Xa rồi "17 khoảnh khắc mùa Xuân"

(TT&VH) - Tatyana Lioznova, đạo diễn serie phim truyền hình nổi tiếng 17 khoảnh khắc mùa Xuân, được xem là phim James Bond của Nga, đã qua đời hôm 29/9 ở tuổi 87.

Serie phim truyền hình 17 khoảnh khắc mùa Xuân được đạo diễn Lioznova dàn dựng từ năm 1973, và cho đến nay vẫn được hàng triệu người ngưỡng mộ, trong đó có Thủ tướng Nga Vladimir Putin.

Trong bức điện chia buồn được đăng tải trên website của Chính phủ Nga, Thủ tướng Putin viết: “Sự ra đi của đạo diễn Lioznova là tổn thất lớn của nền văn hóa Nga. Người phụ nữ lạ thường này sẽ vẫn còn mãi trong ký ức chúng ta”.

Còn ông Alexander Avdeyev, Bộ trưởng Văn hóa Nga phát biểu với ITAR-TASS: “Tôi bàng hoàng khi hay tin đạo diễn vĩ đại của chúng ta đã qua đời. Bà thực sự là niềm tự hào của nền điện ảnh nước Nga. Bà là một phụ nữ đáng nhớ với những bộ phim độc đáo đã đi vào lịch sử điện ảnh Nga”.

Từng bị đuổi khỏi trường chỉ sau 1 học kỳ

Lioznova sinh năm 1924 ở Moskva. Cha bà, một kỹ sư, đã tình nguyện gia nhập quân đội từ năm 1941, và hy sinh ngay năm đó. Mẹ bà, một trí thức, là người đã có ảnh hưởng lớn tới Lioznova và cả những đam mê sáng tạo của bà. Lioznova từng theo học tại Viện Hàng không Moskva, nhưng đã nhanh chóng từ bỏ.

Đạo diễn Tatyana Lioznova

Ít người biết được rằng bà từng bị các giáo viên quyết định “tống” ra khỏi trường VGIK (Viện Điện ảnh Liên bang Nga) chỉ một học kỳ sau khi nhập trường vào năm 1945. Các giáo viên của trường cho rằng, bà không có đủ vốn sống để có thể theo được những nghề như đạo diễn điện ảnh. Nhưng Lioznova không “chịu thua”. Bà khẩn nài các thầy giáo xem các bộ phim bài tập của mình và cuối cùng họ đã đồng ý để bà tiếp tục học.

Trong thời gian học, Lioznova từng làm trợ lý đạo diễn phim The Young Guard (1948) của Sergei Gerasimov, Mysterious Finding (1953) của Boris Buneyev và The Land and the People của Stanislav Rostotsky (1955).

Tác giả của những bộ phim chưa hề lỗi thời

Bộ phim đầu tay của bà - Memory of the Heart - phát hành năm 1958, được dàn dựng theo kịch bản của Sergei Gerasimov và Tamara Makarova. Năm 1961, bà bộc lộ tài năng nổi bật của mình trong phim Yevdokiya, câu chuyện về một người phụ nữ trở thành mẹ của 5 đứa trẻ mồ côi.

Nửa năm theo học tại Viện Hàng không là “vốn” để bà dàn dựng They Conquer the Skies (1963), tác phẩm điện ảnh tôn vinh những phi công đã hy sinh trong các cuộc thử máy bay mới.

Với phim At Early Morning (1966), Lioznova lại thể hiện phong cách làm phim hoàn toàn khác. Bộ phim kể về những người lao động chất phác - những đứa trẻ mồ côi và cách chúng khắc phục khó khăn với những chi tiết hết sức đời thường. Phim trở thành tác phẩm điện ảnh đầy tính nhân văn.

Năm 1967, danh tiếng của bà nổi như cồn với bộ phim ăn khách Three Poplars at Plyushchikha, kể về mối tình của một phụ nữ nông thôn đã kết hôn và một tài xế taxi. Phim đã chinh phục nhiều khán giả Nga. Các bộ phim của Lioznova chưa bao giờ lỗi thời. Công chúng ở bất kỳ thế hệ nào cũng tìm được sự đồng điệu trong các bộ phim của bà và cho đến nay phim Three Poplars at Plyuschihka vẫn được công chúng đặc biệt yêu thích. Bà đã làm thêm nhiều bộ phim trước khi Liên bang Xô viết sụp đổ, trong đó có phim ăn khách Carnaval.

Những đức tính lý tưởng của một công dân Xô viết

Tuy nhiên, Lioznova để lại ấn tượng sâu sắc nhất trong khán giả với serie phim truyền hình 17 khoảnh khắc mùa Xuân. Phim kể về cuộc chiến giữa Stirlitz (Vyacheslav Tikhonov), một sĩ quan tình báo Nga và Heinrich Mueller (Bronevoy), một mật vụ của Phát xít Đức trong bối cảnh người dân Xô viết chiến đấu chống lại quân Phát xít. Lioznova đã dành nhiều thời gian trong các kho điện ảnh để tìm tòi và nghiên cứu các tư liệu về Liên Xô và Đức. Bộ phim này đã tạo sức ảnh hưởng lớn. Thời điểm đó, các phẩm chất của Shtirlitz, như lòng trung thành, sự hy sinh những niềm vui riêng tư và thái độ bình tĩnh trong những tình huống gay cấn, căng thẳng, được xem là những đức tính lý tưởng của một công dân Xô Viết.

Năm 1981, Lioznova làm 2 phim mang thể loại hoàn toàn khác, gồm We, the Undersigned - phim ca nhạc kể về số phận của một phụ nữ trẻ và Carnival. Song cả 2 phim đều không được giới phê bình và khán giả đánh giá cao. Năm 1987, bà lại tiếp tục thất bại với serie phim truyền hình The End of the World with Symposium to Follow, được dàn dựng theo vở kịch cùng tên của Arthur Kopit. Phim chỉ được phát sóng 1 lần.

Lioznova còn dành nhiều tâm huyết cho công việc giảng dạy. Trong số các học trò của bà, có nhiều nhà quay phim hiện vẫn nổi tiếng.

Việt Lâm (tổng hợp)