Vừa qua, Ban tổ chức Cuộc thi ảnh Thiên nhiên hoang dã Việt Nam 2025 đã thu hồi giải Nhất đối với bức ảnh Vũ điệu cảnh báo chụp loài rắn lục đuôi đỏ quý hiếm của Trần Anh Tuấn, do vi phạm điều lệ giải. 

Sự việc này không chỉ là một thực tế đáng buồn về chuẩn mực nghề nghiệp, mà còn là lời nhắc nhở về giá trị thực sự của nhiếp ảnh thiên nhiên hoang dã, nơi mỗi khoảnh khắc phải xuất phát từ sự tôn trọng đời sống hoang dã, để tạo ra những tác phẩm nhân văn và có giá trị.

Chia sẻ với Thể thao và Văn hóa (TTXVN), nhiếp ảnh gia thiên nhiên Tăng A Pẩu, người thường được mệnh danh là "hiệp sĩ rừng xanh", bày tỏ:

- Tôi thực sự bất ngờ và tiếc nuối. Bởi phong trào nhiếp ảnh thiên nhiên hiện nay chủ yếu dựa vào tâm huyết của các tình nguyện viên, cộng tác viên và những người yêu thiên nhiên. Họ cố gắng đưa cái đẹp của tự nhiên, những khoảnh khắc chân thật của muông thú đến với cộng đồng để kêu gọi bảo tồn, để nhắc mọi người đừng xâm hại thiên nhiên vốn đã quá mong manh. Họ làm việc bằng tất cả sự thiện chí: chụp ảnh, viết bài, lan tỏa những nét dễ thương, đáng quý của các loài động vật, những sinh linh cũng có quyền được sống.

Chính vì vậy, khi một tác phẩm dàn dựng đoạt giải, tôi thấy đó là một sự cố rất đáng tiếc. Nó không chỉ ảnh hưởng đến uy tín cuộc thi, mà còn làm tổn thương nỗ lực của những người đang âm thầm bảo vệ thiên nhiên.

* Với kinh nghiệm nhiều năm quan sát và chụp ảnh đời sống hoang dã, theo ông ranh giới giữa việc tiếp cận - ghi nhận tự nhiên và việc dàn dựng, can thiệp vào môi trường sống thiên nhiên hoang dã để chụp ảnh nằm ở đâu?

- Theo tôi, "dàn dựng", "can thiệp" là khi con người tìm cách sắp xếp khung cảnh theo ý mình, điều chỉnh hướng di chuyển của loài vật để tạo hiệu ứng thị giác, để biến một khoảnh khắc tự nhiên thành một bức tranh có chủ đích. Với công chúng, tấm ảnh ấy vẫn rất đẹp, rất hoàn hảo, nhưng họ không biết đằng sau đó là sự can thiệp vào đời sống hoang dã.

Còn nhiếp ảnh thiên nhiên hoang dã đúng nghĩa thì khác. Khi vào rừng, hòa vào thiên nhiên chúng ta chỉ được phép quan sát, không chạm vào con vật, càng không được tác động vào môi trường sống của chúng. Nếu không hiểu tập tính của loài thì tốt nhất đừng lại gần, chỉ nên đứng từ xa để ghi nhận.

Ví như, những chuyến đi đêm là trải nghiệm đặc biệt. Khi hoàng hôn buông xuống, rừng thực sự rộn rã "thức dậy": nai đi ăn, chim đêm hoạt động, cú rình mồi, bò sát và cả rùa đều di chuyển trong bóng tối; ếch nhái kêu thành từng lớp như hàng nghìn con vây quanh. Đó là thế giới hoàn toàn khác và để tiếp cận, quy tắc đầu tiên là không bao giờ đi một mình. Phải có người đồng hành, có đèn đội đầu, đèn pin cầm tay và máy ảnh đủ khả năng ghi hình trong điều kiện ánh sáng cực thấp.

