Độc đáo lễ hội cướp cù Đồng Phú, Quảng Bình

(Thethaovanhoa.vn) - Đã từ lâu, lễ hội cù (hay còn gọi là lễ hội cướp cù) là một hoạt động mang đậm giá trị văn hóa truyền thống của người dân thành phố Đồng Hới (Quảng Bình). Lễ hội cướp cù ở phường Đồng Phú, thành phố Đồng Hới là một trong những lễ hội độc đáo và đặc sắc nhất ở tỉnh Quảng Bình.

Theo các bô lão ở Đồng Phú, lễ hội cướp cù Đồng Phú có từ rất lâu đời, do ông cha truyền lại, được kế thừa và nối tiếp lễ hội cướp cù ở làng Trấn Ninh xưa, xuất xứ dưới thời nhà Trần do Tướng quân Phạm Ngũ Lão sáng tạo ra cho binh sỹ vui chơi, giải trí kết hợp với rèn luyện sức khỏe. Trước đây, lễ hội cướp cù được tổ chức 6 năm một lần, diễn ra vào ngày 15 tháng Giêng của các năm Tí, Ngọ.

Trai tráng trong làng chọn làm hai phe, phe Đông (tức phía đông Đồng Phú), phe Tây (tức phía tây Đồng Phú). Làng cử hai người phụ trách gọi là đầu phe, hai trọng tài phất cờ, một người chấp lệnh truyền bằng ống loa và người giữ chuông, trống. Năm nào phe Tây thắng cuộc, năm ấy làng mùa màng bội thu.

Năm nào phe Đông thắng, năm đó làng phát về đường quan chức, khoa bảng đỗ đạt. Năm nào hòa không phân chia được thắng thua, năm đó cả nông nghiệp lẫn đường khoa bảng, quan chức đều thịnh vượng hoặc quân bình.

Lễ hội cướp cù. Ảnh:Phan Ba

Quả cù (quả cầu) được kết bằng tre thành một quả bóng nhỏ, bên ngoài cuốn vải màu đỏ, được đặt trang nghiêm thờ ở Thành hoàng làng. Khi cuộc thi kết thúc, cù sẽ được rước về lại đền thờ. Sau lễ tế ở đình làng xong, vị tiên chỉ của làng trịnh trọng bưng quả cầu đến sân cướp cù.

Còn giỏ đựng cù được đan bằng mây hoặc tre, miệng giỏ có đường kính 25cm, gắn vào gần đỉnh thân cây tre (gọi là cột cù); khoảng cách từ mặt đất đến giỏ cù là 8m và hai cột cù của hai đội được đặt ở hai đầu sân, cách nhau 90m. Các cù thủ là thanh niên trai tráng trong làng, gồm 25 cù thủ mỗi đội, trong số đó sẽ có 5 người dự bị ngoài sân.

Ông Hà Xuân Hiền, Chủ tịch UBND phường Đồng Phú, thành phố Đồng Hới cho biết, lễ hội cù Đồng Phú là một nét đẹp văn hóa được bảo tồn, phục hồi và đặc trưng rất riêng của phường. Lễ hội cướp cù được tổ chức 5 năm một lần, vào dịp tết, Rằm tháng Tư và kỷ niệm các ngày lễ lớn của dân tộc.

Năm nay, lễ hội cù của phường được nâng cấp lên thành lễ hội truyền thống cấp thành phố và lần đầu tiên được tổ chức đúng thời điểm diễn ra Tuần Văn hóa – Du lịch Đồng Hới năm 2016, từ ngày 26/4 đến 2/5. Hội cướp cù phường Đồng Phú được xem là điểm nhấn cho toàn chuỗi các sự kiện trong tuần lễ. Đây là niềm tự hào và vinh dự đối không chỉ với các đội cù, các cù thủ mà còn là niềm vui chúng của nhân dân trong phường.

 Người dân khắp vùng đỗ về xem hội. Ảnh:Phan Ba

Sáng sớm ngày 29/4, sau khi làm lễ tế tại đền thờ Thành hoàng làng xong, quả cù được vị tiên chỉ của làng trịnh trọng đưa đến sân tổ chức thi đấu. Hai phe Đông, Tây đứng dàn trận sẵn sàng nghe hiệu lệnh. Nhiệm vụ của hai phe là phải làm sao giành cho được quả cù đem về tung vào giỏ của phe mình, phe nào tung được nhiều quả cù hơn thì thắng cuộc.

Trong quá trình thi đấu, các cù thủ cùng phối hợp nhịp nhàng, chặt chẽ để vừa cản phá phe bạn vừa chuyền được bóng cho cù thủ đội mình. Chính vì thế, ở người chơi đòi hỏi vừa có sức khỏe để chạy và giữ cù vừa phải nhanh nhạy, dẻo dai và tinh thần đoàn kết cao. Khi cù được ném lên giỏ, người giữ giỏ phải điều chỉnh cột cù theo hướng cù để làm sao hứng được quả cù vào giỏ của đội mình.

Có mặt tại sân vận động thành phố Đồng Hới, được tận mắt xem các cù thủ thi đấu, xen lẫn trong tiếng chiêng, trống, tiếng hò reo cổ vũ nhiệt tình, rộn ràng của người dân, chúng tôi như được sống trong không khí thi đấu sục sôi, vui tươi, phấn khởi và cảm nhận được sự khỏe khoắn, tinh thần đoàn kết của mỗi đội. Quan trọng hơn, đây là cơ hội để du khách trong và ngoài nước tìm hiểu, biết thêm về một nét văn hóa truyền thống của cư dân nơi đây.

Trong niềm vui chiến thắng, cù thủ Hoàng Văn Lãm chia sẻ: Truyền thống của đội Tây năm nào cũng thắng. Năm nay, anh em trong đội cố gắng giữ vững phong độ trong suốt quá trình tập luyện và thi đấu. Niềm vui chiến thắng này xin chia sẻ với các cù thủ của đội và dành tặng đến toàn thể người dân của làng.

Ông Nguyễn Chung Nguyên, Phó Chủ tịch UBND thành phố Đồng Hới cho biết: Thực hiện Nghị quyết Trung ương 5, khóa VIII về “Xây dựng và phát triển nền Văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, những năm qua Đảng bộ và nhân dân Đồng Hới tích cực hưởng ứng cuộc vận động Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư; từ đó, hình thành nhiều phong trào thi đua yêu nước, gặt hái nhiều kết quả đáng phấn khởi, đặc biệt là trên lĩnh vực văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao.

Hội cù truyền thống của thành phố Đồng Hới là một hoạt động thể thao mang đậm bản sắc văn hóa địa phương, được các bậc cao niên lưu giữ và truyền lại cho con cháu. Qua việc tổ chức Hội thi cướp cù thể hiện ước nguyện cầu mùa, cầu may mắn và cầu hạnh phúc cho nhân dân, quê hương, đất nước.

Đồng thời, đây cũng là dịp để thanh niên ở địa phương rèn luyện, tăng cường sức khỏe, cổ vũ tinh thần thi đua lao động sản suất và làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần cho nhân dân; qua đó, quảng bá nét đẹp văn hóa, sản phẩm và hình ảnh du lịch của quê hương đến du khách.

Nét đẹp mang đậm tính nhân văn trong lễ hội cướp cù Đồng Phú chính là tinh thần đoàn kết và dù thua hay thắng thì cả các đội chơi và người cổ vũ đều vui vẻ trao nhau những cái bắt tay, lời động viên thắm tình làng quê.

TTXVN/Võ Dung