Fan Ho sự trở lại của một huyền thoại

(Thethaovanhoa.vn) - Thật ra đã từ khá lâu Fan Ho không còn chụp ảnh, thời đỉnh cao của ông đã lùi quá vãng. Nhưng khi triển lãm của ông được trưng bày vào cuối năm ngoái, và nhất là cuốn sách ảnh Hong Kong Yesterday được tái bản gần đây thì cái tên Fan Ho như nhắc người ta nhớ rằng ông vẫn là một trong những tay máy huyền thoại. 60 năm sau, những câu chuyện Hong Kong dường như chỉ mới là hôm qua…

Họ Fan là đạo diễn, nhiếp ảnh gia huyền thoại của Hong Kong, là người Hong Kong đầu tiên được những ông trùm nhiếp ảnh mời triển lãm tại New York, là người được xem là Ansel Adams của Hong Kong, là những gì có thể gọi là cao quý nhất mà một nhiếp ảnh gia hằng mơ ước. Ông từ Thượng Hải sang Hong Kong từ tấm bé và bắt đầu chụp ảnh từ thời trai trẻ.

Nhiếp ảnh mang đến cho ông nguồn sống chủ yếu và những bức ảnh đời thường về Hong Kong nhỏ bé đã đưa ông trở thành một nhiếp ảnh gia cổ thụ. Hong Kong nhỏ nhưng qua những bức ảnh của họ Fan bỗng thấy lớn vô cùng. Những bước chân trong nắng, nắng sớm; những tiếng chạm nhau của những chiếc làn nhựa đi chợ về, giữa nắng, tạo một cái nhìn sương khói, vừa bí ẩn, vừa như một lời gọi mời khó cưỡng lại.

Hong Kong của những thời 50, 60 thế kỷ trước nếu được lắp thêm đèn neon quảng cáo, điện thoại di động, xe máy… thì cũng chẳng khác nhiều với hình dung của một Hong Kong trung tâm kinh tế hiện đại hôm nay. Vẫn là lớp thị dân đó, vẫn là tiếng lách cách chuông xe kéo, tiếng lăn xe của một hàng rao trên phố nửa khuya hay tiếng ồn ào của một phiên chợ đông, nhiều nắng. Fan Ho dành phần hồn mình cho Hong Kong, “chập” lại màu của nắng như thể đi tìm linh hồn của một đô thị luôn phát triển.

Fan Ho không gọi công việc của mình giống như một phóng viên ảnh báo chí. Ông gọi những gì mà mình đang làm là… thiền. Xem ảnh ông sẽ thấy rõ sự cẩn trọng trong từng khuôn hình, ông kiên nhẫn chờ đợi để có được một bố cục hoàn hảo. Trong một thời đại mà nhịp sống càng ngày càng nhanh đến mức điên cuồng, cách Fan Ho chụp những bức ảnh Hong Kong với thái độ cẩn trọng, nâng niu, kiên nhẫn đã giúp ông nhìn qua sự hỗn loạn và nhìn xuyên thấu tới sự vô tận, vĩnh cửu của một nơi chốn.

Mỗi bức ảnh của Fan Ho là một phát ngôn của riêng ông mà nhìn vào đó sẽ luôn thấy được ngụ ý ông gửi gắm và ông cũng dường như đoán được cảm giác của người xem ra sao.

Tiệc của nắng

Sinh ở Thượng Hải, hiện sống ở Mỹ nhưng cả cuộc đời Fan Ho lại thuộc về Hong Kong như thể ở nơi đấy đã cho ông quá nhiều. Hong Kong đem đến cho ông một sự nghiệp rực rỡ, danh tiếng bền lâu và… những tia nắng. Những tia nắng Hong Kong đi vào ống ngắm của ông và biến ông thành một huyền thoại.

Các tập phim Bố già thường mở đầu bằng các party sân vườn ấm cúng, ảnh của Fan Ho thường bắt đầu với nắng, tiệc của nắng. Nắng len trên những bờ tường rêu cũ, lăn qua đường ray xe điện với tiếng lách cách phu xe băng ngang đường, nắng chiếu một đường hình học xéo nửa bờ tường trắng, ở góc nhỏ, rất nhỏ, hiện lên một con người.

Nắng của Fan Ho bao trùm con người, giống như thứ linh hồn trắng không phả vào Trái đất, đem lại sức sống, tình yêu và hạnh phúc. Lồng trong nắng là những bước chân, là sự chuyển động của tay chân, miệng cười, môi nói, ánh mắt long lanh, là cú vẩy đầu của con mèo lười nằm phơi mình giữa hiên… Xem ảnh Fan Ho, biết chắc đấy chỉ có thể là Fan Ho.

Fan Ho ít nói và đi nhiều. Cuộc đời là những chuyến đi, cả thời trai trẻ Fan Ho đi khắp… Hong Kong. Ông dành thời gian quan sát sự chuyển động của nắng. Nắng len trong những bức ảnh của Fan Ho rất đúng giờ và chính xác cao độ. Trên nóc một ngôi nhà cổ đúng 4h chiều, Fan Ho với chiếc máy Rolleiflex chĩa xuống một tọa độ nắng với những ngôi nhà đổ bóng. Bóng đen và nắng trắng, bố cục như một mũi tên hướng lên trời, và rồi một cô gái xuất hiện khoảng giữa, nắng bỗng có linh hồn và bức hình như đang chuyển động tròn đều. Bức ảnh làm nhiều tay máy phương Tây kinh ngạc, họ không hỏi ông thế nào để chụp được như thế vì thừa hiểu rằng, đó là mồ hôi và sự nhẫn nại của những ngày mai phục.

Những đường nét trong ảnh của Fan Ho chính xác như một bộ môn khoa học, màu sắc tụ lại tôn thẳng những điểm nhấn, nhiều lúc gây kinh ngạc bởi một nội dung không thể nhẹ nhàng hơn.

Có lẽ sự chính xác của Fan Ho cũng đến từ góc độ ông là một đạo diễn, một đạo diễn khá nổi tiếng. Nhưng Fan Ho của phim ảnh là một người khác, ở đó ông thường xuyên có những bộ phim gai góc, cấp tiến chứ không bình lặng và ẩn dụ như nhiếp ảnh. Cả hai vai trò này chỉ có một nét chung là nhãn quan luôn chuyển động và “rình” mồi sắc như dao cạo. Ông bảo thật ra ông thích làm đạo diễn hơn. Nhưng thật ra, cuộc đời nhớ những bức ảnh của ông nhiều hơn. 

Fan Ho sinh năm 1932, có giải thưởng đầu tiên vào năm 1956. Từ đó đến nay ông nhận gần 280 giải thưởng khác nhau, là hội viên của những hội nhiếp ảnh danh giá nhất, được mời giảng dạy tại nhiều trường đại học danh tiếng. Tiếng tăm của ông vượt ra khỏi Hong Kong và được triển lãm nhiều nơi trên thế giới. Hiện ông đang sống ở San Jose, vẫn chụp lác đác và lâu lâu mở triển lãm.

Bây giờ ra đường người ta vẫn bắt tay ông chào tôn kính, bởi đó là một Fan Ho của một Hong Kong ngày xưa, hoài niệm và yên ả. Cả ông và Hong Kong đều còn như xưa, bởi cả hai không còn trẻ nữa