Nửa đêm đi man sông Mã

(Thethaovanhoa.vn) - Cả vùng sông tối om như mực, thấp thoáng đây đó lóe lên ánh đèn pin. Tôi cùng 3 người nữa cũng chuẩn bị đồ đạc rồi đi thuyền qua bãi giữa. Nước sông mát lạnh, trong veo, những con tôm, con cá hiện rõ dưới ánh đèn pin.

Đi man ở sông Mã

Những cơn mưa đầu mùa làm con sông Mã khu vực xã Vĩnh Hòa, huyện Vĩnh Lộc, Thanh Hóa đầy nước hẳn. Anh Dũng giục tôi ăn cơm sớm để còn đi man, tức là đi bắt tôm, bắt cá bằng nơm. Lần nào cũng vậy, cứ về quê là tôi là được bố trí cho đi nghịch mấy cái trò dân dã dạng này.

Chỉ cần 1 chiếc đèn pin và 1 chiếc nơm, anh Dũng (trái) đưa tôi đi man dọc theo bờ bãi giữa sông Mã

Cái tính tò mò của tôi cả làng ai cũng biết. Về vào đúng mùa nào thì sẽ có người chuyên trách đưa tôi đi bắt cái đấy. Dễ nhất thì đi câu cá, bắt vịt mùa gặt. Khó hơn thì ra nhánh sông con mò hến, đào luậy về rang. Lần này đi đêm nên anh tìm cho tôi trò dễ nhất, đi úp tôm, cá bống sông.

Thông thường người đi man phải đi từ chạng vạng tối cho đến gần khuy mới được vài cân tôm, cá bống

Theo kinh nghiệm của một người vốn sống nhờ nghề sông nước, cứ sau mưa, tôm và cá bống mò ra mép bờ nằm. "Có những lúc chúng nằm kín mép bờ. Rọi đèn pin đến đâu đỏ tới đó", anh Dũng tả. Ý anh là mắt tôm vốn dễ bắt ánh sáng nên khi soi đèn, hàng loạt mắt tôm hiện lên kín cả mép sông. "Nhưng mà chúng lẩn cũng nhanh nên vợt thì hơi khó, phải úp nơm rồi vục bắt mới được".

Nước đầu mùa mưa trong veo rất thuận lợi cho việc soi tôm cá

Chiếc thuyền đánh cá rời bờ chưa được 5 phút thì đã cập bãi giữa. Sông Mã vốn nổi tiếng là dòng sông lớn và dữ, ấy thế mà giờ nước cũng chẳng còn mấy. Vào mùa mưa còn đỡ, mùa khô nhiều chỗ bãi cát nổi lên, người ta chẳng cần thuyền mà lội thẳng sang.

Đám cá bống khá lì lợm khi bị soi đèn nhưng không buồn chạy

Cũng không rõ vì sao năm nay cá tôm khá nhiều. Nhiều người đi đánh cá 1 ngày về được cả tạ. Món được săn nhiều nhất mùa này là cá mòi, loài cá đặc biệt bơi ngược từ biển vào sông để sinh sản. Tuy nhiên, do nước sông không nhiều nên chúng gần như không lên được thượng nguồn và tập trung khá nhiều ở khu vực dưới xuôi.

Đám tôm thì lẩn khá nhanh mỗi khi phát hiện có người đến gần

Tiếp nữa là cá gáy (cá chép sông, màu đen). Đang sắp vào mùa vật đẻ của cá gáy, chúng trở nên béo tròn hơn hẳn. Khác với cá chép nuôi hay chép hồ, cá gáy chắc và ngọt thịt. Mặc dù khó có thể đánh bắt được những con gáy khổng lồ, có khi lên đến cả chục cân như thời xưa nhưng thi thoảng, dân chài lưới vẫn bắt được những con cá lên đến 4-5kg ở dòng sông Mã này.

Nhưng thường thì chúng không chạy thoát bởi chẳng biết lẩn đi đâu trong làn nước trong này

"Mới năm kia thôi, tôi còn đánh được một con cá gáy hơn 6kg. Trứng của nó kín cả cái nồi. Mổ ra mỡ váng cả chậu. Nhưng giờ hiếm lắm. Dân đánh điện, đánh mìn chạy rà rà cả khúc sông mà chẳng bị xử lý nên cá to cá nhỏ bị đánh sạch", anh Dũng vừa tả vừa tỏ vẻ tiếc nuối.

