Đoạn trích bài thơ 'Thương ông' gây tranh cãi: Vẫn chuyện thiếu tôn trọng quyền tác giả

07/11/2014 09:01 GMT+7 | Đọc - Xem

(Thethaovanhoa.vn) - Vừa qua, dư luận trên mạng xã hội phản đối việc trích bài thơ Thương ông của tác giả Tú Mỡ vào sách giáo khoa (SGK) lớp 2. Bởi bài thơ được trích nhưng với những đoạn khá “lạ lẫm”…

Một số ý kiến của nhà phê bình văn học, đại diện Trung tâm Quyền tác giả văn học Việt Nam, đại diện chủ biên SGK đã trao đổi về vấn đề này.

Nên để nguyên bài thơ thay vì cắt xén

Bài thơ Thương ông của nhà thơ Tú Mỡ vốn quen thuộc với nhiều thế hệ độc giả Việt Nam vì được trích trong SGK Tiếng Việt lớp 4 cũ. Nay, SGK tiếng Việt lớp 2 đưa bài thơ vào bằng đoạn trích khá lạ lẫm, khiến dư luận phản ứng.

Cụ thể, đoạn trích mới của bài thơ trong SGK lớp 2 đã bỏ đi những câu quen thuộc như: “Khập khiễng khập khà/ Bước lên thềm nhà/ Nhấc chân quá khó/ Thấy ông nhăn nhó”, “Âu yếm nhanh nhảu”, “Trong lòng vui sướng/ Quẳng gậy cúi xuống/ Quên cả đớn đau/ Ôm cháu xoa đầu”…

Nhưng, đoạn mới này có điểm bổ sung so với đoạn trích cũ, đó là cuộc trò chuyện giữa 2 ông cháu ở phần sau của bài thơ gốc. Nếu nhìn nhận công bằng, cả 2 đoạn trích đều có vấn đề chứ không riêng gì đoạn mới.


Đoạn trích mới của bài Thương ông lạ lẫm so với phiên bản quen thuộc lâu nay nên vấp phải phản ứng

Trả lời một tờ báo, GS Nguyễn Minh Thuyết, chủ biên SGK Tiếng Việt lớp 2 hiện hành, cho biết bản gốc bài thơ dài 42 dòng với 168 chữ, nhưng theo nguyên tắc soạn SGK thì chỉ được tối đa 120-150 chữ nên người biên soạn cắt còn 28 câu, tức 112 chữ. Nhưng dư luân cho rằng đoạn trích mới trong SGK lớp 2 mất đi nét mộc mạc, gây cảm giác cắt xén tùy tiện.

Về đoạn trích mới, nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên nhận định: “Ban biên soạn SGK có thể có quan điểm riêng của mình, nhưng từ góc độ nghiên cứu văn học, tôi cho rằng với những bài thơ độc lập, có tính kể chuyện như Thương ông, SGK nên đưa toàn bộ tác phẩm thay vì trích đoạn. Giới hạn là 150 chữ trong khi bài thơ 168 chữ thì người biên soạn không nên quá cứng nhắc”.

Theo ông Nguyên, khi sáng tác bài thơ, tác giả Tú Mỡ có dụng ý rất rõ là đoạn đầu mô tả hoàn cảnh người ông bị đau chân và đứa cháu lại đỡ ông, đoạn sau là cuộc trò chuyện ngộ nghĩnh giữa hai ông cháu. Cả hai đoạn trích cũ và mới đều cắt bỏ một phần - bản cũ bỏ phần sau, bản mới cắt xén phần đầu - khiến độc giả cảm nhận không đầy đủ về bài thơ.

Tác giả có quyền không đồng ý

Trả lời Thể thao & Văn hóa về việc trích tác phẩm văn học trong SGK, nhà thơ Đỗ Hàn cho biết: “SGK là loại ấn phẩm có đặc thù riêng. Vì tác phẩm của các nhà văn, nhà thơ, khi in sách riêng thì cả xã hội có thể đọc bằng bản gốc, hoặc bản công bố lần đầu. Nhưng khi đưa vào SGK, cách trích đoạn phải tuân theo yêu cầu của ngành giáo dục, chẳng hạn về dung lượng, tính chất đoạn trích phải phù hợp với từng cấp học”.

“Mặc dù vậy, người làm sách khi chỉnh sửa cần phải trao đổi với tác giả hoặc gia đình nếu tác giả đã qua đời” - theo ông Hàn. SGK thường không thể bê nguyên tác phẩm, vì thế phải chỉnh sửa, nhưng “chỉnh sửa làm sai bản gốc thì tác giả có quyền không đồng ý. Thậm chí, tác giả có thể kiến nghị để được bảo vệ tác quyền”.

Mặc dù vậy, ở trường hợp này, nhà thơ Tú Mỡ đã qua đời năm 1976, gia đình nhà thơ lại chưa ủy quyền cho Trung tâm Quyền tác giả văn học Việt Nam bảo vệ tác quyền.

“Vấn đề không phải là tiền tác quyền, mà là nguyên tác phải được tôn trọng. Đây là quyền công bố tác phẩm, được ghi rất rõ trong Luật Sở hữu trí tuệ” - ông Đỗ Hàn nhấn mạnh.

Còn về việc đoạn trích lạ lẫm trong SGK lớp 2 bị dư luận phản đối trên mạng xã hội, ông Hàn cho rằng: “Cảm nhận của người đọc rất đa dạng nên không nên lấy đó làm chuẩn để nhận định”.

Mi Ly
Thể thao & Văn hóa

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm