(TT&VH) - Ngày 3/11, các phương tiện thông tin đại chúng trên thế giới đưa tin nhà nhân chủng học lớn người Pháp Claude Levi-Strauss từ trần. Tuy nhiên, cây đại thụ từng giữ vai trò quan trọng trong nền văn hóa Pháp và thế giới hơn nửa thế kỷ qua đã rời bỏ chúng ta từ ngày 30/10, hưởng thọ 100 tuổi.
Tri thức rộng lớn
Claude Levi-Strauss những năm cuối đời
Với một tư duy và văn tài vượt trội, Claude Levi-Strauss đã phát quang và cải cách đường lối suy tưởng đương đại, hệt như Karl Marx (1818-1883, với học thuyết kinh tế) hay Sigmund Freud (1856-1939, với học thuyết phân tâm) trước kia - những thiên tài trong lĩnh vực của mình.
Thật vậy, Claude Levi-Strauss xây dựng tư duy riêng biệt trên một vùng tri thức rộng lớn và đa dạng: triết học, lý luận học, dân tộc học, nhân chủng học, văn học, hội họa. Các địa hạt và phong cách riêng quy tụ cùng nhau làm nền cho suy tưởng của ông, lần lượt theo thời gian nghiên cứu và năm tháng tác phẩm ra đời. Nhưng tất cả đều hợp nhất và tương ứng với nhau trong cấu trúc chủ đạo.
Từ lúc chào đời ngày 18/11/1908 cho tới ngày nhắm mắt sau khi 2.064 trang tác phẩm tuyển chọn được in trong Tùng thư La Pléiade (Tao đàn) của NXB Gallimard năm 2008 đánh dấu sinh nhật lần thứ 100, Claude Levi- Strauss thật sự đã trải nghiệm một hành trình không mấy thông thường. Khởi hành từ xưởng vẽ của người cha họa sĩ, ông bước qua nhiều chặng đường đáng kể, với những dấu mốc cắm sâu trong quá trình suy luận của mình. Trở thành thạc sĩ triết năm 1931, sau hai năm gõ đầu trẻ ở Pháp, ông được đề cử vào Ủy ban Đại học Brazil, giảng dạy xã hội học tại Trường Đại học Quốc gia Sao Paulo từ 1935 tới 1939. Cũng trong thời gian này, ông tổ chức và điều hành nhiều công trình đi vào vùng sâu vùng xa khảo sát các bộ lạc thiểu số da đỏ ở miền cao nguyên Mato Grosso (phía Tây Brazil) và châu thổ sông Amazone (Bắc Brazil).
Claude Levi-Strauss trở về Paris khi Thế chiến II bùng nổ, Pháp bị Đức chiếm đóng. Là người Do Thái, ông buộc phải trốn sang New York, Mỹ. Năm 1944, ông lại quay về nước và tham gia lực lượng Kháng chiến chống phát xít. Chiến tranh chấm dứt, Claude Levi-Strauss sang Mỹ làm tham tán Văn hóa ở Đại sứ quán Pháp. Ông từ chức năm 1948 để hoàn tất luận án tiến sĩ văn chương. Năm 1949, ông được bổ nhiệm làm phó giám đốc Musée de l’Homme (Bảo tàng Nhân chủng học), rồi sau đó giữ chức trưởng khoa ở École pratique des Hautes études (Trường Cao đẳng Thực nghiệm). Từ năm 1959, ông dạy môn nhân chủng học ở Collège de France (Trường Quốc gia, nơi giảng dạy các môn chưa được ghi vào chương trình đại học, dành cho giới nghiên cứu). Năm 1973, ông được bầu vào Viện Hàn lâm Pháp. Trong thời gian này, ông không ngừng suy ngẫm về hội họa và văn chương. Claude Levi-Strauss đã được hơn hai mươi trường đại học danh tiếng trên thế giới phong bằng Tiến sĩ danh dự.
Claude Levi-Strauss hồi trẻ
Cấu trúc chủ đạo
Các cuốn Structures Élémentaires De La Parenté (Cấu trúc cơ bản trong dòng họ - 1949), Tristes Tropiques (Buồn thay miền nhiệt đới - 1955) và La Pensée Sauvage (Tư duy man rợ - 1962) là những tác phẩm biểu đạt trọn vẹn nhất suy tưởng của Claude Levi-Strauss trong một sự nghiệp gồm hai mươi đầu sách. Ông chẳng ngại dấn bước trên con đường hoang dã dày đặc chông gai, với cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, lội suối băng rừng đi sâu vào tận các ngôi làng hẻo lánh của người thổ dân da đỏ. Ông thám hiểm, khám phá, phát hiện, khảo sát các bộ lạc còn tồn tại cho tới ngày nay sau hơn năm thế kỷ bị thôn tính, sát hại.
Qua công trình khảo sát các bộ lạc này, Claude Levi-Strauss dần dần xa lánh cung cách nghiên cứu cố hữu của ngành dân tộc học thời bấy giờ - vốn có thái độ kẻ cả, thực dân, miệt thị và khinh rẻ tộc người thiểu số, coi họ là phường man di mọi rợ. Là bởi, khi tìm hiểu đời sống xã hội của họ và các thần thoại mà họ truyền tụng, ông phát hiện một sự kiện mấu chốt: Các bộ lạc không có chữ viết ấy đều là những tổ chức phức tạp và hợp lý về mặt dàn dựng trí thức, văn hóa, chẳng thua kém các xã hội tự coi là văn minh. Ông nhận ra chân lý đó khi phân tích cấu trúc cơ bản trong dòng họ thổ dân, như nhan đề tác phẩm Structures Élémentaires De La Parenté, và các thần thoại mà những bộ lạc này truyền tụng.
Theo Claude Levi-Strauss, nền văn minh của người da đỏ không thua kém các nền văn minh khác
Bất luận tập thể nào, văn hóa nào của con người đều có những điều kiêng cữ sơ khởi. Một trong các cấm ky ấy là l’inceste, tức loạn luân nội thích, quan hệ tình dục giữa những người họ hàng gần kề như cha mẹ với con cái, anh chị em ruột với nhau. Hệ thống trong dòng họ các bộ lạc cũng cấu trúc giống hệt như vậy: cấm ky tình dục cùng huyết thống. Rồi từ chỗ tiếp cận cấu trúc trong dòng họ của nền văn hóa hoang dã đó, Claude Levi-Strauss bước qua địa hạt thần thoại được truyền tụng trong bộ lạc, góp nhặt biết bao tư liệu trực tiếp từ các truyền thuyết này. Ở đây cũng vậy, Claude Levi-Strauss vạch ra các cấu trúc cơ bản mà ông gọi là mythèmes, tức huyền tố, những yếu tố chủ đạo giải thích ý nghĩa các thần thoại phổ biến trong bộ lạc. Chẳng hạn như khi ông phát hiện trong truyền thuyết ý nghĩa của thao tác nấu chín, một sự kiện văn hóa tột bậc. Bởi thao tác biến đồ ăn sống (le cru) thành đồ ăn chín (le cuit) để nó khỏi hư hỏng là một sự thể văn hóa, hệt như ở mọi xã hội khác - sống và chín.
Cống hiến
Nói tới khoa nhân chủng hiện đại tức là nhắc tới nhân chủng học cấu trúc và người đã ứng nghiệm phương pháp cấu trúc trong ngành dân tộc học: Claude Levi-Strauss. Ông đã phát hiện trong những thủ tục lấy vợ lấy chồng xem chừng tùy tiện của các thổ dân da đỏ tính chất hợp lý luôn được cấu trúc một cách chặt chẽ và trong mớ tư duy gọi là “man rợ” một đường lối suy luận phức tạp, vừa mạch lạc vừa sáng tạo. Ông đã chứng minh rằng các tộc người thiểu số đâu phải là hiện thân giai đoạn sơ khai trong tiến trình phát triển của con người. Theo ông, trên quả địa cầu tuyệt nhiên không có một nền văn hóa nào trội hơn và nhờ ở tính chất đa văn hóa mà nhân loại mới phát triển thật sự phong phú.
Vượt qua khía cạnh dân tộc học và nhân chủng học, cống hiến của Claude Levi-Strauss nằm chính ở chỗ đó: buộc các xã hội “văn minh” quá ư hống hách cho tới nay phải dẹp bớt thái độ ngạo nghễ của mình mà suy luận, nhìn đời một cách khiêm nhường.
Hơn 8 thập kỷ trước, hai họa sĩ trẻ Joe Shuster và Jerome Siegel bán bản quyền nhân vật Superman cho DC Comics với giá chỉ 130 USD (tương đương khoảng 2.900 USD hiện nay). Từ một thương vụ nhỏ bé năm 1938, Superman đã trở thành biểu tượng văn hóa trị giá hàng tỷ USD, nhưng cũng là tâm điểm của các cuộc tranh chấp pháp lý kéo dài.
Công ty Cổ phần Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam (VPF) đã quyết định mời trọng tài ngoại làm nhiệm vụ trong trận “chung kết sớm” của mùa giải V-League 2024/25 giữa CLB Hà Nội và CLB Thép Xanh Nam Định, diễn ra lúc 19h15 ngày 4/5 trên sân Hàng Đẫy.
Nhân kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), chiều 29/4, tại Công viên Âu Lạc (Quận 5), Bộ Công an đã tổ chức Lễ khánh thành Tượng đài Công an nhân dân "Vì bình yên cuộc sống".
Kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), chiều 29/4, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã tới dâng hương tưởng nhớ Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Phạm Hùng, Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt tại tư gia các đồng chí ở Thành phố Hồ Chí Minh.
Ngày hội HP Việt Nam với chủ đề "30 năm kiến tạo - Định hình xu hướng tương lai" vừa được diễn ra tại TPHCM. Sự kiện có sự tham dự của các lãnh đạo cấp cao HP tại Việt Nam và khu vực.
XSMB 29/4: Kết quả Xổ số miền Bắc hôm nay thứ Ba ngày 29/4/2025 quay thưởng lúc 18h10 được trực tiếp cập nhật nhanh nhất, chính xác nhất trên Thethaovanhoa.vn.
Trong bối cảnh nhu cầu di chuyển cá nhân ngày càng đa dạng, xe tay ga không chỉ là phương tiện mà còn trở thành người bạn đồng hành, phản ánh phong cách sống hiện đại. Các mẫu xe tay ga thế hệ mới, như Yamaha Grande, ngày càng được trang bị nhiều công nghệ và tính năng tiện ích, nhằm tối ưu hóa trải nghiệm người dùng.
Sứ mệnh lịch sử của tranh cổ động – cổ vũ khát vọng độc lập hòa bình được tái hiện sống động qua triển lãm tranh cổ động của họa sĩ Nguyễn Mạnh Đức đang diễn ra tại 22 Hàng Buồm, Hà Nội.
Cách đây 50 năm, Bản tin Chiến thắng đầu tiên - bản tin quan trọng nhất trong lịch sử chiến tranh, trong sự nghiệp giải phóng dân tộc - do Việt Nam Thông tấn xã (nay là Thông tấn xã Việt Nam) phát đi đã được nhân dân cả nước chào đón.
Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ công bố kế hoạch giảm bớt tác động của thuế ô tô vào ngày 29/4 (giờ địa phương), bằng cách miễn một số loại thuế áp lên linh kiện nước ngoài được lắp ráp trong các xe sản xuất nội địa và ngăn chặn tình trạng thuế chồng thuế lên các xe nhập khẩu.
Cuối tuần qua, một sự cố đã xảy ra tại giải Major League Pickleball (MLP) ở Orlando. MLP đã chính thức lên tiếng về vụ việc này thông qua một tuyên bố được đăng trên X (trước đây là Twitter).
Với tư duy biến những điều giản dị bình thường trở nên bất ngờ và thú vị trong mỗi công trình thiết kế của mình, Kiến trúc sư Khương Nguyễn cùng các cộng sự tại KKA & Partner Architect bằng cách sử dụng những vật liệu địa phương, nhân công địa phương nơi mỗi công trình tọa lạc, để tạo nên những tác phẩm độc bản, hiện đại, mà vẫn mang đậm nét truyền thống. Đối với anh, đó cũng là cách để bảo tồn những giá trị văn hóa độc đáo mà cha ông để lại.
Sáng 29/4, tại Trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Lê Thành Long đã có cuộc làm việc về công tác chuẩn bị Kỳ thi tốt nghiệp Trung học phổ thông (THPT) năm 2025.
XSBL 29/4: Xổ số Bạc Liêu được phát hành bởi Công ty xổ số kiến thiết Bạc Liêu, quay thưởng vào lúc 16h10 phút ngày thứ Ba hàng tuần. Trực tiếp kết quả XSMN nhanh nhất trên Thethaovanhoa.vn.