Với Sắc lệnh số 14 thành lập Nha Thể dục Trung ương trong Bộ Thanh niên, rồi tới Sắc lệnh số 38 thiết lập Nha Thanh niên và Thể dục trong Bộ Quốc gia Giáo dục và đặc biệt là "Lời kêu gọi toàn dân tập thể dục", Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khai sinh ra nền Thể dục thể thao cách mạng Việt Nam. Cũng chính Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp sức sống mạnh mẽ cho nền thể thao còn non trẻ ấy khi Người thắp ngọn lửa thiêng phát động phong trào "Khỏe vì Nước".

Với Sắc lệnh số 14 thành lập Nha Thể dục Trung ương trong Bộ Thanh niên, rồi tới Sắc lệnh số 38 thiết lập Nha Thanh niên và Thể dục trong Bộ Quốc gia Giáo dục và đặc biệt là "Lời kêu gọi toàn dân tập thể dục", Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khai sinh ra nền Thể dục thể thao cách mạng Việt Nam. Cũng chính Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp sức sống mạnh mẽ cho nền thể thao còn non trẻ ấy khi Người thắp ngọn lửa thiêng phát động phong trào "Khỏe vì Nước".

80 năm lớn mạnh cùng đất nước, từ "Khỏe vì Nước" tới nay là "Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại", cuộc vận động cách mạng rầm rộ, rộng rãi trong lĩnh vực thể dục thể thao vào năm 1946 ấy vẫn nguyên giá trị - Khát vọng về một đất nước Việt Nam cường thịnh.

Vì một Việt Nam khỏe - Ảnh 1.

Vào hai ngày 25/6 và 26/5/1946 tại Hà Nội đã diễn ra "Ngày Thanh niên Vận động", đây được xem như ngày hội thể dục thể thao cách mạng đầu tiên ở nước ta khi nền độc lập dân tộc mới chỉ có được gần 10 tháng, còn biết bao khó khăn bởi thù trong, giặc ngoài, nền kinh tế nghèo nàn, lạc hậu, đời sống của dân chúng thiếu thốn nhiều về vật chất, sức khỏe đồng bào giảm sút trầm trọng...

Tại ngày hội đã diễn ra nhiều hoạt động sôi nổi như: Tuyên truyền bài báo "Sức khỏe và thể dục" của Chủ tịch Hồ Chí Minh; đồng diễn bài thể dục phổ thông do học sinh, sinh viên các trường học thực hiện; các đơn vị lực lượng vũ trang biểu diễn võ dân tộc; các đội, các vận động viên của các đơn vị thanh niên, tự vệ, quân đội ở Thủ đô Hà Nội thi chạy nhanh, chạy việt dã, nhảy cao, nhảy xa, bóng đá, bóng rổ, bóng chuyền, quyền Anh...

Vì một Việt Nam khỏe - Ảnh 3.

Ngày Thanh niên Vận động tại Hà Nội (25/5/1946)

Tối 26/5/1946, Lễ bế mạc "Ngày Thanh niên vận động" kết hợp với Lễ phát động phong trào "Khỏe vì Nước" được tiến hành. Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự và có bài phát biểu về nhiệm vụ của thanh niên, ngọn lửa thiêng từ tay Người bùng lên trên đài lửa, rồi truyền qua hàng trăm ngọn đuốc tỏa đi khắp Thủ đô, cổ vũ phong trào "Khỏe vì Nước".

Phong trào "Khỏe vì Nước" được Chủ tịch Hồ Chí Minh phát động với những lời căn dặn, động viên của Người đối với cán bộ thanh niên, cán bộ TDTT, cán bộ và chiến sĩ, đã lan tỏa từ thủ đô Hà Nội tới nhiều tỉnh, thành phố của nước ta. Nội dung hoạt động của phong trào khá phong phú trong dân chúng như: Phổ thông thể dục, tập luyện vui chơi, thi đấu các môn thể thao dân tộc và thể thao hiện đại.

Trong năm 1946, phong trào "Khỏe vì Nước" đã góp phần tích cực khôi phục, gìn giữ và bước đầu tăng cường sức khỏe cho nhân dân ta tiến hành sự nghiệp "Giữ gìn dân chủ, xây dựng nước nhà, gây đời sống mới" ngày càng tiến triển. Phong trào "Khỏe vì Nước", rồi "Khỏe để Kháng chiến kiến quốc" sau này được tiến hành tại các vùng tự do và chiến khu Việt Bắc cũng đã góp phần tích cực vào cuộc kháng chiến thắng lợi của dân tộc chống thực dân Pháp xâm lược.

Trong phong trào "Khỏe vì Nước" diễn ra sôi sục trong những ngày đầu đất nước giành được nền độc lập dân tộc, công tác tuyên truyền, vận động cũng đóng một vai trò quan trọng.

Trong đội ngũ báo chí cách mạng năm 1946, báo Việt Nam Khỏe đi tiên phong và là tờ báo xung kích của phong trào "vì Nước". Với tiêu đề "Cơ quan vận động phổ thông thể dục thể thao của Nha Thể dục trung ương Việt Nam", tờ báo nêu rõ tôn chỉ, mục đích là "Góp phần gây phong trào ham chuộng thể dục và thể thao trong nước, ngõ hầu làm tăng tiến sức khỏe và cải tạo nòi giống Việt Nam...", "Khỏe để gây đời sống mới mạnh và hùng cho một dân tộc đang tranh đấu cho nền độc lập nước nhà".

Vì một Việt Nam khỏe - Ảnh 5.

