tổ quốc chống lại kẻ thù, Chris đã dần dần thấy rõ mặt trái của cuộc chiến thông qua những xung đột nội bộ âm ỉ đến vỡ tung trong trung đội của anh.

Hầu hết những cái chết được ghi lại trong phim đều bị gây ra một cách vô ý hay cố ý. Đáng bị chỉ trích hơn cả việc trúng đạn từ “phe ta”, là tội cố ý giết đồng đội. Trung sĩ Barnes đã lạnh lùng bắn hạ trung sĩ Elias vì một mâu thuẫn cá nhân, đã vậy còn ngăn cản Chris đi tìm sự giúp đỡ.

Chỉ có thể lý giải một cách đơn giản, trung đội lính Mỹ trong phim như đang lạc vào một mê cung do chính họ bày ra. Trong cơn tuyệt vọng không thể tìm đường ra được khỏi mê cung, họ bị ép buộc phải giết chết lẫn nhau. Nói rộng ra, như Stone ngụ ý, đó chính là: Nước Mỹ bày ra cuộc chiến này cũng chẳng khác gì tự lao vào mê cung!

Bước ngoặt định mệnh của Oliver Stone

Năm 1967, Oliver Stone rời khỏi trường đại học Oakland, California và hăm hở xung phong tham gia chiến tranh Việt Nam ở cái tuổi 21. Stone đón ngày sinh nhật lần thứ 21 trên chiếc chuyên cơ quân sự sang Việt Nam, với bầu nhiệt huyết được phục vụ cho tổ quốc.
 
Trở về từ chiến trường Việt Nam, kịch bản phim Platoon của Oliver Stone đã nằm trên bàn trong suốt 10 năm không ai muốn thực hiện. Để làm được phim này, Stone đã phải trải qua rất nhiều khó khăn, phải đi đường vòng, phải đánh đổi rất nhiều thứ… Với Platoon, Oliver Stone đã thành công trong việc cho cả thế giới biết rằng chiến tranh Việt Nam đã lưu lại trong ông những gì và nó ở trong tinh thần người Mỹ những gì…

Kinh phí cho Platoon chỉ vỏn vẹn có 6,5 triệu USD – quá khiêm tốn với đề tài chiến tranh. Bộ phim quay trong 54 ngày ở Philippines để tiết kiệm chi phí. Giờ chót Bộ quốc phòng Mỹ từ chối hợp tác thực hiện Platoon, nhưng bộ phim may mắn được quân đội Philippines hỗ trợ cho việc cung cấp những khí tài quân sự.

Tại Việt Nam, trong những năm 1967 – 68 Oliver Stone đã hoàn thành nghĩa vụ trong 4 đơn vị khác nhau. Và những nhân vật trong phim  là sự tổng hợp những tính cách rút ra từ 4 đơn vị đó. Tất nhiên nhân vật trong phim giống Stone nhất là chính chàng thanh niên 19 tuổi Chris Taylor do Charlie Sheen thủ vai. Sau này như chính Stone thú nhận, lúc làm phim đôi khi dường như ông không thể phân biệt rõ ràng giữa chính ông, diễn viên Charlie Sheen, và nhân vật hư cấu Chris Taylor.

Khi làm phim này Stone còn “vô danh tiểu tốt” trong vai trò đạo diễn, hành trang duy nhất để nhà sản xuất Arnold Kopelson mạo hiểm cho Stone làm Platoon, đó là năm 1978 ông từng đoạt giải Oscar kịch bản phim Midnight Express (Chuyến tốc hành lúc nửa đêm).

Sau Platoon, Oliver Stone nhanh chóng trở thành nhà làm phim tầm cỡ. Từ đó ông tiếp tục viết và đạo diễn hàng loạt những phim khác, trong đó biểu lộ sự quan tâm đặc biệt về khía cạnh người Mỹ đã bị ảnh hưởng như thế nào bởi chiến tranh Việt Nam khi làm thêm Born on the Fourth of July (Sinh ngày 4/7), và Heaven & Earth (Trời & Đất) để tạo nên một bộ ba về đề tài này.

Bệ phóng của hàng loạt ngôi sao

Thật thú vị khi xuất hiện trong Platoon toàn là những gương mặt xa lạ với khán giả lúc đó. Vậy mà với Platoon, gần như tất cả đã thay đổi với họ chỉ sau một đêm. Trong số đó có những cái tên hiện đang chói sáng trên màn ảnh thế giới hiện nay.

