Ai noi gương Bill Gates?

Gần ba năm ở Mỹ tôi nghiệm ra một điều là người Việt mình chống chế nhiều hơn cả người Mỹ về chuyện ông Bill Gates không học đại học mà vẫn giàu nhất thế giới.

Không biết có phải là vì một số ngành của ta trong giáo dục đào tạo con người không hiệu quả và làm việc không bằng những người tốt nghiệp “trường đời” hoặc làm trái ngành hay không mà đôi khi cũng nhiều người gật gù tán thưởng.

Hay là vì cơ chế cần người hiểu đời hơn là hiểu việc?

Thực sự thì người Mỹ cứ có học hay không học cao là biết tay nhau ngay.

Tôi có hai anh bạn người Mỹ, một người chuẩn bị làm xong tiến sĩ luật Đại học Georgetown còn một người làm nghề chăm sóc cây cảnh. Cả hai cùng nhận một phần trợ cấp của Chính phủ vì thu nhập không đủ trang trải cuộc sống nuôi gia đình, nhưng chỉ vài tháng nữa thôi thì cuộc sống của mỗi người một ngã rẽ.

Anh tiến sĩ luật vừa trở về từ New York với khuôn mặt rạng ngời vì anh đã được tuyển dụng vào một hãng luật. Lương của anh sẽ khoảng 90 ngàn USD/năm. Anh sẽ đủ tiền thuê căn hộ khoảng 100m2 với giá chừng 3.000 USD/tháng ở Manhattan, và hai đứa con anh sẽ được đi tới nhà trẻ mà vợ chồng anh cho là phù hợp nhất với đứa trẻ mang hai dòng máu Mỹ và Kazakhstan.

Anh không ngỡ ngàng hạnh phúc với kết quả đó vì ở Mỹ có truyền thống chi trả mức lương đầu tiên phải dựa vào bằng cấp. Lương cho người học tiến sĩ nhất định phải cao hơn người chỉ có bằng cử nhân, cả trong một vài trường hợp cùng công việc, nên thường không tuyển người quá tiêu chuẩn so với yêu cầu của vị trí.

Trong khi ấy, anh thợ làm vườn chắc vẫn sẽ ở lại một khu có nhiều người Mễ ngoại ô của Washington D.C. Cũng xin nói thêm là anh thợ làm vườn có khá nhiều ý tưởng kinh doanh rất hay (ít nhất khi nghe qua) nhưng để biến những ý tưởng đó thành hiện thực là cả một chặng đường dài với muôn vàn thách thức. Nhiều nhà băng ở Mỹ quảng cáo rất hay về các chương trình cho vay vốn nhưng để lấy được tiền của họ làm vốn kinh doanh lại không dễ.

Từng có một cuộc thống kê ở Mỹ về thu nhập dựa trên bằng cấp. Kết quả cũng chẳng có gì bất ngờ: Những ai có tấm bằng cử nhân thì thu nhập trung bình 45 ngàn USD/năm, cao gấp rưỡi so với những người chỉ học hai năm cao đẳng. Những người chỉ học hết trung học thì thu nhập trung bình 28.000 USD/năm.

Như vậy, nếu hai vợ chồng cùng tốt nghiệp đại học là có thu nhập 90 ngàn USD/năm, đủ để sống cuộc sống trung lưu ngay cả sau khi họ sinh con đẻ cái. Còn hai vợ chồng học trung học xong rồi hết nghiệp đèn sách cần hàng chục năm mới đủ trả góp tiền nhà và có khi chẳng bao giờ mua nổi chiếc xe hơi đời mới nếu nhà có thêm hai nhân khẩu nữa.

Cũng còn thêm các con số hùng hồn khác nữa là tỷ lệ thất nghiệp cũng như sống trong nghèo đói của người tốt nghiệp trung học đều cao xấp xỉ bốn lần so với người tốt nghiệp đại học.

Cứ nhìn vào những con số này nếu Bill Gates có lên ti vi khuyến khích bỏ giảng đường chắc chẳng có mấy sinh viên Mỹ nghe lời ông khi mà họ không có một dự án nào chắc chắn hái ra tiền một cách ổn định.

Cứ nghĩ đến viễn cảnh năm người tốt nghiệp trung học lại có một người thất nghiệp là biết rụt rè ngay.

Chúc anh chị sức khỏe. Hẹn gặp thư sau!

Phạm Tấn (Washington D.C)
Thể thao & Văn hóa Cuối tuần