Khi gặp một cá thể - ví dụ ếch, nhái trong mùa sinh sản hoặc con rắn cuốn trên cành cây - chúng ta phải tiếp cận rất chậm và từ xa: 5 mét, rồi 3 mét, 2 mét… tùy phản ứng của con vật. Ánh sáng chỉ nên là một luồng đèn pin. Nếu muốn bức ảnh có độ nổi khối hơn, có thể nhờ bạn đồng hành vòng ra phía sau để "lia" thêm một nguồn sáng phụ, nhưng phải thật khéo léo để không quấy động. Nếu con vật hơi giật mình, đổi tư thế hoặc có dấu hiệu bất an, lập tức dừng lại.

Nguyên tắc là: con vật còn đứng yên, còn tò mò thì được phép chụp, thoải mái thực hiện công việc ghi nhận nghệ thuật; nó hoảng sợ, bỏ chạy thì phải dừng ngay. Không rượt theo, không gây áp lực. Đó là tôn trọng thiên nhiên.

Tóm lại, dù loài nào, người chụp phải quan sát phản ứng của con vật trước, không được vượt qua giới hạn an toàn của nó. Ảnh đẹp không bao giờ được đánh đổi bằng sự bất an hoặc tổn thương của sinh vật hoang dã.

* Rõ ràng trong nhiếp ảnh thiên nhiên hoang dã nói chung, nguyên tắc tôn trọng môi trường sống đòi hỏi người chụp phải hạn chế tối đa tác động đến tập tính của các loài. Vậy với những loài cần mật phục, ngụy trang mới có thể tiếp cận như các loài chim chẳng hạn, theo ông cách tác nghiệp đúng đắn là gì?

- Với loài chim, yếu tố quan trọng nhất là sự kiên nhẫn và khả năng ẩn mình mà không phá vỡ tính tự nhiên của môi trường. Trong rừng, mọi cuộc gặp giữa người và chim đều mang tính ngẫu nhiên. Chim xuất hiện bất chợt trên đường mòn, lúc người chụp ảnh cũng đang di chuyển tình cờ. Ở khoảng cách xa, chim không sợ, nhưng muốn tiến lại gần để có bức ảnh rõ nét hơn, chúng ta phải dịch chuyển rất chậm và khéo.

Có thể núp sau thân cây, sau bụi rậm, hoặc lách từng bước nhỏ khi con chim đang mổ sâu, đang chăm chú kiếm ăn. Hễ thấy nó quay đầu về phía mình là phải dừng lại ngay. Nhiều người đội mũ, đeo mặt nạ để giảm bớt hình dáng con người, giúp chim không nhận ra "đối tượng lạ".

Nguyên tắc là: không gây chú ý, không gây bất an, luôn tôn trọng khoảng cách an toàn ban đầu của loài.

Các loài chim được ống kính của nhiếp ảnh gia Tăng A Pẩu ghi nhận

Với thú đêm, cách tiếp cận cũng tương tự. Kiên nhẫn, thăm dò phản ứng, quan sát tập tính của từng cá thể để không làm chúng sợ hãi. Những bức ảnh đẹp nhất là những bức ảnh mà con vật vẫn sinh hoạt tự nhiên, không thay đổi hành vi vì sự có mặt của mình.

Hiện nay, tôi thấy nhiều người chụp theo kiểu dịch vụ du lịch, bán hoang dã: dựng sẵn một lều, rải mồi nhân tạo để chim bay đến, rồi chỉ việc ngồi trong lều chụp suốt ngày. Cách này biến con chim thành "diễn viên" trên sân khấu. Nó ăn thức ăn không phải của tự nhiên, dần quen với con người, mất đi bản năng dè chừng - điều rất nguy hiểm trong môi trường hoang dã.

Trên thế giới, đã có những nơi cấm hoàn toàn hình thức chụp này, vì những lý do: tác động trực tiếp đến tập tính của loài; gây nhiễu động chuỗi thức ăn tự nhiên; làm loài hoang dã quen với con người, mất cảnh giác, điều có thể đe dọa chính sự sống còn của chúng.

