Trong một buổi trò chuyện cách đây vài năm, khi được hỏi đã chi bao nhiêu tiền cho bóng đá, bầu Đức cười khẽ rồi buông một câu khiến nhiều người phải giật mình: hơn 2.000 tỷ đồng sau 22 năm. Con số ấy nhiều hay ít rất khó nói trong nhiều hạng mục đầu tư của doanh nghiệp lớn, nhưng với bóng đá, nó còn hơn cả tiền.

Chắc chẳn bầu Đức "đếm" số tiền của mình bỏ ra không phải để khoe khoang. Người đàn ông vốn thẳng thắn này chỉ muốn cho thấy rằng, nếu không có sự đồng hành của doanh nhân, bóng đá Việt Nam khó mà tồn tại trong hình hài chuyên nghiệp như hiện nay. Hai nghìn tỷ đồng – con số đủ để xây cả một khu công nghiệp, hay mở thêm vài nhà máy – vậy mà ông lại chọn đổ vào bóng đá, thứ mà ông gọi là đam mê đến mức "chấp nhận lỗ, nhưng không thể bỏ".

Những năm tháng ấy, tiền của bầu Đức rải khắp học viện HAGL – Arsenal JMG, khắp các chuyến tập huấn ở châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc, khắp những lần trả lương cho lứa cầu thủ trẻ. Nhờ đó, bóng đá Việt Nam mới có những Công Phượng, Xuân Trường, Tuấn Anh – những gương mặt làm rực sáng Thường Châu năm 2018, góp phần thay đổi vị thế đội tuyển quốc gia. 

Ở hậu trường, ông từng thừa nhận, trung bình mỗi năm ngót nghét trăm tỷ đổ vào bóng đá, và nếu có ngày nào đó không gánh nổi nữa, ông sẽ tìm người nối tiếp, bởi "đứa con" này không thể chết yểu.

Nhưng bầu Đức không phải người duy nhất bỏ tiền để đổi lấy đam mê. Bầu Hiển gần hai thập kỷ đã âm thầm dựng nên đế chế mang tên Hà Nội FC. Đội bóng của ông trở thành thế lực lớn nhất của V-League, số 1 về danh hiệu trong lịch sử giải vô địch quốc gia Việt Nam, và quan trọng hơn, liên tục cung cấp những cầu thủ trụ cột cho đội tuyển. Giới bóng đá thường nói vui, mỗi khi đội tuyển tập trung, nửa đội hình là "người của bầu Hiển".

Xuôi vào trong Nam, hôm 10/10 vừa qua, chủ tịch HĐQT tập đoàn Becamex, ông Nguyễn Văn Hùng vừa được nhận Kỷ niệm chương "Vì sự nghiệp phát triển bóng đá Việt Nam" từ VFF.  Nhân vật này hầu như không được biết đến với những người ngoài bóng đá, vì thế mà ít ai gọi ông là "bầu Hùng", nhưng chính ông là một trong những doanh nhân làm bóng đá đời đầu, từ những năm 2005 sau khi Bình Dương thăng hạng để sau đó 4 lần vô địch V-League và "bầu Hùng" vẫn đứng bên ngoài những lời tung hô.

Cái gật đầu hào sảng trong một nhà hàng bên bờ sông Tiền là khởi đầu của CLB Gạch Đồng Tâm Long An với vị chủ tịch Võ Quốc Thắng – bầu Thắng. Tại đại hội VFF nhiệm kỳ 5 -2005, 1/3 ủy viên ban chấp hành là các doanh nhân, hoặc đại diện cho các doanh nghiệp và cũng tại kỳ đại hội có tính bước ngoặc đó, ông  Lê Hùng Dũng trở thành doanh nhân đầu tiên giữ chức vụ cao cấp tại tổ chức điều hành bóng đá Việt Nam với chức danh Phó chủ tịch.

Từ chổ vẫn bị xem là "cánh tay nối dài" của cơ quan quản lý nhà nước, VFF chính thức được vận hành bởi những bộ não thương trường, đánh dấu cuộc chuyển mình như vũ bão suốt 20 năm qua.

Làng bóng quốc nội không thể nào quên cái ngày lịch sử 2012, khi những doanh nhân có máu mặt gồm Đoàn Nguyên Đức, Lê Hùng Dũng, Nguyễn Đức Kiên, Võ Quốc Thắng, Lê Tiến Anh… ngồi lại trong một tòa nhà ở đường Hoàng Việt, TP.HCM, say sưa bàn về hướng đi cho bóng đá Việt Nam. Vài tháng sau, công ty quản lý bóng đá Việt Nam (VPF) ra đời.

Đó là bước đi "khổng lồ" của bóng đá Việt Nam, biến giải đấu số 1 quốc gia V-League thành sân chơi gần giống với một thị trường hoàn chỉnh. Đòn bẫy tiền thưởng giúp hạn chế tiêu cực điểm số. 

