Ra mắt 'Dỡ mắm' của Vương Hồng Sển sau 30 năm

(Thethaovanhoa.vn) - Học giả Vương Hồng Sển (1902 – 1996) để lại cho đời nhiều tác phẩm giá trị, như: Sài Gòn năm xưa, Sài Gòn tạp pín lù, Hơn nửa đời hư (hồi ký), 50 năm mê hát (khảo về hát cải lương), Thú chơi sách, Chuyện cười cổ nhân…, cùng hàng loạt tập di cảo có giá trị khác. NXB Trẻ vừa ấn hành lần đầu tiên tập di cảo Dỡ mắm của cụ Vương Hồng Sển.

Dỡ mắm (ảnh) được hoàn thành vào năm 1983 và học giả Vương Hồng Sển bổ sung thêm một phần vào năm 1985 qua bài dịch về cái chết của nữ minh tinh Marilyn Monroe. Dỡ mắm dày gần 300 trang in, cung cấp nhiều thông tin về con người, sự kiện mà cụ Vương Hồng Sển từng biết mặt hoặc chứng kiến.

Dỡ mắm là gì? Theo cụ Vương: “Ngồi buồn dỡ mắm nhau ra/ Mắm ông thì thúi, mắm bà không thơm”. Với người viết những chuyện thuộc về quá khứ, lật lại những gì mình từng biết cũng giống như công việc “dỡ mắm” vậy. Học giả Vương Hồng Sển lý giải về công việc của mình cho tác phẩm này: “Dỡ mắm là một việc làm “mũi không thơm, tay lấm dơ dáy”, cực chẳng đã, vì không có thức ngon, mới đành phải mót ba con cá hôi trong ao bùn, thêm muối và gài vào lu hũ, chờ qua năm sau, cá ăn muối trở thành mắm, dùng lua hột cơm cho qua bữa. Năm 1983, tôi dùng Dỡ mắm làm đề tựa, viết chơi vài chuyện vặt, bêu riếu đùa chơi việc không trong xã hội đương thời”.

Bây giờ, một xu thì làm được gì? Trong bài viết “Giá trị hạnh phúc”, cụ Vương cho rằng: “Hạnh phúc, tùy thời, giá mỗi khác”. Thời còn nhỏ của cụ Vương Hồng Sển, một xu rất cá giá trị: “Lúc ấu thơ, được mẹ cho đồng xu mua được cái bánh xầy là đủ no bụng. Mà xu là gì, trẻ em ngày nay nào biết. Xu, dịch tiếng “sou” của Pháp, là một phần trăm (1/100) của đồng bạc. Lại gặp một khó nữa, vì đồng bạc là gì, mấy em đâu có thấy đồng bạc tròn cân nặng 27 gram của buổi tôi còn đầu chừa bánh bèo (1910). Ngày nay tờ giấy bạc, in trên mặt chữ to “một đồng” mà không nói đồng gì, và đố ai dám hỏi. Cứ tạm hiểu và công nhận đó là tiền thời buổi này, năm 1983 đây”.

Với người dân ở TP.HCM hiện nay, không ai là không biết công viên Lê Văn Tám. Nhưng công viên Lê Văn Tám hình thành từ lúc nào thì chắc hẳn nhiều người không nhớ. Trong Dỡ mắm, cụ Vương đề cập đến việc di dời nghĩa trang Mạc Đĩnh Chi vào năm 1983, cũng chính là thời điểm lấy đất nghĩa địa này làm công viên Lê Văn Tám. Cụ Vương có người quen phải di dời hài cốt ở đây. Cụ Vương liên tưởng đến kiếp người: “Thuở nay, ai chết lại khỏi thành giòi? Giòi là hậu kiếp của con người, sạch hay dơ, đều hóa giòi một thứ. Trước sau cũng thành giòi, thì há dám lời nào? Nhưng tập này (Dỡ mắm), dặn lại, khi chết rồi mới được in hay làm gì thì làm. Vậy, mạnh dạn cứ viết. Có người nào khi đọc không bằng lòng, dầu trách cứ, S. (Sển) vẫn không nghe, vì còn ở đây đâu nữa mà nghe!”.

Đó cũng chính là lý do Dỡ mắm từ năm viết xong từ 1985 đến 2015 này mới được NXB Trẻ in lần đầu. Đọc Dỡ mắm, ngoài những thông tin thú vị, còn là giọng văn không lẫn vào đâu của cụ Vương Hồng Sển.

HOÀNG NHÂN
Thể thao & Văn hóa