Thư nước Mỹ: Có tổng thống là da màu vẫn chưa đủ

Vụ việc Michael Brown 18 tuổi bị cảnh sát bắn chết ở Ferguson, bang Missouri đã và vẫn đang gây tranh cãi ở Mỹ. Nhưng dù tranh cãi thì người Mỹ đang vô cùng thận trọng trong việc sử dụng ngôn từ và đưa ra các hình ảnh bởi chuyện phân biệt chủng tộc vốn dĩ đã rất nhạy cảm và có những người coi đó là điều đáng hổ thẹn ở đây.

Nhưng một khi chuyện Michael Brown vào siêu thị cướp đồ - vụ việc xảy ra chỉ ít phút trước khi người thiếu niên da màu ấy bị một viên cảnh sát bắn chết trên đường - được cho không phải là lời bào chữa, thì nhắc tới những con số thống kê dưới đây liên quan tới cộng đồng người da màu cũng không phải là sự ám chỉ rằng sự phân biệt chủng tộc ở Mỹ cũng có căn nguyên.

Thiếu niên Michael Brown, 18 tuổi, đã bị bắn chết trên đường ở Ferguson hôm 9-8. Ảnh: BBC

Nếu như người Mỹ gốc Phi chỉ chiếm 14% dân số (44,5 triệu người) thì cộng đồng này lại chiếm tỷ lệ cao nhất những người hiện đang bị giam giữ trong các nhà tù ở Mỹ, tới 40%. Đầu những năm 2000, nếu như có khoảng 2,3 triệu người da màu mỗi năm ở Mỹ vào các trường đại học thì ở khía cạnh khác, cũng có hơn 600 ngàn người da màu khác phải bước vào (hoặc trở lại với) cuộc sống sau song sắt.

Tỷ lệ tử vong do tội phạm là người da màu gây nên hóa ra lại cao nhất, hơn 90%. Và tỷ lệ giết người mà  mối quan hệ là “thủ phạm - nạn nhân” giữa “người da màu với người da trắng” cao gấp đôi so với số vụ “da trắng - da màu”.

Chẳng thế mà Tổng thống Obama đã phải hai lần xuất hiện trước công chúng trong ít ngày (tính tới ngày 18/8) để nói về cái chết của Michael Brown một cách vô cùng khéo léo.

Lần thứ nhất khi vụ việc vừa xảy ra, có biểu tình và hôi của. Lần thứ hai ông Obama nói là khi ông xuất hiện ở Nhà Trắng, và nói với mọi người rằng ông chỉ có hai chuyện sẽ nói, thứ nhất là ném bom ở Iraq và thứ hai là tình hình khá phức tạp ở Ferguson, Missouri.

Nhưng ông Obama, một người da màu, cũng đã phải kỹ càng lựa chọn ngôn từ dù bên trong tình cảm của ông có ưu ái. Ông từng nói hớ một lần liên quan tới vụ một thiếu niên da màu bị bắn chết ở Florida bởi một người làm công tác dân phòng. Obama đã có một nhận xét gây tranh cãi: “Nếu tôi có con trai, con của tôi nhất định sẽ giống Trayvon Martin” - tên của thiếu niên da màu bị bắn chết. Sau cùng, người dân phòng được bồi thẩm đoàn tuyên bố vô tội khi cho rằng tất cả việc anh này làm, kể cả bắn súng, chỉ là tự vệ.

Nhưng, không phải vô lý khi người da màu trở nên tự ti hơn và luôn trong tâm trạng nghi kỵ rằng họ bị phân biệt đối xử. Vụ Michael Brown ở Missouri đã là trường hợp thứ tám người da màu bị cảnh sát bắn khi trong tay không có vũ khí trong tháng 8 này. Và hồi tháng 7, một người đàn ông chỉ vì tội bán thuốc lá lẻ (1 USD/điếu) đã bị năm cảnh sát quây bắt, một trong số đó đã ghì cổ khiến ông nghẹt thở, rồi chết ở New York.

Điều tưởng như có thể là sự an ủi nhưng không phải, là nhiều người thuộc gốc Mỹ Latin và cả châu Á cũng phải chịu sự phán xét đặc biệt hơn.

Vì thế lời khuyên thiết thực nhất là một khi sống ở Mỹ, hãy tuân thủ lệnh của cảnh sát, từ việc ngồi nguyên trên xe, tay để vô-lăng khi bị cảnh sát dừng xe, hoặc phải đứng im khi nghe lệnh.

Chúc anh chị sức khỏe!

Phạm Tấn (Washington D.C)
Thể thao & Văn hóa