* Ông có đề cập đến một hình thức chụp ảnh dịch vụ theo kiểu bán hoang dã. Xin ông cho biết, ranh giới giữa kiểu chụp này với chụp ảnh thiên nhiên hoang được xác định như thế nào?

- Để phân biệt hai hình thức này, trước hết phải nhìn vào điều kiện tiếp cận tự nhiên và nhân tạo. Một tấm ảnh đẹp thực sự trong nhiếp ảnh thiên nhiên hoang dã là kết quả của kỹ năng bám rừng, khả năng phán đoán và sự kiên nhẫn.

Còn với ảnh chụp theo kiểu dịch vụ, mọi thứ đã được chuẩn bị sẵn: từ các lùm lá nhân tạo, những chiếc lều ngụy trang cố định đến việc rải thức ăn để dụ chim quen địa điểm. Con chim thấy cái lều hoài, cái lưới hoài, nó quen; đồ ăn lúc nào cũng có, thành ra… lười đi. Ảnh chụp được có thể rất đẹp, nhưng bản chất là ảnh được sắp đặt.

Chụp hình theo kiểu bán hoang dã khiến con người ngày càng trở nên biếng lười. Mức độ cảm thụ, tương tác và tiếp xúc trực tiếp với thiên nhiên không đủ chiều sâu để thẩm thấu trọn vẹn vẻ đẹp sống động của cuộc sống hoang dã. Những tấm ảnh thu được theo cách này tuy đẹp, vì mọi chi tiết được bố trí cẩn thận, bố cục được sắp đặt sẵn, mọi yếu tố đều chuẩn chỉ… nhưng nhìn vào cứ vô hồn, vô cảm, trôi qua hời hợt.

Còn với tôi, trong môi trường tự nhiên thật sự, không ai chuẩn bị gì cả, tôi phải tự đi tìm loài vật. Ví dụ hôm nay tôi đi ngang một khu rừng và bắt gặp một con gà lôi trắng. Tôi ghi nhớ vị trí, thời điểm nó xuất hiện. Ngày hôm sau phải quay trở lại sớm hơn, tìm một gò mối, một bụi cây rậm để che chắn, rồi ngồi nấp chờ. Chụp "hên xui" lắm! Có ngày chỉ được cái đuôi, hôm sau được cái hông, phải đến ngày thứ ba, thứ tư mới có tấm hoàn chỉnh trong khoảnh khắc ánh sáng lóe lên đẹp nhất.

Một tấm ảnh như vậy chứa cả câu chuyện, cả kỷ niệm, và cả công sức mình bỏ ra.

Trong khi đó, chụp dịch vụ thì chỉ cần đến đúng giờ, ngồi vào lều, hai phút sau chim ra ăn, ánh sáng đã được chọn sẵn. Đèn, flash, bố cục… đều hoàn hảo.

Nhưng chính sự "hoàn hảo" đó lại rất dễ nhàm. Những người từng ngồi chung lều chụp với nhau thường chụp ra… giống nhau. Và quan trọng là nó thiếu sự trung thực. Không thể chụp trong bối cảnh nhân tạo rồi kể như một kỳ tích của mình như thế là dối trá. Ảnh chụp tự nhiên lúc nào cũng khiến người ta nhớ lâu vì phía sau nó là những ngày dậy sớm, những lần thất bại và những chi tiết rất thật của khu rừng.

Thực tế, ảnh chụp hoàn toàn tự nhiên thường "yếu" hơn về nghệ thuật: chụp vội, ánh sáng không chọn được. 6 giờ sáng, con gà lôi trắng xuất hiện nhưng mặt trời còn chưa lên khỏi ngọn cây thì làm sao có ánh sáng đẹp? Màu sắc, đường viền đều không thể rực rỡ như ảnh có sắp đặt được. Nhưng cái "sướng" của ảnh thiên nhiên hoang dã lại bền bỉ, nó râm ran mãi trong người vì mình biết mình đã thật sự chạm đến thiên nhiên.