Trọng tài được tăng mức bồi dưỡng để bớt lăn tăn trước những lời mời gọi tiêu cực. Bộ mặt của V-League trở nên sáng sủa hơn và đó là cơ sở để giải đấu này tiếp nhận các khoản tài trợ gấp 3-4 lần trước đó. Đến năm 2023, V-League chính thức bàn được bản quyền truyền hình, cái đích quan trọng nhất của một nền bóng đá chuyên nghiệp.

Hành trình ấy nghe thì đơn giản, nhưng nếu không có các doanh nhân yêu bóng đá trực tiếp tham gia thì có lẽ VPF giờ cũng chỉ là một phiên bản của VFF chứ không phải là một công ty có khả năng sinh lợi. Thời gian đầu, chính các doanh nhân phải bỏ tiền túi để giữ VPF hoạt động. Ông Lê Hùng Dũng đưa Eximbank làm tài trợ V-League, các thương hiệu của bầu Thắng tài trợ cho giải hạng Nhất, cúp quốc gia … Từ chổ chỉ đầu tư cho các CLB thuộc quyền sở hữu của mình, những doanh nhân giờ phải sắp tay áo lo cả công tác điều hành và sự tồn tại của bóng đá Việt Nam.

Người trong VFF hẳn ai cũng phải biết đến ông Lê Văn Thành, Chủ tịch tập đoàn sản xuất thể thao Động Lực, người âm thầm làm ủy viên VFF suốt 7 nhiệm kỳ, mỗi năm "rót" hàng ngàn sản phẩm cho bóng đá Việt Nam và đóng vai trò là cầu nối giữa giới doanh nhân và một tổ chức xã hội nghề nghiệp như VFF.  

Một nhân vật "đậm chất" VFF khác là ông Tú "futsal", người đang là Phó chủ tịch chuyên môn và có thâm niên 5 nhiệm kỳ làm việc. Ông Trẩn Anh Tú cũng là người tiếp nhận chiếc ghế nóng tại công ty VPF sau khi bầu Thắng rút lui.

Những cái tên ấy, cùng với một vài tập đoàn lớn, là đại diện tiêu biểu cho lớp doanh nhân gắn bó với bóng đá. Họ là những người đã cho bóng đá Việt Nam những cú hích mạnh mẽ, từ tài chính cho đến tổ chức. Họ biến bóng đá không chỉ là một trò chơi phong trào, mà thành một lĩnh vực có thể bàn đến chuyện chuyên nghiệp. Và quan trọng hơn, họ nuôi dưỡng niềm tin rằng, bóng đá Việt Nam có thể đi xa nếu có hậu phương đủ vững.

Những con số phía sau sân cỏ kể một câu chuyện rõ ràng. Năm 2022, Tập đoàn Động Lực ký hợp đồng tài trợ trị giá hơn 90 tỷ đồng cho bóng đá Việt Nam trong bốn năm, gồm cả tiền mặt và hiện vật: bóng thi đấu, bóng tập, trang phục cho trọng tài. Ít ai để ý, nhưng mỗi tuần trên sân cỏ, hàng trăm quả bóng được dùng đều gắn liền với gói tài trợ ấy. Hay như VPF – đơn vị tổ chức các giải chuyên nghiệp – lần đầu tiên bán bản quyền truyền hình bằng tiền mặt thay vì đổi quảng cáo.

Doanh thu bản quyền truyền hình của bóng đá Việt Nam hiện khoảng 50 tỷ đồng/năm, tức chừng 2 triệu USD – vẫn còn thấp so với khu vực, nhưng đã là bước tiến so với quá khứ. Nguồn thu này giúp VPF có thêm điều kiện hỗ trợ cho các câu lạc bộ. 

Mùa giải 2023–2024, tổng số tiền chia cho 25 CLB lên đến 32 tỷ đồng, tăng hơn 23% so với mùa trước. Thêm vào đó, khoảng 14 tỷ đồng khác được dự kiến dùng để hỗ trợ tu sửa, nâng cấp cơ sở vật chất sân bãi. Những khoản đầu tư này, khi nhìn từ khán đài, chỉ là ghế ngồi mới hay hệ thống VAR được lắp đặt. Nhưng nhìn từ hậu trường, đó là kết quả của cả quá trình thương lượng, thuyết phục, của sự tham gia ngày một sâu hơn của doanh nhân và doanh nghiệp.

Bóng đá Việt Nam đã "sống" bằng nội lực. Tự làm – tự ăn. Các dòng tiền chảy vào bóng đá Việt Nam từ đó trở thành đều đặn và chuyển đổi sang một hình thái mới: Vươn tầm quốc tế.

