Bộ phim khiến nhân loại phải rơi nước mắt!

03/06/2010 07:01 GMT+7 | Phim

(TT&VH Cuối tuần) - Trong kho tàng điện ảnh nhân loại về cuộc Chiến tranh Thế giới lần thứ hai còn rất nhiều những tác phẩm lớn cùng những câu chuyện ít người viết về chúng. Thế giới điện ảnh sẽ tiếp tục trở lại đề tài này vào một dịp khác và trước khi tạm khép lại loạt bài điện ảnh về cuộc chiến bi tráng này, xin giới thiệu câu chuyện về một bộ phim không thể bỏ qua, một kiệt tác khiến nhân loại phải rơi nước mắt: Schindlers List (Bản danh sách Schindler).

Một câu chuyện phủ bụi suốt 30 năm

Ít ai nghĩ đến bộ phim đã làm cả thế giới phải thổn thức này, lại xuất phát từ ước vọng nhỏ bé của một người rất bình thường: ông Poldek Pfeifferberg - một người Ba Lan gốc Do Thái, sau Thế chiến thứ hai, ông di cư sang Mỹ và đổi tên là Leopold Page. Poldek tâm nguyện rằng sứ mạng của đời ông là phải bằng mọi cách đưa câu chuyện về hành động – còn hơn cả anh hùng – của vị cứu tinh ra trước ánh sáng. Tên của vị cứu tinh là Oskar Schindler, người đã bất chấp mọi nguy hiểm để cứu sinh mạng hơn một ngàn người Do Thái tại Ba Lan (trong đó có Poldek) vào thời kỳ diễn ra nạn diệt chủng người Do Thái.

Năm 1963, Poldek cố gắng sản xuất một bộ phim tiểu sử về Oskar Schindler cùng với hãng MGM, với kịch bản do Howard Kock viết, nhưng rốt cuộc không có sự thỏa thuận nào đạt được. Năm tháng trôi qua, Poldek – giờ là chủ một cửa hàng bán đồ da ở Beverly Hills – dù tuổi tác đã chồng chất, ông vẫn kiên nhẫn kể đi kể lại hàng trăm lần câu chuyện của vị ân nhân Oskar Schindler cho tất cả những nhà văn và nhà sản xuất nào đã từng tới tiệm của ông…, nhưng chả ai quan tâm…

Vào một ngày tháng 10/1980, tác giả người Úc Thomas Keneally đang trên đường trở về quê nhà sau một buổi ký tặng sách, ông ghé cửa tiệm của Poldek để mua một chiếc cặp da mới. Trong khoảng thời gian Keneally chờ thanh toán bằng thẻ tín dụng, Poldek cố thuyết phục Keneally bước vào căn phòng ở phía sau, nơi cất giữ hai chiếc tủ chứa đầy những tài liệu mà ông đã thu thập được mấy chục năm qua. Sự khẩn khoản và nhiệt tình của Poldek đã dẹp tan sự miễn cưỡng của Keneally, và nhà văn này quyết định biến dự định ấp ủ suốt hàng chục năm của Poldek Pfeifferberg thành cuốn sách kế tiếp của mình. Năm 1982, cuốn tiểu thuyết Schindler’s Ark (Chiếc rương của Schindler) ra đời.

Chủ tịch Sid Sheinberg của tập đoàn giải trí MCA gửi đạo diễn Steven Spielberg một bài bình luận về cuốn sách của tờ New York Times. Spielberg kinh ngạc trước câu chuyện về Oskar Schindler, ông hỏi đùa rằng câu chuyện có thật hay không. Spielberg “bị cuốn hút vào bản chất nghịch lý của Schindler… một tên phát xít lại cứu người Do Thái ư?… Điều gì đã khiến một người đàn ông giàu có như thế đột nhiên đánh đổi tất cả những gì đã có để cứu mạng những sinh linh Do Thái tội nghiệp này?”

