Đập thương xá Tax: 'Phôi pha' để phát triển

(Thethaovanhoa.vn) - Sau những trao đổi, tranh luận trái chiều, khá gay cấn, việc gì đến rồi cũng đến, sáng ngày 12/10/2016 thương xá Tax (TP.HCM) đã được đập để xây tòa cao ốc mấy chục tầng. Ngày này chắc chắn sẽ còn được nhắc lại rất nhiều lần, sẽ đi vào lịch sử của Sài Gòn - TP.HCM, vì dù muốn dù không, thương xá Tax đã là biểu tượng hơn 130 năm qua.

• Thương xá Tax lên lịch Xuân 2017 bằng nét vẽ tay
• Khoảnh khắc cuối cùng Thương xá Tax được tháo dỡ

Thế nhưng, như quy luật bất thành văn mà giới nghiên cứu di sản thế giới thường đề cập, đó là mọi di sản đều phải chịu sự “phôi pha”. Đa phần phôi pha cũng đồng nghĩa với thay đổi, biến đổi, và phát triển. Điều này không chỉ đúng với lịch sử loài người, tương đồng với nhiều triết thuyết và tôn giáo, mà còn là quy luật của chính trái đất.

So với các di sản thiên nhiên, các di sản nhân tạo thường chịu sự phôi pha mạnh hơn, vì độ bền nhân tạo khó sánh với thiên nhiên. Vì vậy, khi ngược lại thời gian thì chúng ta sẽ thấy vô vàn công trình đồ sộ, kỳ vỹ rồi cũng phôi pha, biến mất, chỉ còn trong sách vở, lời kể.

 Thương xá Tax thuộc Satra Group tại trung tâm thành phố HCM. Ảnh: Kim Phương - TTXVN

Kim Tự Tháp ở Ai Cập hơn 4.500 năm, Vạn Lý Trường Thành hơn 2.500 năm, thánh địa Mỹ Sơn hơn 1.600 năm, Angkor Wat hơn 800 năm… và còn rất nhiều nữa, tất cả tưởng chừng như sừng sững, vĩnh cửu, thật ra đang phôi pha mãnh liệt. Tất cả đều khó chống lại quy luật sinh diệt, nên phải có chính sách bảo tồn và phục dựng liên tục là vì vậy.

Thậm chí ở một số dân tộc, một số nước xem việc phôi pha là tất yếu, nên con người chủ động đập bỏ trước để làm mới… như cũ. Đa phần khách du lịch đến Nhật Bản đều muốn viếng Kim Cát tự (Kinkaku-ji: chùa gác vàng), vì giá trị lịch sử xuyên suốt, kiến trúc độc đáo và tính nguyên bản của nó từ năm 1397.

Thật ra, ngoài chuyện nó bị một vị sư nổi lửa đốt cháy thành tro năm 1950, thì trước đó, cứ khoảng 120 năm thì nơi này được tháo dỡ để làm mới… như cũ. Mục đích của điều này là nhằm chống lại sự mai một về tay nghề của các nghệ nhân, và cũng là chống lại sư phôi pha của thời gian.  

Nhìn xa hơn nữa, nếu cách mạng và văn minh nông nghiệp mất khoảng 100 ngàn năm để phổ dụng cho đa số nhân loại, thì với nhiều dân tộc, nhiều quốc gia sau này, chỉ cần khoảng 50 năm thì nông nghiệp đã phôi pha thành công việc của thiểu số.

Thương xá Tax là một biểu tượng của Sài Gòn - TP.HCM, nhưng chưa phải là di sản bắt buộc phải bảo tồn nguyên trạng, nên việc đập bỏ chỉ là vấn đề thời gian. Công trình này tồn tại hơn 130 năm, chứng tỏ kiến trúc chậm lỗi thời và xây dựng kiên cố. Nếu xây dựng thiếu kiên cố và kiến trúc mau lỗi thời (như nhiều công trình sau này chẳng hạn) thì chuyện trăm năm đâu có dễ.

Theo thông tin từ đơn vị đầu tư, khi tòa cao ốc mới này khánh thành, thì ngoại thất sẽ phục dựng mái che nắng, bảng hiệu, các đường nét kiến trúc… còn nội thất sẽ phục dựng không gian sảnh chính, cầu thang, lan can đồng, gạch mosaic... như cũ. Lúc ấy đến thương xá mới, nhìn thấy một vài hình ảnh cũ, chắc câu chuyện về Thương xá Tax cũ sẽ hiện về. Còn ai muốn hiểu nhiều hơn về một biểu tượng, thì còn đó phim ảnh, sách vở, bảo tàng, mạng Internet… để tìm đến.

Dù rất khác nhau về quy mô và tính chất vụ việc, nhưng chuyện phôi pha của bất kỳ công trình nào cũng có nét giống chuyện kẻ đốt đền thờ thần Artemis ở Ephesus - đẹp nhất trong số khoảng 30 ngôi đền của người Hy Lạp cổ đại.

Ngôi đền bị thiêu hủy nghiêm trọng năm 356 trước Công nguyên, nghĩa là chịu sự phôi pha từ một chủ ý xấu. Thế nhưng vượt lên tất cả, câu chuyện về kiến trúc của nó vẫn còn được nhắc đến tận bây giờ, vẫn là một trong bảy kỳ quan của thế giới cổ đại.

Vô Ưu
Thể thao & Văn hóa