Nhật Bản: Giáo viên bị phạt vì không chịu hát quốc ca

Ở Nhật giáo viên có thể bị khiển trách và phạt nếu không hát quốc ca trong lễ chào cờ. Nhiều giáo viên đã kiện nhưng bị tòa án bác bỏ và họ đang định kiện lên cấp cao hơn.

(TT&VH) - Mấy năm gần đây, giáo dục lòng yêu nước trở thành ưu tiên số một trong các trường học ở Nhật Bản. Vì thế đã có hàng trăm giáo viên Nhật bị kỷ luật, cắt lương và thậm chí tạm đình chỉ công việc do không chịu hát quốc ca trong lễ chào cờ. Nhiều người trong số họ đã đệ đơn kiện đòi bồi thường, nhưng bị tòa án ở Tokyo bác bỏ. Các giáo viên này quyết định kiện lên cấp cao hơn.

Vụ việc trên không phải là một chuyện lạ ở đất nước mặt trời mọc, bởi cho tới nay người Nhật vẫn bất đồng quan điểm về quốc ca của mình.

Xuất xứ quốc ca Nhật Bản

Lời của quốc ca Nhật Bản là một bài thơ tanka (thể thơ ngắn của Nhật Bản) tương truyền do Kino Tsurayuki (872- 945) sáng tác. Bài thơ này xuất hiện lần đầu trong Kokinshu (Cổ kim tập), hợp tuyển thơ cung đình đầu tiên của Nhật Bản (ra đời vào thế kỷ thứ 10).

Toàn bộ bản nhạc Kimi Ga Yo, một trong những

bài quốc ca ngắn nhất thế giới

Năm 1869, Oyama Iwao - một vị quan sau này trở thành nguyên soái - là người đầu tiên sử dụng bài thơ nói trên, mang tên Kimi Ga Yo (Hoàng đế trị vì), làm lời quốc ca, theo gợi ý của John Fenton, một nhạc sĩ quân đội Anh đóng ở Yokohama. Hồi ấy là thời Minh Trị Duy Tân, Nhật Bản bắt đầu chuyển mình bước vào thời kỳ tiền tư bản và John Fenton khuyên người Nhật nên có một bài quốc ca cho đất nước mình. Bài quốc ca do Oyama Iwao đề xuất có một giai điệu khá dị thường và nhanh chóng bị lãng quên.

Năm 1880, một hội đồng hoàng gia gồm 4 thành viên quyết định vẫn giữ Kimi Ga Yo làm lời quốc ca, nhưng với giai điệu do nhạc sĩ cung đình Hiromori Hayashi sáng tác. Franz Eckert, một nhạc sĩ người Phổ khi ấy đang là cố vấn cho hải quân Nhật, được giao nhiệm vụ hòa âm và phối khí giai điệu này để có thể trình diễn bằng nhạc cụ phương Tây. Bài quốc ca đó lần đầu tiên được trình diễn vào ngày 3/11/1880 nhân ngày sinh của Nhật hoàng. Nó chính thức được phổ biến rộng rãi từ năm 1888 và tồn tại cho tới ngày nay.

Nội dung không còn phù hợp?

Đây là một trong những bài quốc ca ngắn nhất thế giới, mặc dù có tiết tấu rất chậm rãi, bởi phần lời của nó là một bài thơ tanka, theo niêm luật chỉ có 31 âm tiết. Nội dung bài thơ ca ngợi Nhật hoàng, toàn bộ tạm dịch như sau: “Hỡi Hoàng đế, xin bệ hạ trị vì không phải ngàn đời, mà là tám ngàn đời, cho đến khi những viên sỏi kết thành tảng đá mặt phủ rêu phong”.

Không ít người Nhật cho rằng bài thơ có từ thế kỷ thứ 10 nói trên không phù hợp với nước Nhật hiện nay, bởi kể từ sau Thế chiến II, chế độ quân chủ chỉ còn là hình thức ở quốc gia này và Nhật hoàng hầu như không có quyền lực gì đáng kể.

