20 năm 'You Oughta Know': 'Thuốc gây nghiện' của Alanis Morissette

(Thethaovanhoa.vn) - Ngày 30/10 tới, một phiên bản box-set đặc biệt của album Jagged Little Pill, gồm đầy đủ mọi phiên bản từ phòng thu đến trình diễn sân khấu, sẽ được phát hành. Đã 20 năm qua, Jagged Little Pill vẫn là một liều thuốc gây nghiện, và trong số ấy, You Oughta Know (Anh nên biết) là liều nặng nhất.

You Oughta Know đã đưa Alanis Morissette, một ca sĩ được xem là làng nhàng trước đấy, trở thành một ngôi sao sáng chói.

Khác biệt

Mùa Hè 1995, các bảng xếp hạng âm nhạc mùa Hè đang sôi động với những cú “hit” của Ace Of Base hay Hootie & The Blowfish bỗng xuất hiện một cơn gió lạ có tên gọi You Oughta Know. Một bài hát dằn vặt, đau đớn, chán chường, nổi loạn, đầy hận thù, trách móc được hát bởi một cô gái đến từ Canada mới 21 tuổi.

Đó là cả một sự khác biệt trong không khí hội hè lúc ấy, từ giọng hát với những tiếng nấc giọng mê hồn của Alanis cho đến tiếng đàn đặc quánh rock của hai quái thủ Dave Navarro và Flea. Và ca từ thì ngồn ngộn những lời trách móc, cả văng tục, hờn dỗi, chua chát.

Sau gần 6 tuần ngấm dần trên các bảng xếp hạng, You Oughta Know leo lên cao chót vót ở mọi nơi. MTV dành cho nó một ân sủng phát mọi ngày, mỗi giờ. Các nhà phê bình vỗ tay tán thưởng. Cánh phụ nữ bị mê hoặc bởi bài hát như những lời hiệu triệu sống tự do, truyền đi một năng lượng khủng khiếp để dám sống là mình, độc lập và coi đàn ông chẳng là gì.

Điều gì đã làm You Oughta Know khuấy động bầu không khí âm nhạc lúc ấy? Đơn giản nó là một sự khác biệt, một sự thật ít ai dám động chạm.

Alanis Morissette và You Oughta Know

Đó là tâm trạng của một cô nàng bị bỏ rơi và hỏi lại chàng trai vừa bỏ rơi mình: “Cô ấy liệu có phải là một bản sao khác xưa hơn của em? Có hư hỏng như em không anh? Cô ấy sẽ âu yếm anh trong rạp chiếu phim chứ? Cô ấy ăn nói có thuyết phục, hùng hồn không? Và cô ấy sẽ sinh cho anh một đứa con?”. Và rồi là trách móc “Cô ấy có biết anh đã hứa rằng anh sẽ ôm em cho tới lúc anh lìa đời?  Thật không công bằng khi chối từ em vì nỗi thống khổ anh bắt em phải chịu đựng. Anh có quên đi em không, quý ngài bắt cá hai tay?”.

Một loạt câu hỏi được dựng lên, nhưng chắc chắn không chờ câu trả lời. Và đỉnh điểm là câu hát sau này trở thành một slogan nổi tiếng: “Anh có nghĩ tới em khi ái ân với cô ả?”.

Sự bùng nổ của Alanis Morissette trong bài hát này lập tức đưa cô trở thành một biểu tượng vào thời điểm ấy. Trước đó, Alanis được nhớ như một ca sĩ teen-pop, đóng vài phim làng nhàng,  vừa thất thểu xách ba lô từ Canada đến Los Angeles tìm cơ hội lập nghiệp.

Và cuối cùng rock đã dang tay đón chào Alanis khi cô đã bắt đầu mệt mỏi, chán chường và bất cần. Chính những yếu tố này đã đi thẳng vào âm nhạc của Alanis và vẻ bụi bặm ấy đã giúp cô tạo nên một hình tượng ăn khách. Ngay như You Oughta Know cũng đã phản ánh phần nào thế giới nội tâm của cô, không cần hào quang, không cần phải câu khách bằng những lời lẽ ngọt ngào, “sức chịu đựng của tôi thế nào nó sẽ ra hết trong tác phẩm”.

You Oughta Know được Alanis sáng tác trong một đêm buồn, “chẳng nhớ đã viết ra như thế nào”, viết xong rồi đi ngủ. Sáng hôm sau dậy, cầm tờ nhạc và hát...

Bài hát này là một phần của album Jagged Little Pill, được xem là một trong ba album đã tạo nên diện mạo của rock thập niên 1990, sau Nevermind của Nirvana và Ok Computer của Radiohead. Tính đến nay album này đã bán được 33 triệu bản trên toàn cầu và được xếp trong Top 100 album hay nhất mọi thời.

May mắn

Tại giải Grammy năm 1996, album Jagged Little Pill được đề cử 9 giải và đoạt được 5 giải, trong đó có giải quan trọng nhất, Album của năm. Năm đó, lý ra You Oughta Know cũng đã đoạt giải Ca khúc của năm nếu như không “đụng” ngay hàng khủng Kiss From A Rose của Seal đình đám nhờ bộ phim Batman năm ấy.

