(TT&VH) - LTS: Qua quan sát một số tam quan đình, đền, khu di tích, KTS Đoàn Đức Thành, nguyên ủy viên BCH Hội KTS Việt Nam đã cảnh báo nguy cơ “nhân bản” một hình mẫu kiến trúc đẹp - đó là tam quan chùa Láng. Bài viết thể hiện góc nhìn riêng của tác giả. Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc
Chùa Láng ở phía Tây kinh thành Thăng Long xưa, xây dựng từ thời nhà Lý, thờ thiền sư Từ Đạo Hạnh. Ngôi chùa được mệnh danh là “Đệ nhất tùng lâm”, không những thế mà vẻ đẹp kiến trúc từ trong ra ngoài, từ chi tiết đến tổng thể đều có nét đặc trưng riêng, nổi tiếng gần xa. Đẹp nhất là cổng chùa khép mình trong không gian tĩnh lặng, hài hòa với những cây muỗm đại thụ cổ kính.
Tam quan chùa Láng
Tam quan chùa Láng là công trình kiến trúc xây dựng vào giữa thế kỷ 19, cấu trúc độc đáo trong kiến trúc thời Nguyễn. Hình ảnh tam quan đã bao đời đi sâu vào tiềm thức mỗi người dân khắp chốn gần xa. Chỉ cần nói tam quan ngôi chùa có bốn hàng cột vuông cao vút, ba mái ngói uốn cong gắn vào sườn cột, là khách thập phương có thể mường tượng đó là hình ảnh vẻ ngoài của chùa Láng. Hệ mái tam quan nhằm che mưa nắng cho những bức hoành phi trên cổng, mái chính giữa cao hơn mái hai bên, hình thức kiến trúc tạo nên sự mềm mại, uyển chuyển, duyên dáng. Nét đặc sắc này ông cha ta chỉ xây dựng ở một nơi, để trở thành của quý có một không hai cho riêng đất kinh kỳ - nơi tạo nên tác phẩm vô giá.
Ngày nay, chỉ một tam quan chùa Láng, họ đã sao chép ra nhiều nơi, bất chấp thể loại kiến trúc nào, từ chùa đến đền sang đình, và khu di tích ...
Tam quan chùa Láng lên chùa xứ Đoài
Chùa Tây Phương, xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất thuộc Hà Tây (cũ), thời Tây Sơn, ông cha ta đã xây dựng ngôi chùa trên núi Câu Lậu (năm 1794). Trước đây, lên chùa trèo 237 bậc đá ong mới đến tam quan nhỏ, đơn sơ, khiêm tốn như cổng đón báo cho mọi người biết đã hết dốc, tĩnh tâm lại để bước vào ngôi chùa trên đỉnh núi.
Tam quan chùa Tây Phương
Từ thập niên 90 của thế kỷ 20, không biết căn cứ vào đâu mà người ta đã dựng sừng sững ở dưới chân núi câu Lậu một tam quan giống hệt tam quan chùa Láng, nhưng cấu trúc bộ khung sườn mái đúc bằng bê tông giả gỗ, sơn quét nham nhở, trông khô cứng, thô vụng, kệch cỡm.
Ai cũng biết, kiến trúc và tượng chùa Tây Phương được tạo dựng bằng gỗ có trình độ nghệ thuật nhuần nhuyễn, tinh xảo, tinh túy vào bậc nhất ở nước ta. Nhưng ngày nay, du khách từ xa xôi đến, khi trông thấy tam quan ở chân núi thì ai cũng ngán ngẩm, làm mỏi thêm những bước chân sắp trèo lên chùa. Có lẽ người thiết kế tam quan này cũng không hiểu người xưa làm bộ mái này để làm gì, chẳng lẽ chỉ che bộ khung sườn bằng bê tông giả gỗ hay sao?
Tam quan chùa Láng thành tam quan đền Voi Phục
Đền Voi Phục ở phía Tây thành Thăng Long, thờ Linh Lang Đại Vương, trấn ở phía Tây, là một trong “Thăng Long tứ trấn” đời Lý. Đền xây dựng từ lâu đời, năm 1947 bị giặc Pháp đốt phá, Sau ngày hòa bình lập lại, nhân dân ta đã sửa chữa lại. Những hình ảnh còn lại cho thấy cổng đền rất đẹp: Hai trụ biểu to, đằm chắc và khỏe, bên dưới có hai con voi phục chầu vào nhau, được che bên trên bởi lớp mái vẩy mềm mại, ấm cúng.
Tam quan đền Voi Phục.
Từ tổng thể đến chi tiết hài hòa với cây cỏ mặt nước chung quanh, tạo nên cảnh quan phong phú. Cái hay là người xưa biết lùi cổng vào trong một độ sâu, khoảng cách xa đường cần thiết để tạo sự tĩnh lặng nơi thờ cúng.
Trong đợt tu bổ đầu thế kỷ này, người ta lại xây dựng thêm một tam quan nữa ở sát ngay ngoài đường phố. Thật kỳ lạ là tam quan này có kiểu dáng, hình thức giống hệt tam quan chùa Láng cách đó không xa. Thật là lệch lạc về hình thức kiến trúc của ngôi đền vốn có sự hài hòa trong nhiều thế kỷ qua.
Tam quan chùa Láng thành tam quan đình Kim Liên
Đình (đền) Kim Liên ở phía Nam kinh thành Thăng Long, xưa vốn là đền thờ thần Cao Sơn Đại Vương, trấn ở phía Nam, là một trong “Thăng Long tứ trấn” đời Lý. Năm 1510, vua Lê Trương Dực cho xây dựng đền thờ trên gò đất cao có quy mô vừa phải. Giữa thế kỷ 20 ngôi đình bị cháy, sau đó nhân dân xây dựng lại như trước đây.
Tam quan đình Kim Liên
Đình Kim Liên vốn có cổng là hai trụ biểu được người xưa nâng lên một trình độ nghệ thuật cao ở mức tột đỉnh, các chi tiết biểu tượng rất hợp lý, tỷ lệ hài hòa chung nên hình dáng đẹp một cách tinh túy, từ lâu đời đã đi sâu vào tiềm thức của nhân dân ta.
Song, lần tu bổ này không hiểu vì sao người ta bỏ cổng có hai trụ biểu này đi, đổi hướng nhìn ra đường phố chính, thay thế bằng một cổng mới theo kiểu tam quan chùa Láng.
Điều đáng buồn là cái tam quan này quá lớn, không tỷ lệ với quy mô và không gian ngôi đình vốn khiêm tốn ở bên trong. Người thiết kế tam quan không thật sự am hiểu kiến trúc cổ truyền, cóp nhặt các biểu tượng mỗi nơi một ít, chắp vá vào bốn hàng cột và trên nóc của ba mái tam quan. Không làm theo quy ước truyền thống, chi tiết ôm đồm, rườm rà. Biểu tượng Rồng chầu mặt nguyệt từ bao đời nay ông cha ta chỉ đặt trên nóc tòa chính điện để trang trọng, không bao giờ đặt trên nóc tam quan như ở đây.
Tam quan chùa Láng gắn vào cổng khu Di tích Kim Liên
Đến khu Di tích Kim Liên ở Nghệ An lại thấy dáng hình của tam quan chùa Láng. Mặc dù là cổng với một lối vào, song sự ảnh hưởng không lẫn vào đâu được dù có đôi chút khác biệt là ở đầu cột đơn giản hơn, hai mái bên thấp hơn. Không hiểu làm mái để che gì, chẳng lẽ chỉ che lối đi và che hai mảng tường hai bên?
* * *
Khu di tích Kim Liên, Nam Đàn Nghệ An.
Người làm nghề kiến
trúc đời xưa chỉ học tập lẫn nhau về cách thức mà không bao giờ sao chép
nội dung, ý tưởng và chi tiết thể hiện của nhau. Người đời nay không
thấu hiểu điều đó, đã và đang làm giảm giá trị của biết bao di tích quý
giá.
Trong mỗi giai đoạn phát triển, Đảng ta đều để lại một dấu ấn thể chế gắn với văn hóa lãnh đạo của thời đại. Nếu Nghị quyết 26 (ngày 19/5/2018) là tầm nhìn chiến lược về xây dựng đội ngũ cán bộ, thì nay, Quy định số 377-QĐ/TW vừa được Bộ Chính trị ban hành lại là bước tiến mới – không chỉ "phân cấp" hay "siết quy trình", mà còn là một cách ứng xử có văn hóa với quyền lực và con người.
Sáng 17/10, tiếp tục chương trình Phiên họp thứ 50, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Đầu tư (sửa đổi). Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành phiên thảo luận.
Bóng rổ Việt Nam vừa ghi nhận một cột mốc đáng tự hào khi trung phong Nguyễn Huỳnh Phú Vinh chính thức gia nhập Bishrelt Metal Basketball Team, đội bóng đang thi đấu tại MBA – Mongolian Basketball The League, giải bóng rổ chuyên nghiệp cao nhất của Mông Cổ.
Các trường đại học vừa là nơi đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, vừa là động lực thúc đẩy phát triển. Tuy nhiên, giáo dục đại học Việt Nam đang đối mặt với áp lực cạnh tranh to lớn trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế.
Các hãng hàng không giá rẻ (LCC) của Hàn Quốc đang đối mặt nguy cơ sụt giảm doanh thu do tâm lý e ngại du lịch tới Đông Nam Á gia tăng, sau một loạt vụ việc gây lo ngại về an ninh đối với du khách Hàn Quốc tại khu vực này được truyền thông trong nước phản ánh đậm nét.
Hà Nội FC ra mắt HLV Harry Kewell vốn có sự nghiệp cầu thủ lừng lẫy, bên cạnh ngôi sao Hoàng Hên đã được nhập tịch. Nhưng bên kia chiến tuyến, Ninh Bình của HLV Gerard Castano cũng sở hữu dàn ngôi sao đình đám như Hoàng Đức, Văn Lâm...
Steve Jobs, nhà đồng sáng lập và CEO huyền thoại của Apple, sẽ được vinh danh bằng một đồng xu kỷ niệm 1 USD đặc biệt vào năm 2026 từ Cục đúc tiền kim loại Hoa Kỳ (United States Mint).
Ngày 17/10, Thành ủy Huế tổ chức Hội nghị công bố quyết định của Bộ Chính trị về việc điều động, phân công, chỉ định đồng chí Nguyễn Đình Trung, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Đắk Lắk tham gia Ban Chấp hành, Ban Thường vụ và giữ chức Bí thư Thành ủy Huế, nhiệm kỳ 2025 - 2030.
Trong khuôn khổ "Ngày hội Văn học Hàn Quốc 2025", Trung tâm Văn hóa Hàn Quốc tại Việt Nam phối hợp cùng Cơ quan Xúc tiến Công nghiệp Xuất bản Hàn Quốc và Trường ĐH Phenikaa tổ chức chương trình "Gặp gỡ tác giả Shin Kyung Sook".
Herbalife Việt Nam, một trong những công ty hàng đầu về sức khỏe và thể chất, đã và đang tổ chức chuỗi chương trình Lễ Tái Ký Kết với các đối tác Casa Herbalife trên toàn quốc.
Sáng 17/10/2025, tại trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Mai Văn Chính chủ trì cuộc họp về việc đề xuất chọn ngày 24 tháng 11 hằng năm là “Ngày Văn hóa Việt Nam”.
Cảnh sát Tây Ban Nha ngày 16/10 cho biết đang điều tra cái chết đột ngột của ông Isak Andic - nhà sáng lập "đế chế" thời trang Mango - cho rằng đây là một vụ giết người, với nghi phạm chính là con trai ông.
Hàng loạt nhóm chơi Pickleball tại một sân khá nổi tiếng ở Hà Nội đang đồng loạt lên tiếng phản ánh về việc bị sân hủy lịch chơi cố định dù đã đặt lịch từ trước, thanh toán đầy đủ và chơi ổn định nhiều tháng liền.
Cầu thủ bóng rổ WNBA Angel Reese vừa chính thức ghi dấu lịch sử khi trở thành vận động viên chuyên nghiệp đầu tiên trình diễn trên sàn catwalk của Victoria's Secret Fashion Show, trong bối cảnh thương hiệu nội y đình đám một thời đang nỗ lực tái định vị sau nhiều năm gặp khó khăn về hình ảnh và doanh thu.
Sáng 17/10, Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII nhiệm kỳ 2025 - 2030 đã công bố kết quả Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Đảng bộ thành phố Hà Nội khóa XVIII, nhiệm kỳ 2025 - 2030. Đồng chí Bùi Thị Minh Hoài được bầu tiếp tục giữ chức Bí thư Thành ủy Hà Nội khóa XVIII.
Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng và ông Junichi Kawai, Ủy viên Hội đồng Cơ quan Thể thao Nhật Bản, Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ Nhật Bản nhất trí về việc tiếp tục thắt chặt giao lưu, mở rộng hợp tác trong lĩnh vực thể thao.
Chiều 16/10, tại Hà Nội, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng đã có buổi gặp song phương với ông Li Jing Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thể thao Trung Quốc.