Với hầu hết những nhân vật dựa trên thực tế và những cá nhân có thực, Stone đã rất may mắn chọn đúng những diễn viên mà ông cần tìm. Quan trọng nhất là vai Chris Taylor, ban đầu Stone nhắm đến diễn viên trẻ Kyle MacLachlan, nhưng anh ta từ chối. Sau đó vai diễn được giao cho Emilio Estevez (con trai của Martin Sheen – vai chính trong Apocalypse Now). Nhưng khi đến thăm nhà của Estevez, Stone dường như bị thôi miên khi gặp Charlie Sheen – em trai của Estevez – chưa xuất hiện trên màn ảnh lần nào. Nhà đạo diễn đã nhìn thấy một điều gì đó của chính mình ở chàng thanh niên trẻ măng này. Thế là ông thuyết phục Estevez nhường vai của mình cho Charlie Sheen.

Khi còn ở Việt Nam, Stone được một viên trung sĩ đối xử rất tốt, và đó là hình mẫu của nhân vật trung sĩ Elias. Sau khi xem phim To Live & Die in L.A, Stone rất ấn tượng với Willem Dafoe – một gương mặt đầy góc cạnh giống như một người da đỏ Apache – Stone muốn nhân vật này tỏa ra một vẻ đẹp từ nét mặt gồ ghề thô kệch đó.

Vai tên trung sĩ tàn ác Barnes, Stone đã không ngần ngại giao cho Tom Berenger. Chính Tom đã đề nghị Stone cho nhân vật Barnes thêm một vết sẹo dài trên gương mặt để tạo tính cách lỳ lợm cho vai diễn. Năm 1986, cả Tom Berenger và Willem Dafoe đều được đề cử Oscar nam diễn viên phụ xuất sắc nhất.

Platoon còn có những cái tên đáng nhớ như Corey Glover – sau này là ca sĩ chính của nhóm rock Living Colour, Forest Whitaker (2006 lên đến đỉnh cao khi đoạt Oscar vai chính trong phim The Last King of Scotland) và nhất là Johnny Depp, lúc ấy còn trẻ măng chỉ đóng vai một thông dịch viên… tiếng Việt của Platoon. Giờ đây Depp đã là siêu sao đắt giá nhất hành tinh với mức thù lao kỷ lục 55 triệu USD cho phần 4 của Cướp biển Caribbean.

Tuy nhiên việc tuyển chọn xuất sắc nhất của Oliver Stone không phải là diễn viên mà là cố vấn quân sự Dale Dye – một sĩ quan về hưu với 30 tháng kinh nghiệm về cuộc chiến tại Việt Nam. Ông đã cho các diễn viên tham gia các cuộc huấn luyện quân sự y hệt như ở Việt Nam trước đây, cố gắng làm mọi thứ trong phim phải diễn ra như thật, để có thể thuyết phục được cả những cựu binh từng tham chiến tại Việt Nam.

Oliver Stone cùng với Dye đã đề ra một chế độ huấn luyện khắt khe đối với tất cả các diễn viên tham gia trong thời gian 2 tuần, tương đồng với những kỷ luật trong quân đội. Các diễn viên phải thực hiện nhiệm vụ trực gác mỗi đêm để biết thế nào là cảm giác thiếu ngủ và tập luyện cật lực như những đội quân đang chiến đấu thực sự.

Phim mà mỗi người Việt Nam phải xem!

Platoon ra mắt khán giả ngày 19/12/1986 và nhanh chóng trở thành một hiện tượng, được xem như một tài liệu chân thực về chiến tranh… Những khía cạnh không hiện thực của những bộ phim trước đây như Apocalypse Now (1979) trở nên lu mờ khi so sánh với Platoon. Bộ phim của Stone đã miêu tả ảnh hưởng của sự ác nghiệt trong bộ mặt, và trong tâm hồn của những kẻ thủ phạm gây nên cuộc chiến.

Với tổng doanh thu trên thế giới 138 triệu USD, Platoon đã trở thành một trong những bộ phim chiến tranh ăn khách nhất mọi thời đại. Năm 1986, Platoon đoạt 4 giải Oscar và vô số những giải thưởng danh giá khác. Kênh truyền hình Channel 4 của Anh đã xếp Platoon đứng thứ 6 trong 100 phim chiến tranh vĩ đại nhất.

… Cuối phim, khi rời khỏi chiến địa trên trực thăng, Chris Taylor chua chát: “Giờ đây nhìn lại, chúng tôi không hề chiến đấu với kẻ thù, mà kẻ thù nằm ở bên trong mỗi chúng tôi. Chúng tôi đã chiến đấu chống lại chính mình. Với tôi… cuộc chiến đã kết thúc, nhưng nó sẽ luôn tồn tại mãi trong suốt những tháng ngày còn lại của cuộc đời”.

Bá Vũ

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm