Giải mã hồ sơ mật về Boris Berezovsky - Ông trùm ngã ngựa

(Thethaovanhoa.vn) - Trong kỳ một, Thethaovanhoa.vn đã giới thiệu về Boris Berezovsky, vụ ám sát hụt và những hoạt động thao túng kinh tế - chính trị của "ông trùm" người Nga vừa qua đời một cách bí ẩn tại London - Anh. Trong kỳ hai này, những mánh lới làm ăn của Boris Berezovsky tiếp tục được phơi bày, đồng thời bàn tay can thiệp của chính quyền Vladimar Putin cũng đã xuất hiện, làm thay đổi cuộc đời của "ông trùm".

Đọc thêm: Kỳ 1 - Giải mã hồ sơ mật về 'ông trùm' Boris Berezovsky

Khi lợi nhuận bị lọt vào tay giới tư nhân thiểu số thì các doanh nghiệp nhà nước dần rơi vào tình trạng nợ nần chồng chất cũng là điều dễ hiểu. Chỉ cần có thế, nhóm thiểu số thao túng của nền kinh tế Nga nhanh chóng tiến hành bước tư hữu hóa thứ ba.

Thông qua chương trình Loans for shares (vay nợ bằng cổ phần) được tiến hành vào năm 1995 - 1996, giới tài phiệt Nga bỏ tiền nhận cầm cố cổ phần trong khối doanh nghiệp nhà nước. Nhờ đó, các doanh nghiệp nhà nước có thể trang trải các khoản nợ.

Như thế, những ông trùm đã trở thành chủ nợ của doanh nghiệp nhà nước và từng bước thâu tóm các đơn vị này. Tuy nhiên, giới tài phiệt Nga chủ yếu nhắm đến việc thâu tóm các tập đoàn chuyên về dầu khí, khoáng sản và luyện kim chứ không phải những công ty thông thường.

"Ông trùm" Boris Berezovsky. Ảnh: RT

Vốn dĩ, đây là các ngành đóng vai trò chủ chốt, chứa nhiều đặc quyền đặc lợi trong việc khai thác tài nguyên quốc gia. Vì thế, về lâu dài, những ông trùm còn có thể khiến nhà nước phải lệ thuộc vào mình để tha hồ thao túng, tận thu nguồn lợi.

Thâu tóm về mặt kinh tế, các ông trùm còn tạo ra ảnh hưởng lớn về chính trị. Trong cuộc bầu cử tổng thống năm 1996, kinh tế Nga kiệt quệ, ngân quỹ cạn kiệt, ông Yeltsin có nguy cơ thất cử, khi đó, Vladimir Potanin đề ra một kế hoạch táo bạo, còn gây ý kiến trái chiều đến tận ngày nay.

Dưới đề xuất của Potanin và sự vận động của Berezovsky, chính quyền quyết định cho thuê cổ phần và tài sản của một số tập đoàn nhà nước trong ngành dầu mỏ, khoáng sản và luyện kim để kiếm tiền hoạt động. Hoạt động này được thực hiện trong giai đoạn 1995-1996 bằng hình thức đấu giá thông qua một số ngân hàng được lựa chọn.

Dĩ nhiên là các ngân hàng này là những Menatep, Uneximbank hay Alfa Bank... và người tham gia đấu giá không ai khác hơn mà chính là chủ của các ngân hàng trên và đối tác. Họ thành lập nhiều công ty “mặt tiền” để đứng tên đấu giá thay.

Theo thỏa thuận, nếu chính quyền không thể trả lại tiền vào thời điểm tháng 9/1996 thì các tài sản trên coi như thuộc về người đấu giá. Chuyện trả tiền đã không xảy ra và một nhóm nhỏ nhà tư bản nghiễm nhiên thâu tóm cổ phần, tài sản của các tập đoàn chủ chốt với giá “rẻ như cho”.

Khodorkovsky “nuốt trọn” Tập đoàn dầu khí Yukos, Abramovich hợp tác với Berezovsky thu mua Công ty dầu Sibneft với giá thấp hơn giá trị thực 25 lần, đồng thời thâu tóm một số nhà máy luyện nhôm. Trong khi đó, liên danh Potanin - Prokhorov lấy được Norilsk Nickel, một trong những tập đoàn luyện kim lớn nhất thế giới thời bấy giờ. Như vậy là chỉ trong thời gian ngắn ngủi, tài sản của những người này tăng hàng triệu đến chục triệu USD (theo tỷ giá thời đó).

