Liệu Tiwanaku có bị tước danh hiệu Di sản thế giới?

24/10/2009 14:43 GMT+7 | Báo động từ vốn di sản

(TT&VH) - Do háo hức thu hút khách du lịch, thị trấn Tiwanaku ở Bolivia đã quyết định thay đổi diện mạo của kim tự tháp Akapana bằng một lớp gạch không nung. Các chuyên gia của UNESCO cho đây là một cuộc tu bổ tai hại và điều đó khiến Tiwanaku có nguy cơ bị tước danh hiệu Di sản thế giới.

Được xây dựng vào khoảng từ năm 300 đến 700, kim tự tháp Akapana là một trong những công trình vĩ đại nhất ở Nam Mỹ thời kỳ trước khi Columbus phát hiện ra “tân thế giới” và tạo nên ý nghĩa tâm linh lớn cho nền văn minh Tiwanaku (1500 trước Công nguyên - 1200 sau Công nguyên). Di chỉ Tiwanaku được công nhận là Di sản thế giới từ năm 2000 vì nó “lưu giữ những dấu ấn hết sức ấn tượng của đế chế từng đóng vai trò hàng đầu trong việc phát triển nền văn minh ở giai đoạn trước khi có cuộc xâm lược của người Tây Ban Nha”.

Kim tự tháp Akapana

Trong thời hoàng kim, di chỉ này được trang trí bằng nhiều bản khắc và tác phẩm gốm vô giá, song nó đã bị cướp phá nghiêm trọng sau cuộc xâm lược của Tây Ban Nha, rồi trở thành “mỏ” đá cho việc xây dựng tuyến đường xe lửa và nhà thờ Công giáo gần đó. Kích cỡ và những gì còn lại ở các tầng thấp của kim tự tháp cho thấy Akapana từng là một công trình khác thường, tuy nhiên nạn cướp phá và nhiệt độ cao cùng những đợt gió mạnh đã làm hư hại công trình cổ xưa này.

Các hướng dẫn viên du lịch đã gợi ý với chính quyền địa phương về việc “làm mới” kim tự tháp để thu hút khách tham quan. Kết quả là một dự án “tân trang” Akapana đã được Hiệp hội Khảo cổ Quốc gia (UNAR) thông qua.

Nhưng theo ông Jose Luis Paz, chuyên gia đánh giá về mức độ tổn hại của di chỉ này hồi tháng 5 năm nay, thì UNAR đã sai lầm khi quyết định thay bề mặt các bức tường đá của kim tự tháp bằng gạch sống - vật liệu xây dựng được làm từ cát, đất sét và nước. “Họ nghĩ Akapana nom “bảnh bao” hơn thì du khách sẽ thích hơn, còn dáng vẻ gốc của kim tự tháp không phải là điều quan trọng”, ông nói. Giờ đây, các quan chức của UNESCO đã tới Tiwanaku để điều tra xem liệu di chỉ này có còn xứng đáng nằm trong danh sách Di sản thế giới hay không.

Tuy nhiên, các quan chức của chính phủ Bolivia lại bảo vệ dự án tu bổ này và rất bất bình trước lời chỉ trích từ phía UNESCO. Bộ trưởng Văn hóa Pablo Groux khẳng định: “UNAR đã khôi phục dáng vẻ gốc của kim tự tháp. Nếu nhìn vào các bức ảnh chụp cách đây 5 năm thì ta chỉ thấy ở đây một ngọn đồi. Giờ chúng ta có thể nhìn thấy một công trình gần gũi với dáng vẻ gốc”.

Nếu Tiwanaku bị đưa ra khỏi danh sách Di sản thế giới thì có thể nó sẽ rơi vào tình trạng đáng tiếc như khu bảo tồn Oryx (Oman) và thung lũng Elbe (Đức). Nhưng ông Groux tin tưởng thị trấn Tiwanaku sẽ không bị tước danh hiệu, vì chính phủ Boliva đã tạm ngừng dự án trùng tu ngay sau khi nhận được lời cảnh báo của UNESCO. Ông nói rằng các di tích trong danh sách Di sản thế giới được kiểm tra thường xuyên vì một số công trình để mất đi những yếu tố cơ bản khiến chúng được công nhận, nhưng Tiwanaku thì không thể mất danh hiệu theo cách đó.

Lương Tuấn Vĩ