Mô phỏng thô sơ, làm sân khấu nghèo đi

Đỗ Doãn Bằng trong studio lâu đời ở Berlin

* Nghe nói người Đức làm SK thật như điện ảnh?

- Tôi đã xem 10 vở: Âm mưu và tình yêu (J. Schiller),Vườn anh đào, Ba chị em (A.Sekhov), Con chim bồ câu… Điện ảnh vẫn gián cách với khán giả qua màn ảnh. Đằng này, những gì nhìn thấy trên những sân khấu này là thật ngay trước mắt. Hàng ghế đầu cách sân khấu 1,5m. Ở vở Âm mưu & tình yêu, khi Ferdinand đang yêu Louise, bị cha ép lấy phu nhân Millford, cao trào bức xúc, anh vuốt ve cây đàn cello như âu yếm người yêu, rồi đập tan nó. DV đập cái đàn thật, nó vừa được chơi trong cảnh trước: 4 cô gái chơi cello cùng 1 anh đánh guitare. Cứ mỗi đêm diễn đập một cái đàn. Vở Hedda Gabler, mỗi đêm đập 3 bình hoa cực đẹp. Vở Gesauber cảnh đánh nhau, những cú roi quật cực mạnh (tất nhiên DV dùng kỹ thuật), “máu” ộc ra từ miệng nhân vật “bị đánh”.

Ở đây, còn phải nói đến thói quen người xem. Sân khấu VN “xa” khán giả, ước lệ nhiều, nên khán giả đã quen nếp ấy. Nếu không có sự thay đổi từ phía những người làm sân khấu thì thiệt thòi cho cả 2 phía và cả nền sân khấu. Vì không có khán giả hiện đại đòi hỏi, thì khó có tiến bộ đột biến.

* Như vậy, anh đã 2 lần xuất ngoại để học về ngành TKSK, lần trước là sang Mỹ, lần này là sang Đức. Chắc anh đã có những so sánh với VN?

- Lúc ở Mỹ, tôi có tham gia làm 2 vở, đi xem nhiều, nhận thấy sân khấu Mỹ mang tính tả thực, họ thích đưa không gian thực tế lên sân khấu, ít ước lệ. Còn Đức, là sự đan trộn giữa hiện thực và ước lệ, hiện thực đặt bên dưới. Sân khấu VN mang tính ước lệ nhiều. Để thay đổi rất khó bởi nếp nghĩ coi nghề TKSK chỉ là trang trí, minh họa, làm gì cũng phải mang tính biểu tượng. Ví dụ, làm vở Thạch Sanh phải có cánh cung làm bối cảnh, về hoàng hậu phi tần có chiếc quạt, vở tâm lý xã hội là hình quả tim, rồi quả tim vỡ ra, hay là người nhiều “mặt”… Đó là cách làm mô phỏng thô sơ, làm sân khấu nghèo đi vì mọi thứ cứ lồ lộ. Trước khi đi học ở Mỹ, Đức, tôi đã nghĩ đến cách thoát khỏi lối mòn này…

* Anh muốn một cuộc “cách mạng”, khi có mình anh được học ở Mỹ, Đức về TKSK, làm sao thay đổi được! Người ta sẽ “bàn lùi”, sẽ nói đến khác biệt Á - Âu, thuần phong mỹ tục?…

- Chắc chắn một mình tôi không làm được những thay đổi có tính chất “cách mạng” trong TKSK. Không phải cứ đi Tây là giỏi, nhưng nền văn hóa lớn, SK lâu đời chắc chắn có nhiều điều đáng học. Không nên lười thay đổi, né việc tiếp cận văn minh.

* Cảm ơn anh.

Vi Thùy Linh (thực hiện)