Xu hướng lãng mạn hóa chết trẻ trong nhạc pop (Kỳ 2 và hết): Thế hệ tự yêu mình cuồng nhiệt

(Thethaovanhoa.vn) - “Thập niên 80 thế kỷ trước, các bài ca mang nội dung tình yêu và mong muốn ở bên nhau. Đôi khi ngớ ngẩn vô vị, nhưng vẫn là khao khát sẻ chia gắn bó” – theo tiến sĩ Jean Twenge (Mỹ), chuyên gia tâm lý và văn hóa đại chúng.

“Trong khi đó, sự thay đổi ở ca từ nhạc pop trong 27 năm qua cho thấy sự lên ngôi của tính ái kỷ (narcissism), lời bài hát toàn tập trung vào cái tôi của người hát”.

Ái kỷ = bất chấp rủi ro

Sự thay đổi này được phản ánh qua các kết quả nghiên cứu của Twenge. Bà rút ra kết luận người Mỹ trẻ hiện nay tự tin, thực dụng, vật chất và mắc chứng ái kỷ nặng. Chủ đề ám ảnh về cái chết trẻ trong nhạc pop thực ra chỉ phản ánh những tính cách đó của giới trẻ Mỹ.

“Ái kỷ tương đồng với chấp nhận rủi ro” – Twenge nói với The Atlantic - “Chúng ta đều biết tính ái kỷ trong thế hệ ngày nay cao hơn hẳn những thế hệ trước”. Khi âm nhạc đậm đặc cái tôi, việc đưa ra thông điệp “hãy sống bất chấp mọi rủi ro vì biết đâu chúng ta sẽ chết trẻ” là điều dễ hiểu.

Giọng ca vĩ đại Jim Morrison của ban nhạc The Doors những năm 60 là người không xa lạ gì với rượu và ma túy. Ông qua đời năm 27 tuổi. Nhưng ông hát những bài như Hello, I Love You. Người ta cũng cho rằng tứ quái Beatles đã sáng tác Lucy in the Sky with Diamonds dưới ảnh hưởng của chất kích thích LSD (tương đồng với những chữ cái viết hoa trong tên bài hát).

Chủ đề bao trùm nhạc pop, rock hơn 50 năm

Công bằng mà nói, “sống gấp, chết trẻ” từng là thông điệp bao trùm nhạc rock các thập niên trước, nay được đại chúng hóa hơn, lại được phổ biến rộng rãi qua mạng xã hội.

John Covach, Giám đốc Viện âm nhạc đại chúng ở Đại học Rochester (Mỹ), khẳng định chủ đề chết trẻ luôn có chỗ trong âm nhạc. Những năm 50, 60, có hẳn một dòng nhạc về cái chết ở tuổi teen với những bài hát nổi tiếng như Tell Laura I Love Her, Leader of the Pack, My Generation…

“Nếu tìm hiểu kỹ, thì không chỉ trong nhạc rock, mà giới trẻ hậu Thế chiến thứ hai cũng, tràn ngập thái độ sống này. James Dean chính là một biểu tượng” – Covach nói. Tài tử James Dean là thần tượng của giới trẻ những năm 50, qua đời ở tuổi 24 vì một tai nạn ô tô.

Covach cũng đưa ra một cái nhìn bao dung hơn: “Ở các thập niên trước, cũng có những bài hát nói về sử dụng ma túy amphetamine, nhảy nhót thâu đêm, bị ám ảnh về hình thức và hình ảnh của bản thân trong mắt cộng đồng. Họ hát những bài như My Generation để chứng tỏ sự khác biệt của họ với thế hệ cha ông”.

Còn về chủ đề tiệc tùng? Năm 1982, ca sĩ gạo cội Prince từng có bài hát 1999, ca từ như sau: “Họ nói đến năm 2000 mọi bữa tiệc sẽ tàn. Vì thế đêm nay tôi sẽ tiệc tùng như thể đây là năm 1999”.

Cũng là cảm thức khải huyền, nhưng lý do tiệc tùng của năm 1982 và những năm 2010 ngày nay có khác nhau. Prince nói về chiến tranh. Từ thập niên 40 đến 90 là thời kỳ Chiến tranh lạnh. Nỗi sợ chết chóc vì vũ khí hạt nhân bao trùm. Năm 1983, bộ phim The Day After về hậu tận thế ở Mỹ đã có đến 100 triệu người xem.

Ngày nay kinh tế đi xuống, lại nổi lên các âm mưu chính trị sâu xa, chính phủ ngưng hoạt động, vấn đề ở Syria, Iran, Taliban. Văn hóa chính là nơi người dân trốn chạy và náu mình, bộc lộ nỗi bi quan của họ. Họ hát về cái chết.

Theo The Atlantic, nếu sử dụng chất kích thích là một biểu hiện liều lĩnh ở giới trẻ, thì giới trẻ Mỹ rõ ràng đang sống liều lĩnh. Thống kê của Tổ chức Quản lý sức khỏe tâm thần Mỹ (SAMHSA) cho thấy trong 6 năm qua có sự gia tăng đều đặn trong việc dùng chất kích thích ở lứa tuổi 18-20.

Chất kích thích phổ biến nhất là thuốc lắc (Ecstasy), từng được các ca sĩ Rihanna và Miley Cyrus vài lần nhắc đến trong các bài hát. Đời sống và âm nhạc tác động qua lại lẫn nhau, phản ánh lẫn nhau. Quá trình tương tác này có vẻ như không bao giờ chấm dứt.

Mi Ly
Thể thao & Văn hóa