Nguyễn Hàng Tình và 'Giã biệt hoang vu': Dĩ vãng tìm đâu thấy

(Thethaovanhoa.vn) - Từng làm phóng viên của một tờ báo có lượng phát hành lớn, phụ trách khu vực Nam Trung bộ và Tây Nguyên trong khoảng 15 năm, Nguyễn Hàng Tình nắm rõ vùng đất này như thuộc từng đường chỉ tay của mình. Đùng một cái, Nguyễn Hàng Tình gây bất ngờ với các đồng nghiệp làm báo khi anh xin thôi việc. Dù không còn biên chế ở bất kỳ tờ báo nào nhưng những bài ký sự của anh vẫn còn mãi trong lòng người đọc.

NXB Hội Nhà văn và Phương Nam book vừa ấn hành tập ký sự Giã biệt hoang vu - tinh truyển các bút ký đặc sắc nhất của Nguyễn Hàng Tình được viết từ năm 1997 đến 2013. Nguyễn Hàng Tình gắn tên mình với nghề báo, tuy vậy đọc các bài viết của anh người ta lại thấy chất văn tràn trề.

Nguyễn Hàng Tình

Nguyễn Hàng Tình tên cúng cơm là Nguyễn Hoàng Tình, nhưng không biết khi làm khai sinh, cán bộ hộ tịch ghi thế nào bay mất chữ “o” khiến anh trở thành Nguyễn Hàng Tình. Tên như vận vào người, Hàng Tình như một kẻ biết “tàng hình”, vì nhanh như gió thổi, mới thấy anh ở địa phương này, trong thời gian rất ngắn đã thấy anh xuất hiện ở một nơi khác. Từ ngày Tình không còn phải họp hành ở tòa soạn, rất ít người quen có thể tìm ra anh. Tình quê Quảng Ngãi, học ĐH Đà Lạt và từ đó đến nay ở luôn trên thành phố cao nguyên này. Bạn học cùng lứa với Tình, nhiều người làm báo và thành đạt với nghề, riêng Tình chỉ thành danh chứ bạc tiền thì không có gì.

Những ai chơi thân với Tình đều biết, 15 năm làm báo của Tình là những chuyến đi khắp các ngõ ngách của dải đất Nam Trung bộ và Tây Nguyên để rồi trở về trong căn nhà trọ ở Đà Lạt. Không biết Tình yêu đương thế nào, chứ hiện nay ở tuổi 40 vẫn chưa có một người đàn bà bên cạnh để lo chuyện cơm nước.

Có lẽ, như nhà văn - nhà báo Vũ Bằng viết trong Bốn mươi năm nói láo, đại ý rằng: “Nghề báo đưa ta đến bất cứ đâu nhưng không cách nào ta thoát được ra khỏi nó”. Nguyễn Hàng Tình dù đã thôi làm việc ở một tòa soạn cố định, song anh vẫn không thể thoát ra được nghề báo bằng các chuyến rong ruổi rất… hoang vu. Người sống “hoang vu” như thế, thiết nghĩ cũng không có cô nào dám “cả gan” làm vợ.

Ở Đà Lạt, nghệ sĩ nhiếp ảnh Phước Khùng - MPK là bạn thân của Nguyễn Hàng Tình. Dù mang nghệ danh là Phước Khùng nhưng Phước còn lấy được vợ, riêng Tình thì không. Nhiều bạn bè thân thiết đùa vui với đôi bạn này, rằng: “Phước Khùng là khùng kiểu nghệ sĩ cho vui, còn Nguyễn Hàng Tình là khùng… bản năng”. Và việc Tình xin nghỉ khỏi biên chế tờ báo có thu nhập cao thuộc loại nhất nhì trong làng báo, đã chứng tỏ rằng câu nói đùa của bạn bè cũng ít nhiều có lý.

