Trong quá trình thảo luận, góp ý cho Dự thảo Văn kiện trình Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV, vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa tiếp tục nhận được sự quan tâm sâu sắc của các chuyên gia, nhà nghiên cứu, nghệ nhân và cộng đồng sáng tạo.

>>> Chuyên đề Lấy ý kiến dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng

Không chỉ là ký ức thiêng liêng của dân tộc, di sản văn hóa đang bước vào vai trò mới: nguồn lực nội sinh đặc biệt giúp Việt Nam khẳng định bản sắc, nâng tầm sức mạnh mềm và lan tỏa niềm tự hào dân tộc trong thế kỷ XXI.

Bảo vệ di sản không phải để lưu giữ quá khứ, mà để nuôi dưỡng bản sắc, khơi dậy khát vọng và góp phần làm rạng danh đất nước.

Di sản – động lực từ chiều sâu văn hóa

Trong bối cảnh cạnh tranh giá trị và bản sắc toàn cầu, nhiều quốc gia đã chứng minh di sản không chỉ là "bảo vật lịch sử" mà còn là trụ cột của kinh tế sáng tạo, du lịch chất lượng cao và thương hiệu quốc gia.

Theo chuyên gia Nguyễn Đình Sơn, Việt Nam đang sở hữu kho tàng di sản vật thể và phi vật thể phong phú: Hoàng thành Thăng Long, Vịnh Hạ Long, Cố đô Huế, Phố cổ Hội An, Nhã nhạc cung đình, Ca trù, Cải lương, Đờn ca tài tử…

Tuy nhiên, để "biến lợi thế thành sức mạnh", điều cốt lõi là đưa di sản sống trong đời sống đương đại, thay vì chỉ "trưng bày" trong bảo tàng ký ức.

Đặt cộng đồng vào trung tâm bảo tồn

Nhà nghiên cứu Vũ Thành nhấn mạnh, cộng đồng phải được trao quyền và trao trách nhiệm – bởi họ chính là chủ thể sáng tạo, gìn giữ và truyền lửa cho di sản.

Cùng với đó, cần tiếp tục:

• Tôn vinh và đãi ngộ nghệ nhân, trí thức – những "người giữ hồn Việt"

• Khuyến khích mô hình du lịch văn hóa cộng đồng

• Gắn bảo tồn với sinh kế để người dân hưởng lợi từ di sản và đồng hành gìn giữ

Đặc biệt, nhiều ý kiến đề xuất mạnh mẽ việc bảo tồn sáng tạo: đưa nghệ thuật truyền thống lên sân khấu đương đại, ứng dụng chất liệu dân gian trong thời trang, kiến trúc, điện ảnh, tổ chức lễ hội và trải nghiệm văn hóa theo tinh thần hiện đại, gần gũi, hấp dẫn giới trẻ.

Giữ gốc để khơi mới – đó là con đường để di sản trẻ hóa và trường tồn.

Chuyển đổi số – cánh cửa mở ra thế giới

Nhiều địa phương, đơn vị đã tiên phong thực hiện số hóa di sản: từ bảo tàng số, triển lãm thực tế ảo, bản đồ ký ức cho đến cơ sở dữ liệu văn hóa số.

TS Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, cho biết chuyển đổi số đã tạo bước ngoặt về hình ảnh và trải nghiệm:

• Lượng khách tham quan tăng hơn 300% trong 5 năm

• 70% là khách trong nước, đặc biệt đông giới trẻ

• Tìm kiếm trực tuyến vượt 10 triệu kết quả chỉ với một từ khóa.

Hành trình đổi mới này cho thấy: công nghệ không làm phai mờ truyền thống, mà mở đường để truyền thống được hiểu, yêu và lan tỏa sâu rộng hơn.

Để "hồn Việt" tỏa sáng giữa thế giới

Bảo vệ di sản không chỉ là nhiệm vụ của ngành văn hóa, mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội, của mỗi người dân Việt Nam.

Một minh chứng sống động: ngày 29/10 tại Praha (CH Séc), triển lãm Di sản văn hóa Việt Nam – Bảo tồn và phát triển đã thu hút đông đảo công chúng và kiều bào. Những không gian trưng bày, trình diễn, tương tác đã giúp thế hệ trẻ người Việt xa Tổ quốc hiểu – tự hào – kết nối sâu hơn với cội nguồn, đồng thời giới thiệu bản sắc Việt đến bạn bè quốc tế.

Như tinh thần góp ý cho Văn kiện Đại hội XIV đã khẳng định:

Giữ gìn di sản là giữ gìn căn tính dân tộc; phát huy di sản là nâng tầm Việt Nam trong kỷ nguyên hội nhập.