Sau chặng đường 50 năm phát triển đầy tự hào, TP.HCM đang đứng trước bước ngoặt lịch sử, không chỉ là một đô thị lớn hàng đầu quốc gia, mà còn là trái tim của một "siêu đô thị" mở rộng khi sáp nhập cùng Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu. Khát vọng trở thành trung tâm thể thao hàng đầu của cả nước và khu vực cũng đang trở nên hiện hữu nhờ dòng chảy hạ tầng thể thao trọng điểm được khơi thông.

Chiếc gương phản chiếu tầm vóc đô thị

Không chỉ là trung tâm kinh tế lớn, TP.HCM còn được kỳ vọng là đầu tàu văn hóa – thể thao của cả nước. Nhưng nhìn vào hệ thống cơ sở vật chất hiện nay, có thể thấy rõ khoảng cách giữa khát vọng và thực tế.

Theo thống kê của Sở Văn hóa - Thể thao TP.HCM, quỹ đất dành cho thể thao chỉ chiếm khoảng 1,35% diện tích toàn thành phố trước khi sát nhập, thấp hơn nhiều so với bình quân cả nước. Với quy mô dân số giờ đã gần 20 triệu người, tỉ lệ này cho thấy sự mất cân đối rõ rệt giữa nhu cầu và hạ tầng, giữa tầm vóc của một đô thị hàng đầu và nền tảng phát triển thể thao của nó.

Hệ thống sân bãi và nhà thi đấu tại TP.HCM hiện nay đang đối mặt với nhiều thách thức. Những địa điểm vàng son một thời như Trường đua Phú Thọ, Nhà thi đấu Phan Đình Phùng hiện không còn nữa. Từ năm 2003 đến nay, chỉ có duy nhất một công trình được xây mới là Nhà thi đấu Phú Thọ.

Trong khi đó, những địa chỉ quen thuộc mang tính chất chuyên biệt cho từng môn thể thao như Hồ bơi Phú Thọ, Yết Kiêu, sân Tao Đàn, Hoa Lư (bi sắt, bóng bàn) hay Nhà thi đấu Nguyễn Tri Phương, Lãnh Binh Thăng (bóng rổ) dù từng là những địa điểm tổ chức các giải đấu trong nước và khu vực, nay đã xuống cấp.

Hơn nữa, sự thiếu đồng bộ trong quy hoạch cơ sở vật chất thể thao cũng là một vấn đề lớn. Trước khi sát nhập địa phương, nhiều sân bãi, nhà thi đấu nằm rải rác khắp thành phố, không được kết nối thành một hệ thống liên hoàn, gây khó khăn cho việc tổ chức các sự kiện quy mô lớn.

Vấn đề này còn trở nên phức tạp hơn sau sáp nhập. Các cơ sở vật chất tại Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ) về lý thuyết chỉ đủ để phục vụ nhu cầu tại chỗ, không chia sẻ được "áp lực" về những công trình đẳng cấp cho thành phố mới.

Bài toán quy hoạch và tầm nhìn phát triển

Trước thời điểm sát nhập, TP.HCM đã phê duyệt đầu tư nâng cấp sửa chữa 2 công trình tiêu biểu là Nhà thi đấu Phú Thọ và sân Thống Nhất nhằm phục vụ cho Đại hội Thể thao toàn quốc lần thứ X năm 2026. Với số vốn lên đến hơn 300 tỷ đồng, việc làm mới các công trình ý nghĩa ấy được xem là quyết tâm khôi phục thế mạnh của thể thao của thành phố.

Dù có những bước khởi động tích cực, thách thức với TP.HCM vẫn rất lớn. Vấn đề không chỉ là khả năng thu hút các nguồn đầu tư, mà còn là thiếu tư duy quy hoạch tổng thể. Dự án Nhà thi đấu Phan Đình Phùng là minh chứng điển hình cho sự trì trệ kéo dài khi thiếu cơ chế rõ ràng. Sau 15 năm được chấp thuận theo hình thức BT, dự án vẫn chưa thể khởi công do vướng mắc về pháp lý, năng lực nhà đầu tư và thay đổi cơ chế đấu thầu liên tục.

Đến cuối năm 2024, thành phố buộc phải hủy bỏ toàn bộ báo cáo nghiên cứu khả thi cũ, chuyển hướng sang đầu tư công. Nếu được tái khởi động, đây sẽ là công trình thể thao hiện đại bậc nhất nội thành, một điểm nhấn kiến trúc tiêu biểu của vùng lõi TP.HCM mới.

Bài học này cho thấy, để có các công trình thể thao đẳng cấp, chỉ chứng minh tính khả thi thôi chưa đủ mà cần tầm nhìn rộng lớn dành cho một đô thị hàng đầu khu vực và châu Á. Từ tầm nhìn đó, mới có quyết tâm chính trị đủ lớn, khao khát mãnh liệt dành cho những công trình có ý nghĩa biểu tượng của thể thao, kiến trúc và tiềm lực xã hội.

