Sáng 9/11, lễ khởi công đồng loạt các trường phổ thông nội trú liên cấp tại các xã biên giới đất liền diễn ra tại 17 tỉnh, thành phố trên cả nước.

Sự kiện có quy mô lớn, với sự tham gia chỉ đạo của lãnh đạo Chính phủ và kết nối nhiều điểm cầu, đã khởi động một trong những sáng kiến giáo dục quan trọng của giai đoạn tới: xây dựng 100 trường phổ thông nội trú liên cấp cho các xã biên giới. Đây không chỉ là việc xây dựng hạ tầng giáo dục mà còn là một quyết định chiến lược mang tính nhân văn sâu sắc - một bước đầu tư có tầm nhìn, nhằm vun đắp vốn con người, củng cố an sinh xã hội và thắp sáng tương lai cho vùng biên cương.

Trước hết, cần nhìn nhận rõ ý nghĩa nhân văn của sáng kiến này. Ở nhiều xã vùng biên, học sinh phải đi quãng đường dài, đối mặt với điều kiện thời tiết khắc nghiệt, giao thông khó khăn và thiếu thốn cơ sở vật chất học tập. Việc xây dựng trường phổ thông nội trú không chỉ cho phép các em được tới trường đều đặn mà còn tạo ra môi trường sống, học tập an toàn - nơi các nhu cầu cơ bản như ăn uống, nghỉ ngơi, y tế cơ bản được bảo đảm.

Với gia đình ở vùng khó khăn, khả năng gửi con ở một ngôi trường nội trú an toàn giúp cha mẹ yên tâm lao động, tăng thu nhập, giảm áp lực kinh tế.

Từ góc nhìn này, mỗi ngôi trường là một giải pháp trực tiếp giúp giảm thiểu rủi ro cho trẻ, hạn chế tỉ lệ bỏ học, ngăn ngừa tình trạng lao động trẻ em sớm và các hệ quả xã hội tiêu cực khác. Như vậy, đầu tư cho trường học chính là đầu tư cho an sinh bền vững - bảo vệ quyền cơ bản của trẻ em và ổn định đời sống cộng đồng.

Về mặt phát triển kinh tế - xã hội, trường học nội trú là một dạng "cơ sở hạ tầng nhân lực". Chi phí xây dựng và vận hành một cơ sở giáo dục là vốn, nhưng lợi tức thu về là vốn con người - một nguồn lực có khả năng "sinh lãi" theo thời gian. Học sinh được tiếp cận chương trình giáo dục chuẩn, rèn luyện kỹ năng, ngoại ngữ cơ bản, kiến thức khoa học và tư duy phản biện sẽ có năng lực tham gia thị trường lao động chất lượng cao hơn, có khả năng tạo ra thu nhập ổn định và đóng góp cho kinh tế địa phương và cả nước.

Ở cấp độ cộng đồng, sự gia tăng nhân lực có trình độ sẽ thúc đẩy đổi mới trong nông nghiệp, phát triển du lịch cộng đồng, phục hồi nghề truyền thống theo hướng giá trị gia tăng, đồng thời thu hút đầu tư, cải thiện thị trường lao động và dịch vụ. Nói cách khác, đầu tư cho giáo dục ở các xã biên giới là tiền đề để biến nguồn lực con người thành đòn bẩy cho tăng trưởng bền vững.

Hiệu ứng lan tỏa của đầu tư giáo dục còn vượt ra ngoài yếu tố kinh tế đơn thuần. Về mặt xã hội, trường học là nơi hình thành các giá trị sống: tinh thần kỷ luật, trách nhiệm, tôn trọng pháp luật và tinh thần cộng đồng. Khi các thế hệ trẻ được giáo dục trong môi trường có chuẩn mực và được khuyến khích phát triển năng lực cá nhân, các em sẽ trở thành nhân tố chủ động trong việc xây dựng cộng đồng: tổ chức các hoạt động tập thể, bảo tồn văn hóa địa phương, tham gia giải quyết các vấn đề xã hội, và lãnh đạo các sáng kiến phát triển. Từ gia đình đến làng bản, lợi ích của giáo dục biểu hiện qua việc nâng cao năng lực quản lý đời sống, chăm sóc sức khỏe, và truyền tiếp tri thức cho thế hệ sau - một chuỗi giá trị liên tiếp mà bất kỳ khoản đầu tư nào khác cũng khó đạt được ở cùng mức hiệu quả lâu dài.

