(Bài dự thi) - Ai cũng có một quê hương để thương nhớ, để quay về. Nói đến Huế là nói đến một thành phố cổ kính với biết bao đền đài cung điện và  lăng tẩm của các bậc vua chúa…Nhưng ấn tượng hơn cả là những chiếc dài trắng của nữ sinh Đồng Khánh e ấp dưới chiếc nón bài thơ bên dòng sông sông Hương thơ mộng…Nhưng đối với người xa quê như tôi, đó không phải là những hình ảnh” mang nặng”  trong ký ức, mà lại là …những gánh cơm hến của những o thôn nữ mặc những chiếc áo dài duyên dáng ,với đôi quang gánh trên vai ngược xuôi khắp thành phố…Và đó là điều thôi thúc tôi phải quay về…!
                                
Đã lâu rồi tôi không về thăm quê để được thưởng thức món ăn dân dã nhưng đầy hương vị quê nhà đó.. Ở Huế có nhiều món ăn rất “đặc sản”, nhưng không hiểu sao cái món ăn”kỳ cục” này cứ” ám ảnh” tôi , mỗi lần nghĩ đến là” bồi hồi” nhớ mãi !

Về đến quê nhà , buổi sáng đầu tiên là tôi đạp xe rong ruổi khắp thành phố để tìm kiếm lại hình ảnh của ngững o thôn nữ ngày xưa… Ô kìa ! Vẫn còn đó những đôi quang gánh bốc lên những làn khói trắng nhè nhẹ ! Chỉ có điều các o bây giờ không còn mặc áo dài nữa…Đạp xe đi theo o một đoạn ngắn mà trong lòng cứ nuối tiếc hoài hình ảnh của những chiếc áo dài xưa …

Tôi lại nhớ cái thuở còn cắp sách đi học, vào mùa Đông lạnh lẽo ở Huế , buổi sáng được mạ cho lót bụng bằng một tô cơm hến của o Hoa thì thật tuyệt vời !  Hồi đó, muốn ăn cơm hến thì không phải đi đâu xa, chỉ ra ngồi đợi trước nhà năm ba phút là có ngay ! Cứ mỗi sớm mai, những chuyến đò Cồn chở sang hai dãi đất, bên tả, bên hữu ngạn sông Hương những o thôn nữ mặc áo dàì, gánh trên vai một đôi quang gánh. Ở đằng sau là một cái thúng đựng hến và các món phụ tùng; đằng trước là một nồi nước luộc hến . Họ đi khắp các ngã đường thành phố, rao lên những tiếng:” Hến khô…ông…” dài và ngọt !

Chỉ có con hến dược người dân làng Cồn ngụp lặn xúc từ dưới đáy sông quanh cồn Hến - cái đám đất tự nhiên nổi lên trên sông Hương trong xanh , mới có thể làm nên món ăn rất độc đáo này !  Hến được xúc dưới sông lên, sau đó đem luộc, để dành lại phần nước sôi đã luộc, còn hến thì mang ra sông “đãi “ trên những chiếc rỗ lớn , tách riêng phần vỏ và phần thịt hến riêng (thịt hến được người Huế gọi là mặt hến). Thịt hến là vị chủ cơ bản làm nên món cơm hến. Tuy nhiên, cơm hến ở Huế ngon chưa phải do con hến quyết định hoàn toàn; nó chỉ là một thành phần bình thường trong một “ tổ hợp” nhiều thành phần , để tạo thành…. tô cơm hến !


Ở Huế, ăn cơm hến phải là ăn với cơm trắng để nguội. Hến luộc được xào kèm theo bún tàu, măng khô và thịt heo thái chỉ. Các loại rau ăn kèm là bắp chuối xắt mỏng như sợi tơ, trộn lẫn với bạc hà, khế chua và rau thơm xắt nhỏ. Gia vị ăn kèm là bộ đồ màu có đầy đủ các vị, chua cay, mặn ngọt ,béo bùi rất nhiêu khê ! Đó là : ớt tương; ớt màu; bánh tráng nướng bóp vụn; muối rang, đậu phộng giã chập; mè rang; da heo rang giòn; tóp mỡ; vị tinh… Ôi thôi có cả hàng chục món phụ tùng ăn theo tô cơm hến, trong đó không thể thiếu gia vị cơ bản là món ruốc sống. Tô cơm có ngon hay không, phần lớn cũng do cái món ruốc sống này quyết dịnh !

Tôi vẫn còn nhớ mãi hình ảnh  bàn tay của o Hoa rắc và rải gia vị bằng những cái gáo nho nhỏ vào tô cơm, mỗi thứ một chút, tôi có cảm giác như riêng mình được o chăm sóc một cách rất tận tình…!   Nước luộc hến đùng đục, được o múc ra từ chiếc nồi bốc khói nghi ngút, bằng một chiếc gáo sọ dừa xinh xắn. Trong nước hến có có mùi thơm của gừng, có lẽ để làm giảm đi cái vị quá “mát “ của con hến chăng ?. Nồi nước hến bao giờ cũng nóng , vì thế chan vào tô cơm ăn rất ngọt.   Sự cộng hưởng của các gia vị trong tô cơm hến đưa mùi thơm dâng lên mũi, vị ngọt thấm vào đầu lưỡi, chất béo lan tỏa trong miệng; cái âm thanh rùm rụm của tóp mỡ khiến từng giác quan căng lên! Thật là thích thú….

Hương vị rất riêng và độc đáo của tô cơm hến là mùi ruốc thơm “nồng nàn”, cộng cái vị cay xé của ớt tương, ớt trái, đến độ ai cũng trào nước mắt! Thế mà ai cũng như ai ,” mồ hôi mồ kê “tuôn ra trên trán , sì sà sì sụp , xuýt xoa kêu : “ Ngon, ngon..’!

Nếu hôm đó trời lạnh, ăn xong một tô cơm hến của o Hoa, bao nhiêu cái khí lạnh của xứ Huế phút chốc bỗng tan biến . Tôi sụt sùi lau mũi, yên tâm, vững bụng đạp xe đến trường…!

Sau này, ở Huế người ta còn bày thêm món bún hến : dùng bún thay cơm nguội. Nhưng xem ra cái món” cải biên “ này ít được người Huế yêu thích…

Lạ thật ! là món ngon, nhưng có những món là đặc biệt ở vùng này nhưng ở vùng khác người ta vẫn làm được, tuy không bằng nơi đã sản sinh ra nó. Riêng cái món cơm hến của Huế thì chỉ ở Huế mới tận hưởng được hết cái hương vị thật của nó. Chỉ có con hến của dòng sông Hương thơ mộng, quanh cái vùng “đất thiêng”Cồn Hến , thì mới tạo nên cái món cơm hến rất dân dã mà đậm đà hương vị của một vùng đất thơ…

Và sáng hôm đó, chờ cho o thôn nữ sà gánh cơm hến xuống một gốc cây bên lề đường, tôi dựng xe và lẳng lặng ngồi xuống bên o …Hình ảnh tô cơm hến ngày xưa, hình ảnh của tuổi thơ tôi, hình ảnh của quê hương tôi đã …ngập tràn trong tôi trong một buổi sáng quay về…