Tôi từng theo con nhím trong gần một tuần chỉ để chụp được cảnh nó đến ăn trái bứa chín vào ban đêm. Quan sát thấy trên cây có con chồn ăn trước, vứt những trái bứa dở xuống cho nhím nhặt, như một sự cộng sinh rất dễ thương. Có lúc con nhím đi thẳng đến, chỉ còn cách tôi hai mét mà không hề biết có người ở đó.

Nhưng rừng đêm cũng đầy bất ngờ, phía sau lưng tôi, trong lùm cỏ, có tiếng rít giận dữ của heo rừng. Nó cũng muốn ăn trái bứa nhưng vì tôi ngồi quá lâu nên nó bực, muốn đuổi tôi đi. Đó là trải nghiệm thật, đúng nghĩa nhiếp ảnh hoang dã, vừa nguy hiểm, vừa hấp dẫn, vừa cho tôi hiểu rằng mọi câu chuyện sau mỗi bức ảnh đều phải trung thực với thiên nhiên.

* Rõ ràng thiên nhiên hoang dã luôn chứa đầy những khoảnh khắc bất ngờ và cảm xúc rất "đã" đối với người làm nhiếp ảnh. Với ông, đâu là những trải nghiệm khiến ông nhớ nhất và cho thấy rõ nguyên tắc tôn trọng tự nhiên khi tác nghiệp?

- Đúng là trong rừng luôn có những câu chuyện bất ngờ đến mức khiến mình bừng tỉnh. Có những đêm tôi đi trên đường mòn thì bất ngờ nghe tiếng một con chim mẹ kêu thất thanh trên đầu. Đó là chim te vặt. Nó bay vòng vòng trên đầu tôi, kêu liên tục như cảnh báo. Hóa ra tôi vô tình đi ngang chỗ nó đang úm con dưới đất, giống như gà mẹ che chở con trong đêm chống lạnh. Chim mẹ hoảng hốt bay lên vừa la hét vừa cảnh giác con chạy trốn. Chim con thì còn non, đi lững chững, run rẩy đứng bên mép cỏ.

Lúc đó tôi mới hiểu "kẻ thù" trong mắt chim mẹ chính là tôi. Tôi soi đèn pin xuống, thấy con chim con nhỏ xíu. Và ngay lập tức tôi rời đi để trả lại bình yên cho chúng. Đó là nguyên tắc: khi cảm thấy mình đã làm loài vật hoảng loạn, phải lập tức rời đi, phải trả tự do đúng lúc cho chúng. Về mặt nghề nghiệp, tôi chỉ ghi rất nhanh một đoạn clip, một hai kiểu ảnh rồi rút ngay để chim mẹ quay lại cứu con.

Đi được chừng mười bước chân, tôi lại gặp một câu chuyện khác: nai mẹ dắt con đi ăn đêm. Nai mẹ mải mê gặm cỏ ở xa, còn nai con đứng run rẩy bên vệ đường. Nó nhìn tôi rất ngây thơ, đúng nghĩa "ngây thơ như nai". Thấy tôi, nó chỉ hơi lùi vào một bụi cỏ nhỏ, thò đầu ra quan sát rồi… ngồi phệt xuống nhìn chằm chằm.

Tôi nhẹ nhàng tiến lại, hai mét, rồi một mét, rồi nửa mét. Tôi soi đèn pin chụp cận mắt nó, đến mức chỉ còn cách vài phân. Khi tôi vừa đưa tay định chạm nhẹ lên đầu nó, lập tức bản năng hoang dã trỗi dậy, nó bật dậy phóng vụt đi. Khoảnh khắc ấy cho thấy sự nhạy cảm tuyệt đối của loài thú dù trước đó trông chúng có vẻ hiền và tin người đến thế nào.

Đó là những đêm liên tiếp trong rừng, nhiều khi buồn ngủ đến mức chỉ muốn bỏ cuộc, nhưng chỉ cần thấy một loài vật xuất hiện, cảm giác hưng phấn ập đến. Rừng luôn đem lại những bất ngờ như vậy và cũng luôn nhắc người làm nghề phải giữ nguyên tắc tôn trọng tuyệt đối, không xen vào, không làm tổn thương hay xáo trộn đời sống hoang dã.