Spielberg bày tỏ sự quan tâm để hãng phim Universal mua bản quyền cuốn tiểu thuyết. Đầu năm 1983, Spielberg gặp gỡ Poldek Pfefferberg và cho biết ông sẽ đưa câu chuyện về Schindler lên màn ảnh. Poldek mừng rỡ hỏi: “Xin hãy cho tôi biết, khi nào ông bắt đầu sản xuất bộ phim?” Spielberg trả lời: “10 năm, tính từ bây giờ!”. Sau này (năm 1993) phát biểu khi nhận giải Oscar đạo diễn phim Schindler’s List, Spielberg đã trân trọng dành lời cảm ơn đầu tiên đến Poldek Pfefferberg (tên ghi đoạn cuối phim là Leopold Page).

Và hành trình 10 năm

Thời điểm 1983, Steven Spielberg chỉ mới 37 tuổi nhưng đã là một đạo diễn nổi tiếng toàn cầu với hàng loạt bộ phim “bom tấn”. Cầm trên tay dự án “làm lương tâm ông day dứt”, Spielberg quyết định sẽ sản xuất mà không làm đạo diễn vì ông cho rằng mình chưa đủ chín chắn để thực hiện một bộ phim về thảm họa diệt chủng người Do Thái (Holocaust). Mặc dù Steven Spielberg là cái tên rất “nặng ký” tại Hollywood, nhưng nhà đầu tư nào cũng lắc đầu từ chối vì câu chuyện này quá thương tâm, sợ không thu hồi nổi vốn! Còn một vấn đề khá hóc búa nữa là chọn đạo diễn nào?

Năm 1988, Martin Scorsese được mời vào ghế đạo diễn, nhưng ông khước từ vì cảm thấy mình không thể làm công việc này hay bằng một đạo diễn gốc Do Thái. Spielberg cố gắng chuyển dự án cho đạo diễn Roman Polanski, nhưng ông này cũng từ chối vì chủ đề đau lòng này chạm đến nỗi đau của riêng cá nhân ông (mẹ của Polanski bị chết tại trại tử thần Auschwitz, còn Polanski lúc 8 tuổi đã trốn thoát khỏi khu Do Thái Kraków. Mãi đến năm 2002, Polanski mới đạo diễn một bộ phim về Holocaust - phim The Pianist).

Hai đạo diễn Sidney Lumet, Sydney Pollack cũng đã được nhắm tới, kể cả đạo diễn lão thành Billy Wilder - người góp phần viết bản thảo đầu tiên của kịch bản này - đã bày tỏ mong muốn được đạo diễn bộ phim “để tưởng niệm hầu hết những thành viên gia đình đã bỏ mạng tại trại tử thần Auschwitz”. Nhưng giờ chót, vì lý do sức khỏe, ông đành phải từ chối, và khuyến khích Steven Spielberg nên đạo diễn phim này.

Động cơ thúc đẩy Spielberg quyết định đạo diễn Schindler’s List là sau khi nghe buổi điều trần về nạn diệt chủng ở Bosnia, và những người phủ nhận nạn diệt chủng người Do Thái. Với sự trỗi dậy của Tân Phát xít sau sự sụp đổ của Bức tường Berlin, ông lo lắng rằng mọi người đang chấp nhận sự trở lại hẹp hòi về chủng tộc, giống như chủ nghĩa phát xít những năm 1930. Ngoài ra, Spielberg đang ngày càng bị thu hút vào di sản Do Thái của gia đình ông trong việc nuôi dạy con cái - cũng là nguyên nhân chính đi đến quyết định của ông.

Từ năm 1983, tác giả Thomas Keneally đã được mời chuyển thể cuốn sách của mình thành một kịch bản dài 220 trang, nhưng câu chuyện lại không đủ cô đọng. Spielberg mời Kurt Luedtke - đoạt Oscar kịch bản chuyển thể Out of Africa - viết bản thảo kế tiếp. Gần bốn năm sau, Luedtke đầu hàng vì ông thấy sự thay đổi con tim của Schindler hướng về người Do Thái thật quá khó tin! Cuối cùng, Spielberg mời trở lại Steven Zaillian – người đã được Martin Scorsese mời viết kịch bản, nếu ông ngồi ghế đạo diễn – và theo yêu cầu của Spielberg, kịch bản ban đầu của Zaillian từ 115 trang phải kéo thành 195 trang.

