Nhà Nguyễn 'của' họa sĩ Trần Minh Tâm

(Thethaovanhoa.vn) - Như  đã đưa tin, triển lãm Nhà Nguyễn của Trần Minh Tâm đang diễn ra tại Craig Thomas (27i Trần Nhật Duật, Q.1, TP.HCM) là một cuộc chiêm nghiệm thú vị về nhà nước phong kiến Việt Nam trước bối cảnh đối diện với làn sóng thực dân của Tây phương.

Đối với người xem bình thường, triển lãm này ngoài những nét vẽ sinh động, giống sự thật lịch sử, chẳng có gì đáng thu hút. Nhưng điểm đặc biệt là chúng đến từ vật liệu cấu thành tác phẩm. Trần Minh Tâm dùng đồ gỗ cũ để làm toan vẽ; với “vài món đồ nội thất có thể lâu đời như triều Nguyễn”, anh cho biết. Cách thực hiện cũng khá “lạ đời”, kết hợp “vẽ sơn mài” và “mài sơn dầu” (nói chung là làm ngược) lên tủ, cửa, bình phong, giường ngủ… bằng gỗ cũ đã “cải biên” mục đích sử dụng, nhằm tạo nên hiệu ứng mới.

Cách này không nhằm để chơi trội, mà chỉ cố chuyên chở ý tưởng về buổi giao thời của vật liệu và quan niệm nghệ thuật. Khi người Pháp mang kỹ thuật sơn dầu đến dạy tại Việt Nam, thì cũng là lúc họ học kỹ thuật sơn mài mỹ nghệ, rồi đưa nó vào nghệ thuật. “Họ học hỏi lẫn nhau”, Trần Minh Tâm nói.

Mới nhìn thoáng qua những chân dung về Nam Phương hoàng hậu, vua Duy Tân, Lê Văn Duyệt, Phan Thanh Giản… được thể hiện trang trọng, đẹp mắt, cứ ngỡ họa sĩ chỉ khắc họa lại không khí hiện thực nhà Nguyễn. Thế nhưng đây lại là cái nhìn xuyên thời đại, bởi nó không chỉ hóa giải về vật liệu, mà còn hóa giải về hoàn cảnh sống của nhân vật. Trần Minh Tâm không phải và không thể là họa sĩ cung đình, nên anh không có nghĩa vụ vẽ “y như thật được tô vẽ”, dù tổng thể nhìn khá thật. Đây là một tổng thể đã được “liên chủ thể” giữa sự thật quá khứ và ý tưởng đương thời của họa sĩ.

Trần Minh Tâm biết cuộc đời và cả thanh danh của Phan Thanh Giản có 3 giai đoạn chính, anh đã hư cấu nên “bố cục ba”. Mới nhìn cứ ngỡ anh mô tả hiện thực, nhưng thực tế anh tái tạo hiện thực, với chủ thể thực và nhiều chi tiết thực, nhưng tổng thể lại là phi thực. Các tác phẩm khác về Nam Phương hoàng hậu, Lê Văn Duyệt… cũng thể hiện khá sinh động cách liên chủ thể này.