* Việc tôn trọng, không gây tổn hại tới đời sống hoang dã là yêu cầu đương nhiên đối với một người thực hành nhiếp ảnh thiên nhiên hoang dã. Tuy nhiên, trong thực tế, liệu rằng yêu cầu này có được thực hiện một cách chính xác tuyệt đối?

- Sự thật là, trong đời mình, không ai có thể chụp đủ mọi loài chỉ bằng cách chân chất, hoàn toàn không can thiệp. Đôi khi chúng ta phải chấp nhận những giới hạn nghề nghiệp. Nhưng chấp nhận không có nghĩa là cho phép mình làm tổn hại đến sự sống tự nhiên của chúng. Điều quan trọng nhất vẫn là giảm tối đa tác động.

Tôi luôn tự nhắc mình, chỉ chụp vừa đủ. Chỉ đứng lại vừa đủ. Một khi thấy con chim có dấu hiệu hoảng loạn - đứng xa, nép lại, ngập ngừng bên đống thức ăn, không dám bước ra, hoặc đảo mắt liên tục vì sợ hãi - thì mình phải rời đi ngay. Đừng để nó bỏ bữa, bỏ tổ. Chỉ một cành cây lỡ bẻ, một dấu tay vô tình chạm vào đúng nhánh cây nó làm tổ… cũng có thể khiến nó lập tức rời bỏ cả ổ trứng để đi nơi khác.

Nhưng nghề này cũng có những tình huống buộc phải đánh đổi. Một số loài chim cực kỳ quý hiếm, nếu không tìm được tổ của chúng, có lẽ cả đời cũng không bao giờ có cơ hội nhìn thấy, chứ chưa nói tới chụp được. Trong những hoàn cảnh ấy, tôi buộc phải chấp nhận tìm tổ, nhưng vẫn giữ nguyên nguyên tắc: ghi nhận mà không xâm hại, chụp mà không làm chúng căng thẳng, không đe dọa sự an toàn của tổ. Ở đây, chúng ta phải chấp nhận, nhưng là chấp nhận có trách nhiệm.

Một ví dụ điển hình là loài gõ kiến cổ đỏ ở miền Trung. Để có cơ hội chụp được, tôi phải dựa vào người bản địa đi tìm tổ trước, sau đó mới băng rừng, vượt ba con suối, đối mặt với nguy cơ thú dữ. Khi vào rừng, chúng tôi phải tuân thủ nguyên tắc: không chạm vào cây cỏ xung quanh, tìm những khoảng trống tự nhiên để đặt ống kính lên và chụp. Rừng mịt mùng, khoảng hở chỉ có một, hai người đi nhưng chỉ đủ một người len ống kính lên chụp, sau đó nhường cho người kia, rồi rút lui ngay khi thấy chim bố mẹ có dấu hiệu hoảng sợ.

Đây là kiểu chụp không được khuyến khích, nhưng trong hoàn cảnh hiếm hoi, vẫn phải thực hiện với trách nhiệm tuyệt đối. Quan trọng là sau khi chụp xong, không bịa đặt câu chuyện hay thêu dệt thêm về tấm hình. Chúng ta chỉ kể câu chuyện thật, trung thực với thiên nhiên.

Dù là người chuyên nghiệp, dù rất tôn trọng thiên nhiên, nhưng phải thẳng thắn: đôi khi chúng ta vô tình gây tác động lên chính đời sống hoang dã. Nhận thức được điều đó để hành xử cẩn trọng hơn, theo tôi, đó mới thực sự là trách nhiệm của người đi rừng, người chụp ảnh thiên nhiên.

* Như vậy đối với nhiếp ảnh thiên nhiên hoang dã, trách nhiệm của người chụp ảnh khá lớn lao trong việc bảo vệ môi trường tự nhiên. Ngoài ra, họ còn có trách nhiệm nào khác?

