Đằng sau album vĩ đại nhất của 'Picasso âm thanh' Miles Davis

(Thethaovanhoa.vn) - Mới đây, bộ phim tài liệu kể về Miles Davis ra mắt mang tên Miles Davis: Birth Of The Cool, nằm trong sê-ri American Masters của mạng truyền hình PBS (Hoa Kỳ). Với thời lượng kéo dài 2 tiếng, bộ phim nói đến nhiều khía cạnh như sự sáng tạo “điên cuồng”, phong cách thời trang thay đổi liên tục, cho đến các mối quan hệ phức tạp của huyền thoại nhạc jazz với phụ nữ. Nhưng phần quan trọng của bộ phim lại tập trung vào sự sáng tạo đằng sau album Bitches Brew.

Grammy 2020: Ghi nhận xứng đáng cho những nghệ sĩ trẻ tài năng

Đánh bại "Always Remember Us This Way" của  Lady Gaga, "Bad Guy" của Billie Eilish, nữ ca sĩ 18 tuổi, đã trở thành Ca khúc của năm. Trong lễ trao giải Grammy năm nay, Billie Eilish là cái tên đặc biệt ấn tượng khi là nữ nghệ tuổi trẻ nhất nhận được nhiều đề cử giải thưởng ở hạng mục danh giá nhất (4 đề cử) trong lịch sử Grammy.

Tháng tới sẽ đánh dấu kỷ niệm 50 năm ra mắt album từng đoạt giải Grammy - Bitches Brew của Miles Davis. Album phòng thu đôi này được cho rằng đã làm thay đổi “quỹ đạo” của nhạc jazz, làm “rối tung” ranh giới của nhạc funk và đẩy sự khám phá của nhạc rock lên một tầm cao mới. Được ra mắt vào tháng 3/1970, album đã giúp nghệ sĩ quá cố “tiến bộ” rất nhiều trong âm nhạc.

“Bước đệm” cho album vĩ đại nhất sự nghiệp

Để tưởng nhớ Miles Davis (1926 - 1991) và nhân kỷ niệm này của Bitches Brew, đạo diễn của bộ phim tài liệu mới cùng với đồng nghiệp của Davis đã chia sẻ những suy nghĩ của họ về bản thu âm vĩ đại này.

• Grammy 2020: V BTS 'gây bão' toàn thế giới với thần thái đẹp xuất sắc
• Grammy 2020: Billie Eilish đại thắng

Cùng góp mặt trong nhiều album của Davis là tay guitar John McLaughlin (78 tuổi), ông cho rằng album Bitches Brew là một “Picasso trong âm thanh”. Stanley Nelson (69 tuổi), đạo diễn của bộ phim tài liệu đã gọi đó là “một cuộc tấn công toàn diện”. Trong khi người viết tiểu sử chính thức về Davis - ông Quincy Troupe (81 tuổi), gọi nó là “một bước đột phá về văn hóa: những âm điệu tựa tương lai”.

Bitches Brew tiếp nối sự “thử nghiệm” với nhạc cụ điện tử trong album trước đó của ông là In A Silent Way (1969). Bằng cách sử dụng nhạc cụ như đàn piano và đàn guitar điện tử, Davis đã bỏ đi những nhịp jazz truyền thống để thực hiện một phong cách ứng tác ảnh hưởng bởi nhạc rock.

Có thể thấy, In A Silent Way được cho là “bước đệm” dành cho album vĩ đại nhất sự nghiệp của nghệ sĩ nhạc jazz quá cố. Album này được coi là bản thu âm đầu tiên của Davis về sự thay đổi phong cách, khác xa với các thể loại trước đây và các buổi biểu diễn trực tiếp của ông. Album đã đánh dấu sự khởi đầu của thời kỳ chơi nhạc cụ điện tử của Davis, cùng sự góp mặt của những tay chơi quan trọng như Chick Corea, Herbie Hancock, Wayne Shorter và Joe Zawinul.