Trong khi ấy cho đến nay, bài Kimi Ga Yo vẫn bị phê phán bởi một số nước láng giềng. Họ coi nó là biểu tượng cho chế độ Thiên Hoàng cũng như chủ nghĩa quân phiệt Nhật đã gây ra nhiều cuộc chiến tranh tang tóc. Chẳng hạn, các cổ động viên Trung Quốc vẫn thường la ó phản đối mỗi khi quốc ca của Nhật được cất lên tại các giải bóng đá khu vực. Mặc dù vậy năm 1999, Nhật Bản vẫn thông qua Luật về quốc ca, trong đó khẳng định về mặt hiến pháp, bài Kimi Ga Yo là quốc ca chính thức của nước này.

Sazare - Ishi, một tảng đá được tạo thành từ những viên sỏi ở đền Shimogamo (Kyoto) - tượng trưng cho sự vĩnh hằng của hoàng triều Nhật Bản.

Năm 2003, Sở Giáo dục Tokyo ra quy định bắt buộc các thầy cô giáo và học sinh phải hát quốc ca khi chào cờ. Từ cuối năm 2006, cùng với việc phê chuẩn luật thành lập Bộ Quốc phòng, Nhật Bản còn thông qua dự luật tăng cường giáo dục lòng yêu nước trong các lớp học, nhằm khôi phục tinh thần tự hào dân tộc với tham vọng nước Nhật sẽ đóng một vai trò lớn hơn trên trường quốc tế sau 6 thập kỷ “im hơi lặng tiếng”. Cũng từ đó càng có thêm nhiều cơ quan quản lý giáo dục ở nước này ra quy định các thầy cô giáo và học sinh phải hát quốc ca. Điều đó đã vấp phải sự phản đối của không ít giáo viên.

Một người không hát, cả hội đồng giáo viên bị kiểm điểm

Theo tờ TAZ (Đức), cho tới nay đã có 410 thầy cô giáo ở Nhật bị phạt hoặc khiển trách do không chịu hát quốc ca. Một số bị cắt lương 10% và 11 giáo viên bị đình chỉ giảng dạy tới 6 tháng. Hễ có một học sinh hoặc giáo viên không hát quốc ca, lập tức cả hội đồng giáo viên bị nhắc nhở và giáo huấn

Mới đây có 172 giáo viên đã cùng khởi kiện chống lại những hình phạt nói trên, vì cho rằng chúng vi phạm quyền tự do chính kiến được nêu trong Hiến pháp. Theo tờ New York Times, những giáo viên này đòi bồi thường mỗi người 550.000 yen (khoảng 5.600 USD).

Thế nhưng cuối tuần qua, Chánh tòa Tokyo, Shigeru Nakanishi, đã bác đơn kiện này và nêu rõ rằng hành động của cơ quan quản lý giáo dục là đúng luật. “Đối với trường học, việc tạo ra tinh thần cộng đồng thông qua các nghi lễ tập thể là một điều quan trọng”, ông Nakanishi khẳng định.

172 giáo viên nói trên quyết định sẽ kiện lên các cấp cao hơn, thậm chí là lên đến Tòa án Hiến pháp. Toru Kondu, một trong những giáo viên bị xử phạt, tuyên bố với tờ New York Times: “Chúng tôi sẽ tiếp tục đấu tranh để giành lại quyền tự do và các giá trị dân chủ cho hệ thống trường học Nhật Bản”.

Dĩ nhiên nhiều người Nhật không đồng tình với việc các giáo viên không chịu hát quốc ca. Bởi dù sao đi nữa, bài Kimi Ga Yo cũng đã ăn sâu vào tâm hồn người Nhật và được khẳng định là một biểu tượng quốc gia thông qua Hiến pháp.

Huyền Trân