Báo “Việt Nam Khỏe” đăng Lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh hô hào đồng bào tập thể dục (1946)

Số 1 báo Việt Nam Khỏe ra ngày 30/3/1946. Trên trang nhất, bên cạnh Tuyên bố của Nha Thể dục trung ương về phong trào thể dục Việt Nam, báo đăng trang trọng trong khung bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh hô hào đồng bào tập thể dục cùng chữ ký của Người.

Từ số đầu đến số báo cuối cùng (ngày 28/9/1946), khi cả nước chuẩn bị bước vào cuộc kháng chiến chống Pháp. Việt Nam Khỏe là tờ báo thể thao đầu tiên của chế độ mới góp phần quảng bá đường lối, quan điểm của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh trong lĩnh vực thể dục thể thao.

Và cũng không thể không nhắc tới Âm nhạc cách mạng với các hành khúc, bài ca là một bộ phận sôi động của công tác cổ động, tuyên truyền phong trào "Khỏe vì Nước".

Báo Việt Nam Khỏe trong một thời gian ngắn đã đăng để phổ biến rộng rãi gần 10 bài hát, chủ yếu là đề tài thể dục thể thao. Mở đầu là bài "Thể dục hành khúc ca" (nhạc: Minh Tâm, lời Phạm Văn Xung) được coi như khúc dạo đầu. Dậy lên cao trào là bài ca "Khỏe vì Nước" (nhạc Hùng Lân, lời Huy Khôi - in lần đầu đề: Lời: Ban Cổ động Thể dục trung ương Việt Nam). Tiếp đó là bài Nhi đồng Thể dục (nhạc Lưu Bách Thụ, lời Khôi King Kông).

Những bài ca trong lĩnh vực thể dục thể thao góp phần làm phong phú nội dung và diện mạo cho âm nhạc cách mạng sau tháng 8/1945. Đặc biệt bài ca Khỏe vì Nước từng làm sôi sục bao con tim của tuổi trẻ và lớp người làm nên cuộc Cách mạng Tháng Tám, vang trên các thao trường, theo chân các đoàn quân ra mặt trận.

Tư tưởng Hồ Chí Minh về thể dục thể thao và tấm gương rèn luyện thân thể của Bác Hồ là di sản vô giá trong sự nghiệp phát triển nền thể dục thể thao nước nhà và luôn là những quan điểm nhất quán của Đảng và Nhà nước ta.

Bước vào thời kỳ đổi mới, ngành Thể dục thể thao tiếp tục chủ trương vận động phong trào thể dục thể thao quần chúng với tư tưởng "Rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại". Tại các cơ sở tập luyện và thi đấu thể thao đều có các khẩu hiệu "Rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại" và "Khỏe để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc".

Năm 1991, nhân kỷ niệm lần thứ 45 ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh hô hào đồng bào tập thể dục (1946-1991), Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng đã ký Quyết định số 25/CT ngày 29/01/1991 về việc "Lấy ngày 27 tháng 3 hàng năm làm Ngày Thể thao Việt Nam".

Vì một Việt Nam khỏe - Ảnh 7.

Bác Hồ cùng các vận động viên giành thành tích cao tại Đại hội thể thao quốc tế - Ảnh: Tư liệu

Từ đó, hàng năm trong các kế hoạch và hoạt động thể dục thể thao ở toàn quốc và địa phương, luôn luôn thực hiện phương pháp tuyên truyền, vận động quần chúng vào khẩu hiệu "Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại".

Năm 2000, Uỷ ban Thể dục Thể thao (cũ) chủ trương phát động phong trào tập thể dục thể thao theo tấm gương của Bác Hồ nhân dịp "Ngày Thể thao Việt Nam" và đề ra kế hoạch tổ chức cuộc vận động "Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại" trên phạm vi toàn quốc.

Qua hơn 20 năm tổ chức, cuộc vận động đã thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tích cực hưởng ứng, tham gia, góp phần to lớn vào việc phát triển sự nghiệp thể dục thể thao, đưa số người tham gia tập luyện thể dục thể thao thường xuyên cả nước đến năm 2024 ước đạt 37,5% dân số; tỷ lệ gia đình thể thao ước đạt 28,3% tổng số hộ gia đình. Số câu lạc bộ Thể dục... thể thao cơ sở các loại bao gồm cả công lập và dân lập đến năm 2020 khoảng 70.000 và đến năm 2024 khoảng 85.500.

Vì một Việt Nam khỏe - Ảnh 8.

Đoàn thể thao Việt Nam diễu hành tại lễ khai mạc ASIAD lần thứ 19 trên sân vận động Olympic ở Hàng Châu, tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc, ngày 23-9-2023. Ảnh: AFP/TTXVN

Công tác giáo dục thể chất và thể thao trong trường học đã có chuyển biến, cả nước có trên 85% số trường học thực hiện tốt chương trình giáo dục thể chất chính khóa theo quy định; Thể dục thể thao trong lực lượng vũ trang được duy trì và phát triển.

Trên nền tảng của phong trào thể thao, thể thao thành tích cao nước nhà cũng đã có những bước tiến lớn.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức phát động Cuộc vận động "Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại" giai đoạn 2012-2020. Tiếp đó là giai đoạn 2021-2030 gắn kết chặt chẽ với việc thực hiện Cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh" và phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" nhằm đáp ứng nhiệm vụ nâng cao sức khỏe, thể lực của nhân dân, góp phần chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới.

Vũ Minh
Sơn Tùng