- Đó là trách nhiệm với cộng đồng và với khoa học. Khi đi rừng, nhiếp ảnh gia không chỉ ghi nhận hình ảnh đẹp mà còn có thể bổ sung những quan sát, tập tính của các loài mà các nhà khoa học chưa kịp ghi nhận. Có những loài, các nhà khoa học không thể tiếp cận mọi lúc, nhưng qua những câu chuyện về con te vặt, con nai, con nhím, hay con heo rừng… chúng tôi cung cấp dữ liệu thực tế quan trọng.

Ví dụ, năm tôi chụp loài gõ kiến cổ đỏ, trên toàn thế giới mới chỉ có vài tấm ảnh về loài chim này, và Việt Nam lúc đó chưa ai ghi nhận. Qua những bức ảnh và quan sát, tôi có thể bổ sung vào kho hình ảnh và kiến thức về loài.

Ngoài ra, trong quá trình tác nghiệp, chúng tôi đôi khi phát hiện tập tính mà ngay cả nhà khoa học cũng chưa hẳn được xác nhận trong thực tế. Những người chụp ảnh có trách nhiệm như vậy, ở nước ngoài, được gọi là "citizen science" - nhà khoa học cộng đồng, nhà khoa học công dân…

Tôi từng chứng kiến một con sếu bị trúng độc, nằm bẹp trên đất, chỉ cách tôi vài ba mét. Nó hộc máu, nằm lịm đi… Một con chim trống bay vòng, kêu thất thanh, trong trạng thái thảng thốt. Những quan sát này tôi ghi nhận và hữu ích cho các nhà khoa học, vì họ không thể trực tiếp chứng kiến những tình huống sống còn, đau thương và phức tạp của loài vật. Thông tin này giúp bổ sung dữ liệu thực tế cho nghiên cứu, đồng thời nhấn mạnh trách nhiệm của nhiếp ảnh gia, không chỉ tạo ra tác phẩm nghệ thuật, mà đồng thời phục vụ cộng đồng nghiên cứu.

* Trở lại với câu chuyện sáng tạo trong nhiếp ảnh thiên nhiên hoang dã, theo ông, để có một bức ảnh thiên nhiên hoang dã thực sự "ưng ý", một nhiếp ảnh gia cần hiểu và tiếp cận như thế nào với cuộc sống tự nhiên của các loài?

- Thực ra, trong thiên nhiên hoang dã, không có cái gọi là tấm ảnh "ưng ý" theo nghĩa tuyệt đối. Mọi thứ đều chuyển động, không ngừng thay đổi, cây cối lớn lên theo từng ngày, lá cây thay màu theo mùa, hôm nay vàng, ngày mai xanh; hôm nay mưa, ngày mai nắng. Không có khoảnh khắc nào lặp lại, tất cả đều ngẫu nhiên. Chính điều đó làm nên sức hấp dẫn của nhiếp ảnh thiên nhiên hoang dã.

Ví dụ, tôi biết một con chim hồng hoàng quý hiếm thường bay ngang khung trời lúc 4h30 chiều, từ cánh rừng này sang cánh rừng kia để nghỉ ngơi. Nó có "lịch trình" riêng, một đồng hồ sinh học chính xác. Nếu tôi biết, hoặc có thông tin báo cho tôi, tôi sẽ đến đó phục, giương ống kính lên và chờ. Nhưng tấm ảnh đẹp nhất, thường là khi có một sự ngẫu nhiên xảy ra, ví như một con chim chèo bẻo bay theo đánh con hồng hoàng lớn hơn nó gấp 10-20 lần, khiến con chim cúi đầu… Những khoảnh khắc như thế hoàn toàn bất ngờ, không thể tưởng tượng trước, và chính sự bất ngờ ấy tạo nên giá trị thật sự của bức ảnh. Những tấm ảnh ngẫu nhiên là những tấm ảnh đẹp nhất.

Chính vì vậy, khi chụp trong rừng, bạn không bao giờ có tấm ảnh đẹp nhất, và tấm "xấu nhất" cũng có thể là tấm sâu sắc nhất. Mỗi bức ảnh chứa một câu chuyện, một trải nghiệm nhân văn, một công sức và sự kiên nhẫn mà không tấm ảnh được dàn dựng sẵn nào có thể thay thế.

