Babylon bao giờ mới được khôi phục?

(TT&VH) - Thành phố Babylon cổ đại hiện đang rất cấn được khôi phục sau khi bị quân đội Mỹ gây tổn hại nặng nề và bị biến thành một căn cứ quân sự trong cuộc chiến tranh Iraq từ năm 2003. Những năm qua nhiều chuyên gia trên toàn thế giới vẫn đang cố gắng tìm cách cứu di tích này.

Một trong những đô thị đầu tiên của thế giới

Babylon là thủ đô của Mesopotamia cổ đại, từng là một đế chế nằm giữa giữa hai con sông Tigris và Euphrates. Theo tư liệu lịch sử, ban đầu Babylon là một khu định cư nhỏ, xuất hiện vào đầu thiên niên kỷ thứ 3 trước Công nguyên. Nó bắt đầu thịnh vượng và hùng mạnh với sự nổi lên của triều đại Babylon đầu tiên (1830-1531 trước CN). Các khu vườn treo của Babylon từng là 1 trong 7 kỳ quan của thế giới cổ đại. Đây là một trong những nơi hình thành xã hội đô thị đầu tiên trên thế giới cách đây hơn 4.000 năm. Nhưng sau khi Ba Tư thống trị cách đây 2.500 năm, thành phố này dần suy tàn và bị vùi lấp cùng với thời gian.

Những phế tích của Babylon - nằm bên sông Euphrates, cách Baghdad ngày nay khoảng 100 km về phía Nam - bắt đầu được khai quật vào đầu thế kỷ 20, chủ yếu thông qua nhà khảo cổ người Đức Robert Koldewey. Từ đó thành phố cổ này từng bước được phát lộ.

Trong suốt nhiều thập kỷ, công chúng thế giới không thể lui tới Babylon. Nhưng từ đầu thập kỷ 1980 cựu Tổng thống Iraq Saddam Hussein bắt đầu nỗ lực biến nơi đây thành một điểm du lịch hấp dẫn. Trong đó ông đã cho phục dựng nhiều di tích cổ đại. Tuy nhiên việc phục dụng này nhìn chung không theo đúng các tiêu chuẩn khoa học, do thời ấy nhiều chuyên gia quốc tế né tránh tham gia việc phục dựng vì không muốn vi phạm các nghị quyết chống lại Iraq do Liên hợp quốc thông qua, có sự tác động của Mỹ.

Lính Mỹ trước những tàn tích được xây dựng lại ở Babylon hồi năm 2003

Từ 2003 đến 2005, Babylon tiếp tục bị hư hại nặng nề do cuộc chiến tranh do Mỹ phát động và do việc quân đội liên minh đóng quân ở đây.

Chính vì vậy mà nhiều tổ chức thế giới, dưới sự chỉ đạo của Liên hợp quốc, hiện đang thống kê thiệt hại và lên kế hoạch tu bổ lại di tích này. Các nhà khảo cổ hy vọng qua đó họ sớm nối lại công tác khai quật ở đây. “Di chỉ này vô cùng quan trọng, nhưng quá nhiều chuyện đã xảy ra ở Babylon”, Gaetano Palumbo, thuộc Quỹ các Công trình Thế giới có trụ sở ở New York, nói.

Các cuộc khai quật trước đây chủ yếu tập trung vào các công trình đền, miếu, thế nên còn nhiều nơi vẫn chưa được đụng đến. Với các biện pháp và kỹ thuật mới, các nhà khảo cổ hy vọng sẽ phát hiện thêm cũng như làm sáng tỏ thêm nhiều điều từ những cuộc khai quật cách đây 100 năm.

Quân đội Mỹ đã nhìn ra vấn đề

Babylon trở nên hỗn loạn sau khi chính quyền của Saddam sụp đổ vào năm 2003. Nhiều cổ vật của Babylon trong bảo tàng quốc gia Baghdad đã bị lính Mỹ lấy đi, hầu hết là các bản sao bằng thạch cao và đốt cháy nhiều tư liệu khảo cổ cùng nhiều công trình nghiên cứu khác. Nhiều đồ vật bị đánh cắp hiện đang ở washington và thành phố châu Âu. Nhiều con đường cổ bằng gạch cùng nhiều đồ gốm khác đã bị phá hủy khi các lực lượng quân đội xây dựng các khu vực đỗ xe và đào hào.

Hiện không còn bất cứ dấu vết nào của các khu vườn treo nổi tiếng được tạo nên để tặng người vợ ốm yếu của Vua Nebuchadnezzar II. Trong khi đó, bộ luật của Vua Hammurrabi, được khắc trên một phiến đá lớn từ cách đây hơn 4.000 năm, từ lâu đã nằm trong bảo tàng Louvre ở Paris (Pháp). Biểu tượng của thành phố - chiếc cổng Ishtar độc đáo mang tên một nữ thần của Babylon do Vua Nebuchadnezzar xây dựng thì hiện đang ở bảo tàng Pergamon của Berlin (Đức).

Trong khi ấy kể từ khi xảy ra cuộc chiến Iraq, khu di chỉ này ngày càng xuống cấp nặng nề.

“Nhiều thiệt hại không thể bù đắp được, song chúng tôi sẽ cố gắng phục chế ở mức có thể. Nhiều di sản hiện vẫn còn nắm dưới lòng đất.. Ban đầu, chúng tôi nói với người Mỹ rằng những hành động của họ là một sai lầm. Tôi đã gửi nhiều bức thư cho họ… Cuối cùng họ đã hiểu và rời khỏi đây, nhưng để đạt được điều đó cũng mất khá nhiều thời gian”, ông Maryam Omran Mussa, phụ trách di chỉ Babylon, cho biết.

* Vẫn còn phải chờ đợi

Ông John Curtis, người lưu giữ các bộ sưu tập Trung Đông ở Bảo tàng Anh, là một trong những người đầu tiên rung lên hồi chuông cảnh báo về di chỉ khảo cổ này, nói: “Họ hiểu ra vấn đề khi các bức ảnh về di chỉ Babylon bắt đầu được đưa lên trang web world wide, đặc biệt là những bức ảnh chụp trên không cho thấy quy mô của các căn cứ quân sự ở đây. Sau đó, các nhà chức trách quân sự của liên quân mới bắt đầu lo lắng và quyết định phải di dời”.