Câu đối Huấn Cao viết trên tấm lụa là gì?

Đọc truyện ngắn, căn cứ diễn biến cốt truyện, hoàn cảnh chung và riêng của câu chuyện, tính cách nhân vật và mối quan hệ giữa các nhân vật… có thể thấy, chắc chắn, với sở học sâu rộng của mình, Huấn Cao sẽ cho viên quản ngục những chữ hợp với con người có tấm lòng biệt nhãn liên tài này.

Tuy nhiên, đó không chỉ một chữ mà là nhiều chữ, can lại thành cặp câu đối như sở nguyện của nhân vật quản ngục (cái sở nguyện của viên quan coi ngục này là có một ngày kia được treo ở nhà riêng mình một câu đối do tay ông Huấn Cao viết). Và sự thực: Người tù viết xong một chữ, viên quản ngục lại vội khúm núm cất những đồng tiền kẽm đánh dấu ô chữ đặt trên phiến lụa óng.

Vậy là Huấn Cao cho chữ viên quản ngục cả một câu đối, viết trên nhiều tấm lụa trắng, sau đó theo thứ tự đã đánh dấu mà can lại. Đoán cả một câu đối mà người tử tù viết (chí ít như vế đối tương truyền của Hồng Hà nữ sĩ: da trắng vỗ bì bạch cũng phải đến 5 âm tiết một vế), quả thực là mò kim đáy biển! Và đôi khi… như một chuyện rỗi hơi không đâu, vu vơ và võ đoán.

Dẫu vậy, vì đã rào đón như trên, cũng nên thử đoán...

Phương án 1: Huấn Cao đã cho viên quản ngục câu đối: Thập tải luân giao cầu cổ kiếm/ Nhất sinh đê thủ bái mai hoa(Mười năm giao hảo tìm kiếm cổ/ Một đời chỉ cúi trước hoa mai).

Nếu người đọc mường tượng bóng dáng một Cao Bá Quát trong nhân vật Huấn Cao thì theo tôi, không câu đối nào phù hợp hơn câu đối trên, trong hàng loạt câu đối nổi tiếng của Chu Thần. Hợp bởi lẽ, về mặt hình thức, đây là một câu đối ngắn (thất ngôn), có thể viết nhanh trong một buồng tối chật hẹp, ẩm ướt, tường đầy mạng nhện, đất bừa bãi phân chuột, phân gián.

Điều quan trọng hơn, về mặt nội dung, câu đối hàm chứa tất cả ý tưởng hiện hữu của câu chuyện và mối quan hệ giữa các nhân vật. Cái biệt nhãn liên tài thể hiện rất rõ ở vế đối thứ nhất. Cái khí phách anh hùng, tâm hồn trong sạch, thanh cao của Huấn Cao và lời khuyên của ông đối với viên quản ngục thấm đẫm ở vế đối thứ hai. Quả thực, với nhân vật viên quản ngục, không chữ nào hợp hơn, thiêng liêng hơn hai vế đối này!

Phương án 2: Căn cứ lời dặn thơm mùi mực của Huấn Cao đối với viên quản ngục sau khi cho chữ, người viết bài này mạo muội bịa ra câu đối sau - điều mà lí luận tiếp nhận văn chương bây giờ cổ súy và cho phép - đồng sáng tạo:            

Hắc ngục nan trữ thiên lương tính/ Bạch sa trường lưu hào kiệt thư/ (Ngục đen khó giữ tính thiên lương/ Lụa trắng lưu mãi lời hào kiệt).

Dĩ nhiên, câu đối này không bao giờ có thể đặt cạnh câu đối trên. Được cái, có lẽ nó gắn ngay với diễn biến cốt truyện và cũng không đến nỗi không hàm chứa được khí phách, tâm hồn, sự đồng điệu và cảm thông lẫn nhau giữa hai nhân vật chính của truyện ngắn (trong bối cảnh cho chữ như vậy, có thể lắm chứ, Huấn Cao đã nghĩ ra hai vế đối này!).

Thật là bạo gan khi đoán già đoán non về chữ nghĩa, nhất trước một bậc thầy dùng chữ như xiếc trên văn đàn Việt Nam xưa nay là nhà văn Nguyễn Tuân. Cái sai là nhãn tiền, cúi đầu xin hương hồn cụ Nguyễn và hương linh nhân vật Huấn Cao đại xá!