Những con tôm mùa này khá béo và nhiều con đang có trứng

Chẳng khó khăn gì để bắt gặp cảnh những thuyền đánh cá dùng điện chạy dọc sông đánh bắt cá mòi, cá gáy lớn. Ngay trên bờ, cứ 1 quãng lại có 2-3 người đi dí điện bằng bình ắc quy để kiếm mấy loại cá bống, tôm... Cái cách đánh bắt tận diệt này khiến cho nguồn lượng cá của sông Mã giảm đáng kể bởi cá con gần như bị tiêu diệt hết. Trong khi đó cá trong thời kỳ sinh sản hỏng hết trứng, không đẻ được.

Anh Dũng khẳng định: "Nhiều lúc đi đánh lưới, đánh được những con cá biến dạng nhìn rất ghê. Tôi không dám chắc có phải do kích điện hay không nhưng rõ ràng chúng đã bị ảnh hưởng bởi cách săn bắt của con người".

2 túi kha khá tôm và cá bống chỉ sau gần 1 tiếng lội sông của những tay đi man

Lọ mọ dọc theo méo nước ở bãi giữa, 3 anh bạn của tôi hào hứng chỉ cách úp tôm, cá. Cá bống gần như không chạy mỗi khi bị đèn pin rọi vào nên bắt khá dễ. Nhưng riêng tôm thì lẩn khá nhanh. Nhưng nước mới, trong và hiểu cách chạy giật lùi của tôm nên chúng cũng không thể thoát được những cái nơm của các tay đi man. Chỉ sau gần 1 tiếng, gần 2kg tôm, cá bống đã bị "tóm". Anh Dũng cho biết, đây chỉ là bắt để uống rượu nên không bắt nhiều. Chứ bắt để bán thì phải đi từ chập tối, kiếm khoảng 5-6kg thì mới có tiền được.

Chia sẻ kinh nghiệm, anh Hoàng Sơn cho rằng, việc đi nửa đêm là sai sách. Các cụ ở thôn vẫn hay nói, "Tôm chạng vạng, cá rạng đông". Muốn bắt được nhiều tôm phải đi lúc trời chạng vạng, nếu sau cơn mưa càng tốt. Còn muốn kiếm cá, phải đi từ sáng sớm, lúc đó cá đi săn mồi, dễ câu được nhiều. Nhưng nói gì thì nói, sau con mưa đầu mùa, không khí mát mẻ, nước trong lành, dù đi vào lúc gần nửa đêm chúng tôi vẫn kiếm đủ dùng cho cả chục người ăn khuy.

Bữa rượu nho nhỏ trở thành đêm để những tay săn cá nhớ lại kỷ niệm thủa nhỏ. Ở cái thôn Quang Biểu này thời "xa xưa" đó, cứ từ tháng ba trở đi là cá về đặc mấy cái vụng nước triền đê. Đêm nằm nghe cá gáy quậy nước, làm ổ khó mà ngủ được. Cũng bởi cá nhiều, những câu chuyện như truyền thuyết được lưu truyền từ đời ông bà cứ được kể tiếp, kể tiếp.

Chuyện có ông già làng bên chuyên câu cá lớn thỉnh thoảng trúng cá cụ, phải ròng từ làng ra đến tận cầu Hàm Rồng (khoảng 30km) mới chinh phục được nó mang về. Hay có những quái nhân bắt cá không cần lưỡi câu. Ông cứ đánh truồng lao xuống sông, dùng chính... phân của mình và ngón tay để "câu" cá ngạnh, cá da trơn vốn nghiện mấy món này. Hay như những thủ thuật bắt cá gáy bằng cách lội bùn ở bãi bồi, cứ đi đến đâu, cá gáy lại chui vào vết chân đến đấy. Ai khéo cứ dùng nơm chụp là được.

Đĩa tôm tươi vàng ruộm thơm ngọt vào nửa đêm khó mà kiếm được ở thành phố

Đám trẻ quên cả ngủ ngồi nghe mấy tay man cá kể chuyện như nghe cổ tích. Cũng phải thôi, thời này lấy đâu cá nhiều đến thế cho chúng bắt. Mà có muốn cũng chả được vì bố mẹ chúng muốn chúng học thành tài, lên thành phố kiếm tiền, thoát khỏi vùng quê nghèo này.