Những con đường trong thế giới phẳng

(TT&VH Cuối tuần) - Kỳ EURO diễn ra sau đây gần một năm sẽ là dịp mà khán giả được chứng kiến gần như đủ mặt các đội bóng lớn của châu Âu vào thời điểm hiện tại, nhưng không thể loại trừ những bất ngờ đến từ các nền bóng đá nhỏ hơn, vì quá trình thống nhất các quốc gia châu Âu diễn ra trong một thập kỷ qua đang làm mờ nhạt mọi ranh giới giữa các nền bóng đá, và khiến khoảng cách về trình độ cũng được thu hẹp.

Con đường của sự thống nhất

Châu Âu bây giờ rất "phẳng", khi khoảng cách địa lý bị xóa nhòa nhờ các phương tiện thuận lợi, nhân thân tồn tại với tư cách là một công dân nói chung của châu Âu, sử dụng một đồng tiền chung và không đặt nặng về vấn đề đặc thù dân tộc trong các ứng xử của họ. Trong quá trình giao thoa và thống nhất về mọi mặt ấy, những đặc thù của các nền bóng đá cũng trở nên mờ nhạt dần.

Nếu như trước đây, Đức nổi danh với sức mạnh đặc biệt về tinh thần và khả năng rình rập để khai thác sai lầm của đối thủ, thì bây giờ, họ toàn thắng 10 trận vòng loại với một lối chơi chủ động buộc đối thủ phải sai lầm, chuyển từ phòng ngự chủ động sang tấn công tiêu diệt. Italia, bậc thầy về nghệ thuật phòng thủ và thường đề cao kinh nghiệm, cũng đã vượt qua vòng loại với lối chơi tấn công, không còn nặng về tiểu xảo như trước, với một đội ngũ được trẻ hóa. Người Anh vốn bảo thủ, nhưng rốt cục cũng đã chấp nhận thuê HLV nước ngoài trong một thập kỷ qua (sau Eriksson là Capello), thậm chí là còn đòi hỏi từ bỏ sơ đồ 4-4-2 sở trường với lối chơi tạt cánh đánh đầu cổ điển để tiếp thu những hệ thống và tư duy chiến thuật ưu việt hơn. Châu Âu đang học cách chấp nhận và đối thoại, thay vì bảo thủ và áp đặt.

Quá trình thống nhất ấy còn được thể hiện ở mặt nhân sự, khi đội hình của Đức xây dựng từ các cầu thủ gốc Ba Lan và gốc Thổ, Pháp là tập hợp của rất nhiều cầu thủ nhập cư gốc Phi, và Italia cũng đã chấp nhận những cầu thủ nhập tịch như Amauri, Balotelli... Về góc độ kỹ chiến thuật, hệ thống 4-2-3-1 đang trở thành mẫu số chung ở cả cấp đội tuyển lẫn câu lạc bộ, và các đội thích kiểm soát bóng ngày một nhiều hơn.

Con đường của cách mạng và cách tân

Đội Đức chính là minh chứng tiêu biểu cho thành công của những nền bóng đá có tư tưởng cách mạng. Tây Ban Nha, sau quá nhiều năm bị gán biệt danh "Vua vòng loại" cũng đã tìm ra con đường tốt nhất cho bản thân sau thành công ở EURO 2008, với cuộc cách mạng Tiqui-taca. Đội Pháp cũng được tái thiết theo chiều hướng cách tân dưới thời HLV Laurent Blanc. Italia cũng đã đứng dậy sau cú sốc ở World Cup 2010, dưới bàn tay cải tổ của tân HLV Cesar Prandelli, sau khi một thế hệ cũ kỹ và có phần bảo thủ lùi vào cánh gà lịch sử.

Những nền bóng đá không ý thức được sự cấp tiến ấy, hay nói đơn giản là hơn là không biết cách đứng lên từ nỗi đau, thì vẫn sẽ mãi là nạn nhân của lịch sử. Thất bại của đội tuyển Bỉ, một nền bóng đá rất mạnh trong quá khứ và có một đội hình khá đồng đều trong hiện tại, là một minh chứng.

Con đường của truyền thống

Ngoài một vài bất ngờ lẻ tẻ trong chiến dịch vòng loại, thì các đội tuyển lớn ở châu Âu đã cập bến suôn sẻ. Thậm chí, Đức và TBN còn toàn thắng tất cả các trận. Khoảng cách giữa các nền bóng đá đang được thu hẹp lại nhờ quá trình thống nhất về mọi mặt của châu Âu, nhưng nó không phủ nhận đi truyền thống và đẳng cấp đã tích lũy hàng chục năm của các đội tuyển lớn, ngay cả rất nhiều đội chỉ vừa mới gượng dậy sau cơn khủng hoảng như Pháp, Italia...

Nhưng như thế cũng có nghĩa là những đội tuyển thuộc diện "chiếu dưới" mà vượt qua được vòng loại (thậm chí là với tư cách đội đầu bảng như Hy Lạp, Đan Mạch) sẽ tạo ra một kỳ EURO cạnh tranh vô cùng khốc liệt, vì họ chính là những đội tuyển đang tiến sát đến nhóm "đại gia" của châu Âu nhất, trong quá trình mà mọi ranh giới đang dần bị xóa nhòa.

Chính vì thế, có thể tiên đoán được tính cạnh tranh rất cao ở kỳ EURO năm sau, dù Đức và TBN có nổi lên như là những ứng viên hàng đầu đi chăng nữa. Bởi vì đặc tính giao thoa liên tục giữa các nền bóng đá như hiện nay trao thêm cho các đội tuyển khác một vũ khí hữu hiệu: Khả năng học hỏi và tích lũy kinh nghiệm rất nhanh. Từ nay đến EURO, còn 238 ngày...