Sự xuất hiện của HLV Park Hang-seo cùng dấu ấn của bầu Đức khi ông này sang tận Hàn Quốc để ký hợp đồng lúc ngồi ghế Phó chủ tịch tài chính của VFF đã giúp bóng đá Việt Nam lật trang sử mới. Các dòng tiền đầu tư tập trung nhiều hơn cho những yếu tố thúc đẩy chất lượng làng cầu nội địa thông qua những khoản tiền tài trợ trả lương khổng lồ, các bản hợp đồng ngoại binh đắt giá, những khoản "lót tay" hấp dẫn mời gọi nhiều cầu thủ Việt kiều về Việt Nam chơi bóng.

Tiêu biểu trong số này có thể kể đến cách làm của anh em nhà doanh nhân Nguyễn Đức Thụy với thương hiệu LPBank tài trợ cho CAHN, mua lại cổ phần điều hành HA.GL và thương hiệu Thép Xanh tài trợ cho CLB Nam Định. 

Cách họ đầu tư cho bóng đá không mới, cơ bản là dùng đòn bẩy tài chính để chiêu mộ ngôi sao và đoạt danh hiệu nhanh nhất có thể, nhưng sự khác biệt nằm ở chổ các CLB thuộc sở hữu của những ông bầu này lại có tham vọng thành công ở các đấu trường cấp CLB châu Á. Đó là một cuộc chơi mà người ta hay nói "không biết bao nhiêu mới đủ", bên cạnh tiền còn phải có tham vọng, đam mê.

Từ cái ngày mà doanh nhân Võ Quốc Thắng khóc một mình khi lang thang trên các con số Hà Nội sau đêm chung kết Tiger 1998 đầy tức tưởi, đến hôm nay, bóng đá Việt Nam đã có một bước chân Thánh Gióng trên đấu trường quốc tế với 3 chức vô địch Đông Nam Á, 2 lần vào tứ kết Asian Cup, 3 đội tuyển khác nhau dự World Cup, rồi các CLB Hà Nội FC, Becamex Bình Dương vào bán kết cúp C2 châu Á … Cuộc hành trình vươn ra biển lớn ấy có sự đóng góp rất lớn của những "tay chèo" bãn lĩnh, khao khát, đam mê của các doanh nhân làm bóng đá.

Dù vậy, nếu nhìn rộng ra, số lượng doanh nhân thật sự dấn thân vào bóng đá vẫn khiêm tốn. Ngoài vài ông bầu nổi tiếng và một số tập đoàn lớn, phần lớn doanh nghiệp chọn đứng ngoài cuộc, hoặc chỉ tham gia ở mức tài trợ nhỏ lẻ. Trong khi đó, nền kinh tế Việt Nam đã có nhiều tập đoàn vươn ra quốc tế, đủ sức đầu tư hàng trăm triệu USD cho nhiều lĩnh vực khác. Nghịch lý nằm ở chỗ, bóng đá – môn thể thao vua, với sức ảnh hưởng xã hội lớn – lại chưa thu hút được nhiều doanh nhân coi đây là một ngành công nghiệp đúng nghĩa.

Một phần lý do nằm ở sự e dè. Đầu tư vào bóng đá đồng nghĩa với việc chấp nhận rủi ro: từ cơ chế quản lý chưa thật minh bạch, khả năng sinh lời chưa rõ ràng, cho đến sự phụ thuộc quá lớn vào cá nhân. Thực tế cho thấy, không ít câu lạc bộ lâm vào khủng hoảng khi "ông bầu" rút lui, để lại khoảng trống lớn cả về tài chính lẫn tổ chức. Chính điều này khiến bóng đá Việt Nam, dù có những bước tiến trên sân cỏ, vẫn thiếu sự ổn định ở hậu trường.

Trong những câu chuyện riêng tư, nhiều doanh nhân thừa nhận họ làm bóng đá phần nhiều vì đam mê. Bầu Đức từng nói, ông không mong làm giàu nhờ bóng đá, mà chỉ mong thấy học viện của mình sản sinh ra cầu thủ giỏi. Các lãnh đạo VPF thì thừa nhận bán bản quyền truyền hình bằng tiền mặt là quyết định mạo hiểm, nhưng cần thiết để nâng giá trị của giải đấu. Còn những nhà tài trợ như Động Lực thì chọn cách âm thầm, coi việc góp bóng, góp áo như một cách "gửi gắm niềm tin" vào tương lai.

Chính những mảnh ghép này đã và đang định hình bộ mặt bóng đá Việt Nam. Đằng sau mỗi bàn thắng, mỗi chiếc cúp, là những con số chi phí khổng lồ mà chỉ vài người gánh vác. Đằng sau mỗi tiếng hò reo ở khán đài, là những bản hợp đồng tài trợ, bản quyền, hỗ trợ tài chính mà ít ai nhớ mặt đặt tên. Và chính từ hậu trường ấy, người ta thấy rõ một điều: bóng đá Việt Nam muốn vững vàng hơn, cần thêm nhiều doanh nhân nữa chung tay, cần một cơ chế đủ minh bạch và đủ hấp dẫn để họ coi đây là một khoản đầu tư dài hạn, chứ không chỉ là cuộc chơi đam mê.