Ngẫm ngợi cuối tuần: Nhớ mùa xôi trứng kiến

(TT&VH) - 1. Mọi năm cữ này, trời thường nồm, mưa lây phây..

Tháng Ba thanh minh cũng là mùa xôi trứng kiến. Xôi trứng kiến đen ngon đặc biệt.

Kiến đen thường làm tổ trên thân vàu. Những bãi vàu, bãi vẫn, bãi hóp mọc ken dày đặc là nơi cư ngụ của loài kiến đen. Tổ kiến to bằng hai ba vốc tay, dễ trông thấy từ xa. Tổ thường được xây chỗ đốt cây vàu có mắt và chỉa ra cành dăm. Đó là chỗ bám chắc nhất.

Đi lấy trứng kiến chẳng có gì khó. Vít cây vàu, chặt những tổ kiến đem ra chất đống một chỗ. Sau đó cầm dao bổ đôi tổ kiến, gõ cho trứng rơi xuống mẹt.

Những cái trứng trắng phau nhỏ như hạt gạo nếp vung vãi. Những con kiến thợ bị rũ ra từ trong tổ bất giác bừng tỉnh thấy cuộc sống bị đe dọa, chúng rối rít ôm lấy một quả trứng rồi lao đi tán loạn dù chẳng biết có thoát hiểm không, nhưng còn sống còn đi và không bao giờ quên bồng theo quả trứng.

Một bản năng làm mẹ, bản năng về trách nhiệm duy trì giống nòi luôn thức trong cái sinh vật li ti lớn hơn đầu que tăm. Mỗi khi một con bám được vào tay người chúng giận dữ ghé đôi hàm bé xíu cắn rứt gây ngứa ngáy đến khó chịu.

Lấy được bát trứng kiến về làm xôi, người ta phải phá đến cả vài chục tổ kiến và hàng triệu kiến đen tan nát cửa nhà. Đó là tội lỗi, nhưng mãi sau này tôi mới lờ mờ nhận ra  điều đó.

2. Sau khi rũ được lưng mẹt trứng thì dùng khăn mặt ẩm phủ lên mặt rồi kéo qua kéo lại cho nhũng con kiến chết dính hết vào mặt khăn. Làm cho đến lúc mẹt trứng trắng phau.

Được bát trứng kiến đồ xôi quả thật công phu.

Vị bùi béo đậm đà khi được ăn bát xôi trứng kiến bám riết tuổi thơ, bám riết cả cuộc đời, kèm nỗi buồn thoáng chốc  khi nhớ đến đàn kiến đen tán loạn…

3. Mùa xôi trứng kiến bây giờ chỉ còn ẩn trong kí ức.

Những bãi vàu, bãi hóp, bãi vẫn từ lâu đã không còn. Tôi bảo đó có phải là lí do để kiến đen thôi không còn làm tổ, thì đứa cháu con ông bạn vong niên cho biết: “Bây giờ rừng chia, khoảnh nào có chủ nấy nên không có những đàn trâu thả rông như những năm xưa. Không có trâu thả rông thì không có phân làm vật liệu cho kiến đen xây tổ. Với lại bây giờ vùng rừng, trâu còn rất ít, còn bao nhiêu ruộng mà cần đến trâu….

Cuộc sống đã chuyển sang hướng khác. Bát xôi trứng kiến chỉ còn trong kí ức lớp người như tôi.

Những lớp sau này sẽ chỉ còn biết xôi trứng kiến trên tài liệu ghi chép.

Bài và tranh minh họa: Đỗ Đức