Viết văn đừng nghĩ đến tiền

(TT&VH Cuối tuần) - Đó là câu dặn dò, dạy bảo của nhiều nhà văn bậc cha chú đối với con cháu. Câu nói đó hàm chứa hai ý: một là, đã theo con đường sáng tác, chỉ chăm chăm nghĩ đến lợi danh, tiền bạc thì khó có tác phẩm hay; hai là: đừng coi chuyện viết văn đồng nghĩa với việc kiếm tiền.

Khi “văn chương hạ giới rẻ như bèo”

Nhà văn Trần Thu Trang đang hành nghề... chụp ảnh

Thứ đến là tiểu thuyết. “Tiểu thuyết không cắt ngắn ra mà in báo được”, một nhà văn đã trả lời như vậy khi được hỏi tại sao chị không viết tiểu thuyết. Một cuốn tiểu thuyết, thời gian viết mất một năm đến năm năm hoặc hơn thế. Trừ các trường hợp tác giả tự bỏ tiền ra in toàn bộ hay chịu 50% tổng số chi phí, với các cuốn sách được dự báo có khả năng bán được, thông thường tác giả sẽ được trả 10% - 12% trên tổng doanh thu. Giả dụ một cuốn tiểu thuyết bán với giá 35.000 đồng, in 1.000 cuốn (số lượng in phổ biến hiện nay), đồng nghĩa với tác giả có nhuận bút tròm trèm ba triệu rưỡi, chưa kể đến chuyện số tiền đó sẽ “mất đứt” 10% đến 20% cho việc đóng thuế thu nhập cá nhân.

Trường hợp bất đắc dĩ phải đi bán sách như nhà văn Trần Thu Trang đã trở thành câu chuyện được nhiều người nhắc đến. Tiểu thuyết Phải lấy người như anh ban đầu Trang có gửi đến một số NXB nhưng không nhận được phản hồi. Sau đó, theo quan hệ trên mạng, cô quen biết giám đốc của một công ty truyền thông. Khi bàn việc, người này bảo, công ty không làm sách văn học nhiều nên Phải lấy người như anh làm theo kiểu dịch vụ. Trần Thu Trang đưa tiền cho công ty để xin giấy phép và in. Hợp đồng ban đầu là 500 cuốn. Sau khi đọc bản thảo, thấy có khả năng bán chạy, công ty in lên 1.000 cuốn, trong đó 500 cuốn in thêm, Trần Thu Trang không phải trả tiền. Khi sách ra, công ty giữ lại 500 cuốn và không trả cho Trần Thu Trang bất cứ đồng nhuận bút nào. 500 cuốn còn lại, Trần Thu Trang mang về nhà cất và tự tìm cách bán. Để sách của mình trở nên nổi bật hơn, Trang thêm chữ ký, dấu triện tác giả và đánh dấu sách kèm theo và gọi đó là “Quà tặng của Trang”. Ngày ấy, Trần Thu Trang không mang tiểu thuyết đến cửa hàng sách mà bán tại các quán cà phê, ký gửi ở cửa hàng lưu niệm, thậm chí, bán trực tiếp cho từng người một. Sau nửa năm, Phải lấy người như anh mới bán hết 500 cuốn.

Tất cả còn chưa kể đến việc nhà văn bị “cắt” số tiền nhuận bút ít ỏi từ việc nối bản hay sách lậu. Thông thường, nhà văn chỉ được tiền nhuận bút ở 1.000 bản in đầu. Có in sau thì không thể biết hoặc biết lại không tiện hỏi vì... sĩ diện. Ai lại đem văn chương mà suy bì với... tiền bao giờ. Vì thế, duy chỉ sáng tác thì nhà văn khó sống, thế nên mới có...

Nghề của nhà văn

Nhà văn Nguyễn Huy Thiệp