Với đặc thù vùng biên, yếu tố bản sắc văn hóa và sự gắn kết cộng đồng càng trở nên quan trọng. Trường học nội trú có thể trở thành không gian trao truyền văn hóa: dạy tiếng mẹ đẻ, bảo tồn các nghề thủ công, tổ chức các lễ hội truyền thống, và mời nghệ nhân địa phương tham gia giảng dạy. Khi đời sống tinh thần được nuôi dưỡng song hành với điều kiện vật chất được cải thiện, người dân có thêm động lực để giữ gìn bản sắc và cùng nhau vươn lên. Đó chính là lý do vì sao trường học không chỉ là công trình vật chất mà còn là điểm tựa tinh thần - "ngọn đèn" dẫn lối cho cộng đồng trên con đường phát triển lâu dài.

Xây dựng trường phổ thông nội trú liên cấp cho các xã biên giới đất liền còn mang ý nghĩa chiến lược về mặt ổn định xã hội. Một vùng biên giàu tri thức, có đời sống ổn định và tinh thần cộng đồng vững chắc sẽ ít dễ bị tổn thương trước các tác động tiêu cực, góp phần vào nền tảng an ninh bền vững của đất nước. Tuy nhiên, tinh thần này không chỉ là kết quả của việc "đi học" mà là kết quả của một hệ thống giáo dục được thiết kế để thúc đẩy năng lực, phẩm chất và sự gắn bó với cộng đồng. Khi trẻ em lớn lên với kiến thức, kỹ năng và niềm tự hào về cội nguồn, các em sẽ chủ động xây dựng cuộc sống tại chính nơi mình sinh ra và đóng góp cho đất nước. Đó là cách bền bỉ và hiệu quả để phát triển vùng biên.

Cuối cùng, cần nhấn mạnh rằng giá trị của việc xây trường không đo bằng các con số ngân sách trước mắt mà bằng chuỗi kết quả tích lũy theo thời gian - từ việc giảm nghèo, nâng cao sức khỏe, tăng trưởng kinh tế địa phương đến việc củng cố văn hóa và mối liên kết xã hội. Chương trình xây dựng 100 trường phổ thông nội trú liên cấp tại các xã biên giới đất liền là lời khẳng định mạnh mẽ của Nhà nước về ưu tiên con người trong chính sách phát triển. Những ngôi trường nội trú sau khi hoàn thành và gắn kết chặt chẽ với cộng đồng, sẽ trở thành "ngọn đèn" dẫn lối cho sự thay đổi lâu dài: thắp sáng kiến thức, thắp sáng khát vọng và thắp sáng con đường để vùng biên cương tiến lên ấm no, tiến bộ và bền vững - cho hôm nay và cho nhiều thế hệ mai sau.

Trên công trường xây dựng Trường Liên cấp Tiểu học – THCS xã Si Pa Phìn (tỉnh Điện Biên), hơn 400 công nhân chia ca làm việc xuyên ngày đêm để kịp tiến độ. Công trình có tổng mức đầu tư 228,5 tỉ đồng, là dự án giáo dục trọng điểm đầu tiên được thực hiện theo chủ trương của Bộ Chính trị về xây dựng 248 trường nội trú liên cấp tại các xã biên giới. Đến nay, dự án đã đạt khoảng 50% khối lượng, phấn đấu hoàn thành và đưa vào sử dụng ngày 31/1/2026, đáp ứng chỗ học và nội trú cho hơn 1.000 học sinh vùng biên. Ảnh chụp ngày 7/11/2025