Một công trình thể thao hiện đại không chỉ phục vụ thi đấu. Nó là hạ tầng văn hóa - xã hội, là hệ sinh thái đô thị năng động, tạo ra việc làm, thu hút du lịch, và quảng bá hình ảnh quốc gia. Hơn thế, trong bối cảnh hội nhập, thể thao không chỉ là hoạt động thể chất đơn thuần mà còn là ngành kinh tế sáng tạo đầy tiềm năng.

Với vị thế là đầu tàu kinh tế cả nước, TP.HCM hoàn toàn có cơ sở để phát triển ngành công nghiệp thể thao, nếu có tầm nhìn và chính sách phù hợp. Sự xuất hiện của các nhà đầu tư chiến lược mở ra hướng đi mới cho mô hình "Thể thao - Du lịch - Giải trí" tích hợp, tạo giá trị lan tỏa cả về văn hóa lẫn kinh tế. Song song đó, việc nâng cấp hạ tầng hiện hữu sẽ giúp thành phố phát triển thể thao toàn dân - nền tảng quan trọng để hình thành nguồn nhân lực thể thao chuyên nghiệp.

Đánh thức giấc mơ ba thập kỷ

Khu liên hợp thể dục thể thao Rạch Chiếc chính là một dự án đầy tham vọng, một cơ hội để TP.HCM sở hữu một trung tâm thể thao hiện đại, đủ sức cạnh tranh với các thành phố trong khu vực như Bangkok, Kuala Lumpur hay Singapore.

Dự án được quy hoạch từ năm 1994 với mục tiêu trở thành tổ hợp thể thao hiện đại đạt chuẩn Olympic. Với quy mô ban đầu 466 ha (sau điều chỉnh còn 186 ha), nơi đây được kỳ vọng sẽ có sân vận động 50.000 chỗ, đường chạy điền kinh, nhà thi đấu 6.000 chỗ, nhà đua xe đạp lòng chảo 5.000 chỗ cùng hàng loạt công trình phụ trợ. Khi hoàn thành, khu liên hợp này có thể phục vụ khoảng 100.000 người, trở thành trung tâm thể thao – giải trí – du lịch của cả khu vực phía Nam.

Tiếc rằng, sau hơn 30 năm, dự án vẫn chỉ là… bãi đất trống. Những ràng buộc về quy hoạch, pháp lý và nguồn vốn khiến Rạch Chiếc trở thành biểu tượng của sự trì trệ trong hạ tầng thể thao. TP.HCM, dù là trung tâm năng động nhất nước, đến nay vẫn chưa có một công trình thể thao đủ tầm quốc tế.

Nhìn từ sân Thống Nhất huyền thoại, khả năng xây mới hoặc nâng cấp qui mô đối với các cơ sở thể thao trong nội thành là không còn khả thi. Việc hoàn thiện Khu liên hợp thể dục thể thao Rạch Chiếc là ưu tiên hàng đầu của chính quyền TP.HCM. Với quy mô dự kiến bao gồm sân vận động chính 50.000 chỗ ngồi, các sân phụ, nhà thi đấu đa năng, bể bơi đạt chuẩn Olympic, và các tiện ích hiện đại, Rạch Chiếc sẽ là "trái tim thể thao" của thành phố sau sát nhập.

Chủ tịch UBND TP.HCM vừa có văn bản giao UBND Phường Bình Trưng khẩn trương tổ chức lập quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 Khu liên hợp thể dục thể thao quốc gia Rạch Chiếc với quy mô 186,78 ha và báo cáo kết quả thực hiện cho UBND thành phố, Sở Xây dựng trước ngày 30/10.

Ngoài ra, Chủ tịch UBND TP.HCM cũng giao Sở Tài chính phối hợp với các sở ngành, đơn vị liên quan hướng dẫn nhà đầu tư quan tâm thực hiện các thủ tục đầu tư theo đúng quy định pháp luật hiện hành; Kịp thời tham mưu, đề xuất UBND thành phố theo đúng quy định.

Cũng vào cuối năm 2024, trên tinh thần triển khai Nghị quyết 98/2023/QH15 của Quốc hội, TP.HCM đã công bố danh mục 23 dự án văn hóa - thể thao kêu gọi đầu tư với tổng vốn hơn 25.000 tỷ đồng, trong đó riêng lĩnh vực thể thao chiếm đến 18 dự án. Đáng chú ý, nhiều dự án trong số này tập trung tại khu Rạch Chiếc, chiếm hơn 21.000 tỷ đồng.

Tháng 6/2025, Tập đoàn Sun Group - một trong những nhà đầu tư hạ tầng và du lịch lớn - đã chính thức gửi đề xuất nghiên cứu đầu tư Khu liên hợp thể dục thể thao quốc gia Rạch Chiếc theo hình thức đối tác công - tư (PPP). UBND TP.HCM đã chỉ đạo Sở Tài chính và các cơ quan chuyên môn khẩn trương xem xét đề xuất, đánh giá tính khả thi và báo cáo kết quả. Đây là bước chuyển quan trọng, thể hiện sự chủ động tìm kiếm mô hình đầu tư linh hoạt thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn vốn công như trước đây.