Tay guitar điện tử John McLaughlin đã rời quê nhà ở Anh để đến New York (Mỹ) vào đầu năm 1969. Tại đây, ông tham gia Lifetime, một ban nhạc mới do tay trống của Davis là Tony Williams dẫn đầu. Khi bắt đầu thu âm In A Silent Way, Davis dành cho McLaughlin nhiều lời hướng dẫn khó hiểu như “hãy chơi guitar như không hề biết cách chơi”.

“Tôi bắt đầu chơi không hề có nhịp, cũng không hòa âm, chỉ chơi theo giai điệu và đưa tâm hồn của tôi vào gió. Và Davis đã thích nó. Tôi cảm thấy lo lắng bởi mọi thứ, người tôi đẫm mồ hôi. Tôi chỉ mới ở New York được 48 giờ và cùng với người hùng Davis của tôi!” - McLaughlin hồi tưởng, cười và hết sức khen ngợi sự phối hợp “điên rồ” nhạc cụ điện tử vào âm nhạc của Miles Davis.

“Picasso trong âm thanh”

Davis luôn cố gắng mang những điều nổi bật nhất từ các nghệ sĩ khác và đưa vào sản phẩm của mình khiến nó thật mới mẻ, táo bạo. “Davis bị ảnh hưởng bởi tất cả mọi thứ xung quanh mình. Anh ấy đã luôn cố gắng để đưa âm nhạc của mình tiến về phía trước” - Quincy Troup nói.

Thời điểm đó, Davis khá tò mò về phong cách văn hóa psychedelia. Ông đã hỏi McLaughlin về Jimi Hendrix (nghệ sĩ có ảnh hưởng nhất trong lịch sử nhạc rock & roll). “Davis chưa bao giờ nhìn thấy Jimi nên tôi đã đưa anh ấy đến rạp chiếu phim nghệ thuật ở trung tâm thành phố để xem bộ phim Monterey Pop của Jimi”. Davis ngồi cạnh tôi nói: “Chết tiệt! Jimi thật say mê làm sao”.

Khi các nhạc sĩ vào phòng thu để ghi âm Bitches Brew, “rõ ràng Davis không chắc chắn về điều mình muốn. Nhưng anh ấy biết những gì mình không muốn. Davis đã không muốn làm điều gì giống những thứ đã làm trước đây. Anh ấy muốn nó thật khác biệt nhưng theo cách qua loa, đại khái. Chúng tôi đã có rất nhiều trải nghiệm khác nhau” - McLaughlin kể.

Trong khi thu âm, Davis thường sẽ đưa ra những chỉ dẫn khó hiểu cho các nhạc sĩ cùng chơi trong Bitches Brew. John McLaughlin thậm chí còn không hiểu điều Davis muốn và hỏi lại rằng: “Nghĩa là sao?”.

Còn với người viết tiểu sử Quincy Troupe, ông chỉ ra việc làm đó là nhằm tạo ra một “vùng xoáy” như trên mặt nước. “Mọi thứ xoay quanh Davis, đi theo những hướng khác nhau cùng một lúc. Và anh ấy ở trung tâm, chỉ đạo mọi thứ như một nhà khoa học điên rồ” - Troupe nói. Còn McLaughlin cho rằng: “Đây là bức tranh Davis vẽ bằng âm nhạc và chúng tôi đều là những cây cọ của anh ấy”.

Để rồi, album kế tiếp theo phong cách mới lạ này, Bitches Brew đã có những thành công không tưởng. Đây là album được xếp hạng cao nhất của Davis trên BXH Billboard 200 với vị trí 35. Năm 1971, album đã giành giải Grammy cho Album đồng diễn Jazz xuất sắc nhất. Nó cũng là album bán chạy nhất vào thời điểm đó của ông khi được Hiệp hội Công nghiệp ghi âm Hoa Kỳ (RIAA) ghi chứng nhận Đĩa vàng (500 nghìn bản) trong năm 1976.

Miles Davis nói trong trong trailer của bộ phim tiểu sử về ông: “Tôi muốn xem những gì đang diễn ra trong tất cả thể loại âm nhạc. Nếu bất cứ ai muốn tiếp tục sáng tạo, họ phải luôn thay đổi”.

Thành Quách