Nhưng bấy nhiêu cũng đủ để đưa Alanis Morissette trở thành một biểu tượng. Lúc ấy cô còn lập kỷ lục trở thành người trẻ nhất trong lịch Grammy có giải Album của năm. Phải đến 14 năm sau, kỷ lục này mới bị Taylor Swift vượt qua.

Hành trình đến Grammy và sau đó trở thành ngôi sao toàn cầu là một chặng đường đầy gian khó của Alanis Morissette nếu không nói có cả sự may mắn.

May mắn lớn nhất là cô được toàn quyền để trở thành bất cứ điều gì mình thích, trong âm nhạc. Trước đó, Alanis từng tung ra 2 album nhưng đó đều là những “quả ép” không chín tới và Alanis không được thể hiện mình. Trước đó nữa, trong vai trò ca sĩ teen-pop, Alanis gần như ép mình vào một không gian xa lạ. Có bó mật mà ít người biết tới là từ năm 14 tuổi Alanis đã gần như sống độc lập và buông thả. Cuộc sống dạy cô mọi thứ và cô hiểu mình muốn điều gì. Nhưng muốn mà lại không được làm.

Điều ấy cứ mãi ám ảnh cô cho đến khi Alanis đến Los Angeles và gặp được nhà sản xuất âm nhạc danh tiếng, Glen Ballard, người đang làm cho Michale Jackson, Wilson Phillips, Dave Matthews… Sau khi nghe cô hát demo, Ballard bảo: “Hãy là chính mình”. Alanis không thể hài lòng hơn và cô biết đã tìm được người hiểu đúng âm nhạc của mình.

Ballard sau này kể lại rằng: “Khi thấy cô ấy cất giọng sau chiếc micro, tôi bị choáng ngợp với những điều sâu xa hơn trong giọng hát ấy. Tôi biết là không thể cắt tỉa gì nó và cứ để giọng hát ấy, phong cách ấy tự định đoạt số phận của mình”.

Sự hợp tác này đã làm nên album Jagged Little Pill nhưng sau khi thu demo, chẳng hãng đĩa nào nhận lời vì nó quá xa lạ. Cho đến một hôm, Alanis đánh liều gọi cú chót đến Hãng Maverick của ca sĩ Madonna. Tiếp chuyện ở đầu dây bên kia là một gã có tên Guy Oseary, một người săn lùng nghệ sĩ cho hãng. Oseary yêu cầu Alanis bật băng nghe thử và sau khi nghe vài phút, Oseary yêu cầu Alanis hoàn thiện giấy tờ để đến ký hợp đồng.

Đây là hãng đĩa duy nhất ở Mỹ đã ký hợp đồng với Alanis và sau đó, đây chính là bản hợp đồng trong mơ của bất cứ hãng đĩa nào. Năm ấy Alanis 21 tuổi và lúc ấy, gã tìm kiếm nghệ sĩ kia cũng chỉ vừa… 22. Đó là một cú liều mạng của những người trẻ. Lịch sử âm nhạc cần phải ghi công họ.

You Oughta Know trở thành single đầu tiên của album này được phát hành và sau đó trở thành bom tấn Hè năm 1995. Bất cứ ở đâu nó cũng trở thành giai điệu quen thuộc, nhưng trớ trêu, nó cũng là bài hát bị chỉnh sửa nhiều nhất. Tất cả các đài phát thanh đều phát bài hát này với đoạn “beep” ngay giữa từ “ái ân”. MTV cũng phải làm thế, kênh nào cũng chỉnh sửa và không hề muốn hạ nó xuống.

Năm 1996, Alanis được mời hát bài này trong lễ trao giải Grammy và lần đầu tiên trong lịch sử, thông thường lễ trao giải này được phát trễ 5 giây nhưng vì có phần biểu diễn của Alanis, nó bị buộc phải xuống 7 giây để kỹ thuật có đủ thời gian “beep” ngay đoạn ấn tượng nhất.

You Oughta Know không bị xua đuổi mà cả thế giới phải thích nghi với sự tồn tại của nó.

Đến bây giờ người ta vẫn không biết nhân vật “quý ông bắt cá hai tay” trong bài hát là ai, nhiều phỏng đoán được đưa ra nhưng không chính xác. Năm 2008, diễn viên Dave Coulier đã khẳng định bài hát này nói về mình. Dave Coulier là người đã cặp với Alanis vào thời điểm 1992 khi cô chỉ mới vừa 18. Nhưng sau này, một lần nữa, Dave Coulier lại phủ nhận khẳng định của mình.

Về phần Alanis cô nói rằng “bài hát này nói về ai cũng được nhưng quan trọng là nói về tôi, cảm giác của tôi, trải nghiệm của tôi. Tôi viết bài này cho tôi chứ không phải cho những người khác”.

Đến nay You Oughta Know vẫn là bài hát được yêu thích nhất của Alanis Morissette và nó được hát lại bởi nhiều giọng hát nổi tiếng như Britney Spears, Tyalor Swift hay Beyonce Knlowles. Tại Việt Nam, một thời bài này rất được hâm mộ và yêu thích qua giọng ca Thạch Hà, một người có giọng hát và cá tính âm nhạc rất giống Alanis Morissette.

Alanis Morissette thể hiện ca khúc You Oughta Know:

Nguyên Minh
Thể thao & Văn hóa Cuối tuần