Ngược lại, những kiểu chụp theo dịch vụ, bán hoang dã, thường rất đơn điệu: một con hổ được dụ bằng cục thịt, nhảy ra đúng giờ, ánh sáng chuẩn, tất cả đã được sắp đặt. Bức ảnh đẹp ngay lập tức, nhưng lại không để lại câu chuyện, không tạo cảm xúc lâu dài. Bạn chụp xong, nhìn vào bức ảnh và… quên ngay, vì mọi thứ đều đã được chuẩn bị sẵn, không có sự hy sinh, chờ đợi, hay bất ngờ tự nhiên.

Vì vậy, đằng sau một tấm ảnh đẹp luôn là câu chuyện, là thử thách, là thời gian và công sức bỏ ra: đi lại nhiều lần trên cùng một tọa độ trong rừng, kiên nhẫn chờ đợi khoảnh khắc tự nhiên, ghi nhận những điều mà chỉ những người thực sự tận mắt mới thấy. Đó mới là giá trị thật sự của nhiếp ảnh thiên nhiên hoang dã.

* Là người dành cả sự nghiệp gắn bó với những chuyến đi rừng, với thiên nhiên hoang dã, hẳn ông có cho mình nhiều câu chuyện không thể quên?

- Tôi có những chuyến đi ngắn, chỉ 2-3 ngày, thường vào những ngày thường. Nhưng cũng có những kỳ nghỉ dài, tôi dành hẳn một chiến dịch cho một loài, quyết tâm "săn" bằng được, có thể kéo dài cả tuần, kể cả thời gian di chuyển. Ví dụ, khi tôi đi Phú Quốc tìm một loài cú chỉ sống trên đảo này, một chuyến đi chưa chắc đã thành công, tôi phải quay lại nhiều lần, đi từ TP HCM mất một ngày, tới nơi tối, hôm sau đi tìm, chỉ nghe tiếng nó từ xa; lại về TP HCM, chờ tuần sau quay lại, cuối cùng may mắn mới gặp và chụp được khoảnh khắc như ý.

Có những loài như cú ở Cà Mau, tôi phải đi 4-5 chuyến, lái xe suốt cả ngày mới tới nơi, ổn định chỗ ở, tối ra bìa rừng, ngồi thu lu gần khu dân cư đến 2 giờ sáng. Ngồi như vậy qua đêm này, đêm nọ, trong muỗi cắn, trong buồn ngủ, chỉ để chờ con chim xuất hiện. Nhưng sự háo hức và chờ đợi tạo ra một sức mạnh kỳ diệu, muỗi cắn không còn thấy đau, buồn ngủ cũng không còn là vấn đề. Cứ nhìn trăng lên rồi trăng tàn, nước lên rồi nước xuống… và lặp lại nhiều năm liền. Khi chụp được khoảnh khắc, mọi công sức trở nên xứng đáng.

Một kỷ niệm khác, cách đây khoảng 10 năm, tôi đi chụp loài khướu Ngọc Linh ở Kon Tum. Quãng đường lái xe đôi khi mất 2 ngày mới tới nơi, leo núi, ngủ lại vài đêm để tìm con chim, rồi mới may mắn chụp được. Lúc về, chỉ cần một ngày lái xe trở lại TP HCM. Những chuyến đi dài như vậy, trải qua nhiều gian khổ, nhưng tôi gọi đó là những cuộc chơi. Vì hình ảnh chẳng buôn bán cho ai hết, cũng không phải chụp để đóng góp gì ghê gớm cho xã hội, mà trước hết là phục vụ nhu cầu tinh thần của chính mình.

Tôi thích như thế. Thích đi và chụp hòa mình với thiên nhiên, để mọi khoảnh khắc thật tự nhiên. Tự nhiên nhi nhiên. Kiểu chụp này mới bền, mới hấp dẫn. Nó mới cuốn mình vào cuộc chơi này.

* Cảm ơn ông về cuộc trò chuyện!