Trong cuộc bầu cử tổng thống 1996, dưới sự dẫn dắt của Berezovsky và Gusinsky, những người đã nắm luôn các kênh truyền thông lớn, nhóm tỉ phú tung mọi nguồn lực để bảo đảm ông Yeltsin tái đắc cử. Một mặt là bảo vệ quan hệ với chính quyền, mặt khác là nếu ứng viên Cộng sản Gennady Zyuganov mà chiến thắng thì thỏa thuận đấu giá nói trên sẽ bị hủy bỏ và mọi đầu tư coi như đổ sông đổ biển.

Kết quả là ông Yeltsin làm chủ Điện Kremlin thêm 4 năm và một thế hệ tài phiệt giàu không thể tưởng tượng về cả tiền bạc lẫn ảnh hưởng chính trị chính thức ra đời.

Sau đó, vai trò và vị thế của họ bắt đầu suy giảm mạnh sau cuộc khủng hoảng năm 1998 và sự xuất hiện của ông Vladimir Putin.

Ông trùm ngã ngựa

Có dạo, Berezovsky đã đi rêu rao trên khắp các phương tiện thông tin đại chúng trong và ngoài nước là chính ông ta đã giữ hầu bao cho chiến dịch vận động tranh cử thắng lợi của Yeltsin năm 1996...

Theo nhiều nguồn tin, Berezovsky vừa có công trong việc đưa ông Putin lên những vị trí cao, vừa có tội trong những mưu toan thay ngựa giữa dòng. Vào cuối năm 1999, khi thấy mình đã bị hớ trong việc “phù” ông Putin, một người không dễ bị mua chuộc hay dọa nạt, lại gần Điện Kremli, chính Berezovsky thông qua các đồng minh của mình đã muốn đưa Vladimir Rushailo (lúc đó đang là Bộ trưởng Nội vụ) vào làm “Thế tử” thay cho ông Putin.

Từng bị ám sát hụt, Boris Berezovsky rất cẩn thận mỗi khi xuất hiện chỗ đông người

Theo tạp chí Thời mới số 7 năm 2000, tay trong của nhà tài phiệt trong Phủ Tổng thống Nga lúc đó đã chuẩn bị sẵn văn bản về việc này. Có điều, lúc đó, vị “trưởng lão” - phải đánh giá cao ông ta về việc này - bỏ ngoài tai mọi sự vận động, lại đưa ra quyết định khác nghiêng về phía Putin...

Xuất thân là một cán bộ an ninh, lại có thực tế sâu rộng về đời sống xã hội Nga thời “hậu Xô viết” với tư cách “ở trong chăn”, ông Putin hiểu rất rõ bản chất và quá trình làm giàu của những “người Nga mới”. Ông nói, trong những năm 90 của thế kỷ XX, “một số băng đảng đã lợi dụng sự yếu kém trong khâu tổ chức của Nhà nước” để phất lên như diều gặp gió. Và khi tích lũy được vốn do điều khiển được các cơ quan Nhà nước rồi, “họ muốn bảo vệ thế độc quyền của họ đối với các phương tiện thông tin đại chúng để hù dọa chính quyền chính trị một cách có hiệu quả hơn”.

Vladimir Putin, chậm rãi một cách có bài bản, đã tổ chức những đòn tấn công hữu hiệu vào những nhà tài phiệt từng núp bóng Yeltsin và chủ trương tư nhân hóa đáng ngờ để làm giàu bất chính... Thông qua hàng loạt cuộc điều tra và tấn công của cơ quan thuế vụ đi đôi với các cuộc gặp gỡ trực tiếp nhiều bên diễn ra ngay trong Điện Kremli, “vừa đấm vừa xoa”, theo kiểu mới chỉ giơ cây gậy ra thôi chứ chưa giáng xuống đầu đương sự, Tổng thống Nga cũng đã chế ngự được những tập đoàn kinh doanh đầu sỏ.

Các nhà tư bản hàng đầu của nước Nga, từng gây dựng được gia sản khổng lồ của mình trong những năm “tư nhân hóa hoang dã” nền kinh tế dưới thời Boris Yeltsin, phải tỏ ra “biết điều” hơn đối với Điện Kremli và cam kết đứng ngoài chính trị, hay nói một cách đúng hơn, sẽ chỉ tham gia vào đời sống chính trị quốc gia theo phương thức và mức độ mà nhà nước cần.

Kết cục là Berezovsky phải bỏ trốn ra khỏi nước Nga và phải rao bán cổ phần của mình trong hàng loạt các phương tiện thông tin đại chúng.

* Bài viết được tổng hợp từ các sách "Putin - Từ trung tá KGB đến Tổng thống Liên bang Nga"; "Putin - "Sự trỗi dậy" của một con người" và các nguồn tư liệu mở khác.

Danh Nguyễn