Chủ tịch Sid Sheinberg bật đèn xanh cho bộ phim với một điều kiện: Spielberg phải làm Jurassic Park trước! Spielberg sau này cho biết: “Ông ấy biết rằng một khi tôi đạo diễn Schindler’s List trước, thì sẽ không thể làm được Jurassic Park”. Thú vị là đồng sản xuất với Spielberg là nhà sản xuất Branko Lustig, khi còn bé đã từng bị giam cầm và may mắn sống sót tại trại tử thần Auschwitz. Sau này khi lên nhận giải Oscar, ông tiết lộ số áo tù của mình là A3317.

Đi tìm các nhân vật trong phim

Quan trọng nhất là vai nhà doanh nghiệp, thành viên Đảng quốc xã, Oskar Schindler. Ban đầu diễn viên Thụy Điển Stellan Skarsgård, rồi đến diễn viên Thụy Sĩ Bruno Ganz được chấm cho vai này, nhưng họ đã từ chối. Các ngôi sao Hollywood như Warren Beatty, Kevin Costner, Mel Gibson, và cả Harrison Ford đều tỏ ra quan tâm đến vai diễn này, nhưng Spielberg chỉ muốn chọn những diễn viên châu Âu và càng ít nổi tiếng càng tốt bởi ông lo ngại rằng, vị thế của các ngôi sao điện ảnh sẽ làm người xem mất tập trung vào những sự kiện chính của bộ phim. Cuối cùng người được chọn là diễn viên người Bắc Ailen Liam Neeson sau khi Spielberg xem anh diễn xuất trong vở kịch Anna Christie trên sân khấu Broadway.

Tên chỉ huy phát xít thú tính Amon Göth là nhân vật có thật tại trại Kraków. Spielberg đã chọn một diễn viên sân khấu người Anh chẳng mấy ai biết đến, Ralph Fiennes, sau khi Spielberg xem diễn xuất của anh trong bộ phim truyền hình A Dangerous Man: Lawrence After Arabia và Emily Brontë's Wuthering Heights. Spielberg nói về buổi thử vai của Fiennes rằng: “Tôi nhìn thấy ở Fiennes vẻ ác độc đầy nhục dục. Diễn xuất của anh ta rất tinh tế, có những khoảnh khắc tử tế hiện ra trên đôi mắt rồi ngay lập tức chuyển sang lạnh lùng”. Để đóng vai này Ralph Fiennes phải liên tục uống bia Guinness để tăng 13 kg. Anh xem nhiều bộ phim tài liệu lịch sử và trò chuyện với những người tù sống sót từng biết về Göth. Khi mặc trang phục sĩ quan SS, Fiennes trông giống Göth tới mức bà Mila Pfefferberg, một người sống sót sau nạn diệt chủng ở trại Kraków, vừa nhìn thấy Fiennes tại phim trường đã sợ run bắn người lên!

Diễn viên có tên tuổi duy nhất trong phim là nam diễn viên người Anh, Ben Kingsley - từng đoạt giải Oscar vai chính trong phim Gandhi - thủ vai Itzhak Stern, viên kế toán người Do Thái, người đã lập bản danh sách cứu người cho Schindler. Tổng cộng trong phim có 126 vai diễn có lời thoại. 30.000 diễn viên phụ được mời tham gia trong quá trình bấm máy. Spielberg đã chọn con em của những người Do Thái được Schindler cứu cho những vai diễn chủ chốt nói tiếng Do Thái, và mời những người Ba Lan Công giáo đóng vai những người sống sót. Trong thời gian quay, các diễn viên Đức đóng vai sĩ quan SS thường tới gặp Spielberg và nói: “Cám ơn ông đã cho tôi giải tỏa những bí mật của gia đình tôi bằng cách đóng trong phim của ông”. Khi quay được nửa chặng đường, Spielberg nảy ra ý định thực hiện phần kết trong đó 128 người (còn sống) được Schindler cứu, bày tỏ lòng thành kính của họ đối với Schindler trước mộ phần của ông tại Jerusalem. Các nhà sản xuất đã nhanh chân tìm thấy những người thật được khắc họa trong phim.

(Đón xem tiếp kỳ 2)

Bá Vũ

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm