Ngẫm ngợi cuối tuần: Thưởng và phạt

Nóng khủng khiếp, lò luyện cốc hừng hực như cô gái 18 tuổi. Tiếng quạt thốc gió vào lò vù vù như bão cuốn. Quặng sắt theo máng  chuyền lăn rào rào.

Vẽ được vài kí họa nhỏ bằng bàn tay, tôi phải nhào ra ngoài tránh nóng. Nhưng công nhân lò, áo Amiăng cản nhiệt phập phè như bộ áo sô của anh con trưởng trong ngày bố mất. Trông mặt họ căng thẳng, ánh mắt thỉnh thoảng đỏ rực do hắt sáng từ lò, khiến trông như có ngọn lửa nhảy nhót bên trong con ngươi.

Ngoài sân ba cái hòm gỗ thông to phình trông nặng cả tấn xếp lăn lóc, có cái cỏ đã mọc xuyên qua kẽ đai thùng.

Tôi tò mò thì một công nhân bảo đó là ba cái quạt gió của lò cốc.

“Mua gì lắm thế”! -  tôi hỏi. Một bác thợ bảo: Lò cốc từ ngày hoạt động, cứ 6 tháng là thay cánh quạt mới, vì khi băng chuyền quặng vào lò những mảnh nhỏ rơi ra văng vào làm cánh quạt mẻ. Sau sáu tháng lượng gió quạt không đủ 3 mét khối/giây nữa thì phải thay thế.

Định kì sáu tháng thay một cánh quạt, mỗi cái giá 60.000 tệ. Mọi cán bộ đều coi  như là chuyện đương nhiên thì kĩ sư người Tày Cao Bằng Đàm Nhật Hẩn đặt câu hỏi và tự trả lời: Có thể chắn được những mảnh quặng gang. Và anh đã đề xuất sáng kiến cải tiến tấm che dưới băng chuyền. Kết quả thật bất ngờ, hai mươi bốn tháng đã trôi qua, ba cánh quạt mua thay theo định kì bỏ chỏng trơ ngoài trời vì lượng gió vào lò vẫn đủ tiêu chuẩn 3 mét khối/giây, không cần phải thay.

2. Sau đợt thực tập ấy tôi không quay lại khu Gang thép, không biết tuổi thọ quạt gió lò cốc sau khi lắp máng chắn quặng được thêm bao lâu nữa.

Năm ấy nghe nói anh kĩ sư Hẩn được thưởng sáng kiến 400 đồng. So với lương khởi điểm 64 đồng thì khoản thưởng thế là rất lớn, nhưng nó chả thấm tháp gì so với một cái cánh quạt gió giá 60.000 tệ nửa năm thay một cái, mà lúc này đã nhập về 3 cái mà chưa phải dùng  đến.

Lúc ấy chợt nghĩ: Anh Hẩn đáng phải được thưởng giá trị bằng một cái quạt mới bõ. Nhưng thời ấy, không sáng kiến không sao, nhưng sáng kiến lại được coi như nằm trong trách nhiệm cán bộ, nên thưởng chỉ như nhận hoa hồng.

3. Sắp cuối năm, tự nhiên lại nhớ những chuyện thưởng phạt của một thời đã qua với những phong trào thi và đua…lại thấy đổi thay giờ sao nhanh đến thế.