GS Hồ Ngọc Đại: 'Cá nhân tự tin, dân tộc sẽ vĩ đại'

(Thethaovanhoa.vn) - “Ta đang sống ở thế kỷ 21, một xã hội chưa từng có trong lịch sử. Với trẻ con thế kỷ 21 ta không thể dạy các em như cách ta từng “dạy” bố mẹ, ông bà chúng”.

Sáng 10/5, GS Hồ Ngọc Đại - người sáng lập mô hình trường thực nghiệm ở Việt Nam – đến nói chuyện với các văn nghệ sĩ và nhà giáo ở Hội Nhà văn Hà Nội.

GS Hồ Ngọc Đại. Ảnh: Mi Ly

1. “Cách đây nhiều năm, nguyên Tổng bí thư Nông Đức Mạnh đến thăm tôi và nói chuyện về cái khó của nền giáo dục” - GS kể. “Tôi nói, mục tiêu giáo dục hiện nay đang xoay quanh 4 chữ: Ai cũng được học. Còn mục tiêu của tôi lâu nay cũng xoay quanh 4 chữ, chỉ khác một chút: Ai cũng học được. Nếu hai mục tiêu đó kết hợp với nhau thì kết quả sẽ rất tốt”.

“Nền giáo dục của ta “ậm ờ” về mục tiêu đã 2.000 năm rồi, từ khi bắt đầu chịu ảnh hưởng của Nho giáo và Khổng Tử. Khổng Tử chủ trương một điều rất vô nhân đạo mà qua mấy nghìn năm người ta vẫn cứ tin: Cả nước phục tùng một ông vua, trò phục tùng thầy, vợ phục tùng chồng. Cả xã hội chỉ có những mối quan hệ một chiều như vậy. Điều đó không thể tồn tại trong xã hội hiện nay”.

Theo GS Hồ Ngọc Đại, nền giáo dục cũ đó tồn tại song song với nền sản xuất tiểu nông, với cách làm ăn tùy tiện “Trông trời, trông đất, trông mây/ Trông mưa, trông nắng, trông ngày trông đêm”, mà không ai dám “trông vào chính mình”. Thi cử thì có câu “học tài thi phận” đầy may rủi và phó mặc, không dám tin vào khả năng của mình. “Đến bây giờ mà vẫn còn nghĩ thế thì hoàn toàn bỏ đi” - GS nói.

GS Đại tự hào cả đời chỉ làm mỗi một việc là giáo dục. Học trò của ông, GS Ngô Bảo Châu, từng nói: anh cũng “không làm gì khác ngoài việc đi học, sau đó dạy học và nghiên cứu khoa học”. Giáo dục là công việc mãi mãi không lỗi thời, vấn đề là tìm ra phương pháp giáo dục phù hợp với từng thời đại.

2. Với GS Đại, xã hội hiện đại là khi 100% lao động đều là sản phẩm của giáo dục. Ông dự đoán, nước ta sẽ đạt con số đó vào năm 2020. Còn giáo dục có vai trò giúp cá nhân sống bình thường trong xã hội. “Trước đây, 95% dân cư thất học vẫn sống bình thường, nhưng ngày nay, để được sống bình thường thì 100% dân cư phải đi học”.

“Xã hội hiện đại là nơi tồn tại những cá nhân. Tôi nói với các thầy cô giáo trẻ: Đừng nói mình dạy một lớp có 30 em mà hãy nói mình dạy 30 em trong một lớp. Mỗi em là một cá nhân trong tập thể, học để trở thành chính các em”.

“Thế hệ chúng ta là những người lỗi thời. Ngày nay, lấy tuổi tác ra để dạy bảo trẻ con là sai lầm. Nếu người lớn nói “Tao già thế này mà mày dám không nghe tao?”, trẻ con sẽ nghĩ: “Ông biết những gì để tôi phải nghe ông?”. Không thể dạy trẻ con thế kỷ 21 theo cách chúng ta đã “dạy” ông bà, bố mẹ chúng”.

GS Hồ Ngọc Đại đi trước thời đại khá xa, ông nghĩ và làm theo cách đó từ cách đây gần 40 năm (ông thành lập Trường Thực nghiệm ở Hà Nội năm 1978). Giờ đây, ông không còn là lãnh đạo của ngôi trường mình đã dựng nên với bao tâm huyết.

Lần “thao diễn” đó, GS nhớ lại, trong mắt nhiều người có thể không phải là một thành công, nhưng ông luôn tự hào vì học sinh Trường Thực nghiệm sau khi rời trường đều rất tự tin vào bản thân, dù cũng phải cần 1, 2 tháng làm quen với môi trường mới.

GS kể một câu chuyện nhỏ khiến ông không khỏi vui mừng, về 2 người học trò cũ của trường gặp nhau ở Pháp, khi đó họ là những người hoàn toàn xa lạ. Nhưng họ nhận ra phong thái tự tin hiếm thấy ở người kia và thấy ngờ ngợ, khi hỏi thăm, hóa ra lại đều là cựu học sinh Trường Thực nghiệm. Cả hai ôm chầm lấy nhau.

“Nếu các cá nhân tin vào chính mình, dân tộc sẽ vĩ đại” - ông nói.

Mi Ly
Thể thao & Văn hóa