Phục chế kiệt tác Hà Lan 'Mystic Lamb': 'Đánh thức' một huyền thoại sơn dầu

(Thethaovanhoa.vn) - Từng bị nứt, bị đánh cắp và thậm chí bị giấu vào một mỏ muối, kiệt tác The Adoration of the Mystic Lamb Split, một trong những bức tranh sơn dầu huyền thoại hấp dẫn nhất thế giới, đang trải qua dự án phục chế hoài bão nhất trong 600 năm.

Được các bậc thầy Hà Lan là anh em Hubert và Jan Van Eyck (1390-1441) hoàn thành vào thế kỷ 15, tác phẩm này gồm 24 bức vẽ nhỏ ghép lại. Nó nổi tiếng với tên gọi Ghent Altarpiece hay Lamb of God, trong đó có những hình ảnh khỏa thân đầu tiên của nền nghệ thuật Hà Lan mô tả 2 nhân vật Adam và Eva.

Một kỳ tích phục chế

Trải qua dự án phục chế kéo dài 5 năm, sắp tới họa phẩm sẽ được trưng bày trước công chúng tại Bảo tàng Mỹ thuật Ghent. “Chúng ta không thể phục chế bức tranh theo đúng bản gốc. Điều đó không thể làm được. Qua thời gian, màu sắc đã phai đi và các chất liệu cũng thay đổi” - Livia Depuydt Elbaum, người phụ trách dự án phục chế, khẳng định.

Sau 1 năm tiến hành phân tích, các chuyên gia biết được bảng gỗ trong 2 bức tranh được làm từ một thân cây. Phân tích bằng tia hồng ngoại, họ còn thấy dưới lớp màu vẽ có bản phác thảo. “Tác phẩm này tinh tế hơn nhiều so với những gì người ta đã biết, sử dụng những kỹ thuật vẽ cực kỳ phức tạp” - sử gia nghệ thuật Helene Dubois cho biết sau khi bà nghiên cứu kỹ chiếc áo choàng của Thánh John the Baptist bằng kính hiển vi định dạng 3D tại bảo tàng Ghent.

Các chuyên gia đang hy vọng, dự án phục chế tốn kém 1,6 triệu USD này sẽ làm sáng tỏ được những câu hỏi xung quanh bức tranh, cụ thể là nó được hoàn thành trong bao lâu, anh em nhà Van Eyck vẽ phần nào và các trợ lý của họ vẽ phần nào?

“Trong quá trình phục chế, chúng tôi nhận thấy có rất nhiều sự khác nhau trong kỹ thuật vẽ. Chất lượng cũng khác hẳn nhau, không chỉ giữa các bức tranh nhỏ, mà còn giữa các phần trong một bức tranh” - Dubois cho biết.

Thời gian đầu, các nhà bảo tồn đã nghiên cứu lịch sử đầy hỗn loạn của tác phẩm trước khi cẩn thận cạo bỏ hàng lớp sơn dầu màu vàng và những lớp màu phủ lên trên. Họ làm việc cẩn thận tới mức mỗi ngày chỉ cạo được 4cm2 lớp màu trong tranh.

“Toàn bộ tác phẩm không bị một tổn hại đáng kể nào. Chỉ có chỗ chiếc áo choàng của Thánh John là có một đốm trắng lớn” -  Depuydt Elbaum cho biết. 

Các chuyên gia cho rằng, có thể bức tranh này đã trải qua một cuộc phục chế ẩu hoặc đã được để quá gần cửa sổ trong khoảng 100 năm, khi nó được lưu giữ trong một bảo tàng ở Berlin.

Mặt trước và mặt sau của kiệt tác Mystic Lamb.

Gồm 12 bảng gỗ sồi được vẽ cả ở mặt trước và mặt sau, bức tranh này ngay từ đầu đã là đề tài bàn luận ở châu Âu, thu hút nhiều vị vua và hoàng hậu tới nhà thờ St Bavo ở Ghent. Thậm chí, năm 1521 nghệ sĩ Đức Albrecht Durer đã có một chuyến thăm tới nhà thờ để thưởng ngoạn bức tranh.

Theo những chữ số La Mã được khắc trên khung tranh, họa phẩm có kích cỡ 4,4m x 3,4m, niên đại vào năm 1432. Mặc dù vậy, nhiều sử gia nghệ thuật vẫn tranh cãi về việc có phải tranh được hoàn thành vào thời điểm trên hay không.

Trong một đoạn thơ gồm 4 câu, có những chữ viết hoa màu đỏ tuyên bố Hubert Van Eyck bắt đầu thực hiện tác phẩm này, nhưng sau đó được Jan hoàn thiện.  

Trong thế kỷ 16, một cuộc cải cách tôn giáo đã lan tỏa tới Ghent và họa phẩm này đã được đưa lên chỗ an toàn trong tháp nhà thờ St Bavo.

2 thế kỷ sau, một số bức tranh nhỏ bị quân đội Pháp lấy đã được Công tước Wellingon  trao trả về nhà thờ, sau khi ông giành chiến thắng tại trận Waterloo chống lại Napoleon.

Không lâu sau đó, Ghent bán họa phẩm này cho một nhà buôn nghệ thuật, song để lại 2 bức vẽ Adam và Eva, do thời điểm ấy những hình ảnh nude bị coi là sự suy đồi về phẩm hạnh. Năm 1934, 2 bức tranh này bị đánh cắp ở Ghent và bức tranh nhỏ The Just Judges vẫn còn mất tích cho đến nay.

Trong Thế chiến II, bức tranh được gửi tới Vatican để đảm bảo an toàn. Nhưng rốt cục tranh lại bị đưa tới Pháp, bị quân Phát xít Đức thu giữ và sau này giấu trong một mỏ muối ở Áo. Thật may là sau đó chúng đã được quân đội Mỹ “giải cứu”, thoát khỏi vụ tiêu hủy đã được lên kế hoạch.

Sử gia Dubois cho biết, bà được ngắm họa phẩm này lần đầu tiên vào năm 15 tuổi. “Nó đã truyền cảm hứng để tôi trở thành một sử gia nghệ thuật, một nhà phục chế như hiện nay. Sau 600 năm, người ta vẫn chưa thể giải mã được tất cả những bí ẩn của bức tranh” - bà nói.