Nguyễn Hàng Tình “khùng” hơn Phước Khùng cũng bởi anh có quá nhiều cuộc “hành xác” để có những bài báo làm động lòng người đọc. Giã biệt hoang vu là cuốn sách có nhiều bài báo giàu chất văn, đi sâu vào số phận con người khiến người đọc đắn đót trong lòng như thế. Khi tôi viết bài này về Nguyễn Hàng Tình và Giã biệt hoang vu, hay tin Tình đang sống ở Đà Lạt bằng việc hái thuê la-ghim cho các nhà vườn trồng rau củ nơi đây. Tôi tự hỏi, đang sống với nghề báo tuy không khấm khá nhưng cũng đủ cơm áo, tại sao Tình lại bỏ nghề? Phải chăng Tình sống quyết liệt muốn thay đổi và tự thử thách mình bằng một công việc khác chăng?

Giã biệt hoang vu

Đúng như tích cách của mình, trên trang bìa lót ít được chú ý của Giã biệt hoang vu, Nguyễn Hàng Tình ghi vài dòng chữ nhỏ: “Tặng người phụ nữ đổ xăng ở Ngã ba Huế (Đà Nẵng), Người đàn bà hái dâu bên sông Thu, và chị bán gà ở cầu thang chợ Đà Lạt”. Tại sao Tình lại tặng Giã biệt hoang vu cho những bà, những chị làm các công việc vô danh như thế? Đọc Giã biệt hoang vu đã cho chúng ta câu trả lời, rằng ngòi bút của Tình luôn hướng về những con người chân chất nhất với các công việc vô danh nhất trong cuộc đời này.

Bản thân Nguyễn Hàng Tình cũng thế, khi nghề báo được xem là một nghề “có địa vị” trong xã hội, thì Tình vẫn xem nghề báo như mọi nghề bình dân “tay làm hàm nhai” khác. Do vậy hơn 15 năm làm báo, Nguyễn Hàng Tình vẫn nhà trọ, cơm bụi như một người nông dân do nhiều hoàn cảnh bị đẩy ra khỏi cánh đồng đi làm thuê trên thành phố.

Trong Giã biệt hoang vu, nhân vật “nổi tiếng” nhất của Nguyễn Hàng Tình, có lẽ là cụ bà người Châu Mạ cả đời sống trong đói nghèo, lạc hậu. Cụ bà rất nổi tiếng bởi có hàng trăm nghệ sĩ nhiếp ảnh từ khắp mọi miền biến bà thành người mẫu bất đắc dĩ để họ “bắn máy ảnh liên thanh” nhằm săn giải thưởng, danh hiệu. Thế nhưng, không đọc Người mẫu ở rừng của Tình, nhiều người không biết rằng, cụ bà nhăn nheo, ốm o mà họ đã thấy được trong nhiều cuộc triển lãm ảnh, trong nhiều cuốn sách ảnh có tên thật là Ka Ơnh ở buôn Rui Dang heo hút trong rừng nằm cách thị xã Bảo Lộc (Lâm Đồng) gần 50km.

Bà Ka Ơnh đã giúp rất nhiều nghệ sĩ nhiếp ảnh kiếm giải thưởng, danh hiệu trong và ngoài nước để đổi lại họ trả công cho bà một ít tiền cải thiện bữa ăn qua ngày. Các nghệ sĩ nhiếp ảnh đi theo từng đoàn hàng chục người, họ “lạnh lùng” sáng tác trước cơ thể tiều tụy, hằn vết thời gian của bà Ka Ơnh, mà theo Tình thì “rất ít tình người chứ chưa nói đến tình nghệ sĩ”. Tình kết thúc bài viết của mình như một sự dồn nén đầy xót xa: “Chừng tuần sau tôi hay tin bà chết, dĩ nhiên ngay mép rừng Rui Dang đó…”.

Giã biệt hoang vu chia làm ba phần: Những mảnh hồn của núi, Lưu lạc và Trần trụi thở gồm những bút ký đã in trên các báo trong hơn 15 năm đi khắp vùng Nam Trung bộ và Tây Nguyên của Nguyễn Hàng Tình. Những nhân vật, cảnh vật và nhịp sống của vùng đất này được khắc họa với nhiều nuối tiếc. Tất cả mới xuất hiện trong bài viết của Tình liền lùi về dĩ vãng, cảm giác tác giả bất lực trước những đổi thay mà không cách gì cứu vãn được. Những cảnh, người và sự việc trong Giã biệt hoang vu mãi là dĩ vãng sẽ không thể tìm thấy ngoài các trang sách của Nguyễn Hàng Tình.