Hội Kiều học Việt Nam đánh giá cao Nguyễn Du với Kiều

Đạo diễn NSND Lan Hương bộc bạch về Nguyễn Du với Kiều.

Chọn cái tên Nguyễn Du với Kiều, tôi muốn thông qua câu chuyện về Kiều, thông qua những vần thơ mà Nguyễn Du viết để cố gắng tìm hiểu về tâm hồn và những tình cảm cao quý của đại thi hào này. Bởi thế, nỗi lo vở diễn không chuyển tải được ước nguyện của mình luôn ám ảnh tôi trong suốt quá trình dàn dựng. So với những gì mà Nguyễn Du đã để lại trong nhiều thế kỷ qua, sự hiểu biết của tôi sẽ không bao giờ là đủ đầy...

Một buổi tối trước khi dựng vở, tôi về Nghi Xuân thăm mộ đại thi hào Nguyễn Du vào một buổi tối. Trời mưa lâm thâm nên khí tiết lúc đó có cảm giác rất linh thiêng. Tôi đứng bên cạnh mộ của ông, kể cho ông về ý đồ dựng Kiều, rồi mong sao ông phù hộ cho tinh thần của cháu sáng suốt hơn. Sau khi khấn xong, tôi thấy trong lòng khá thanh thản, nhẹ nhõm và rất nhều ý đồ dạt dào đã hình thành trong tâm mình.

Đọc Truyện Kiều, tôi thấy những vần thơ của Nguyễn Du gần gũi với những triết lý của đạo Phật, tác phẩm của ông mang tính chất tâm linh dân tộc, lời thơ của ông vừa dân gian mà lại vừa bác học. Vì gần gũi với đạo Phật tôi đã mạnh dạn đưa vị Bồ tát “Nghìn mắt nghìn tay” lên sân khấu với ánh sáng được soi rọi xuyên suốt vở diễn. Sở dĩ tôi chọn hình ảnh này vì theo truyền thuyết, Phật Bà cũng đã hi sinh đôi bàn tay và đôi mắt để cứu cha. Trong các tích truyện Trung Quốc, thì việc hi sinh để cứu chuộc, báo hiếu cha mẹ có rất nhiều, nhưng phải chăng Nguyễn Du cảm tác Kim Vân Kiều truyện theo một cách nghĩ sâu sắc hơn?

Theo cảm nhận của một người làm nghề đạo diễn, bốn người đàn ông trong cuộc đời Thúy Kiều (Kim Trọng, Thúc Sinh, Sở Khanh, Từ Hải) khá giống với bốn con đường khổ ải trần gian mà con người phải trải qua: tình ái, tiền tài, giả dối và danh vọng. Từ đầu thế kỷ trước, khi một số đoàn cải lương dựng Truyện Kiều, thì họ cũng đã thay đổi tích truyện với kết thúc là Kiều về nơi cửa Phật. Tôi cũng không muốn thay đổi cái kết mới đó. Truyện Kiều là câu chuyện hư cấu từ Trung Quốc rồi đến Việt Nam nhưng tài năng và lòng nhân đạo của Nguyễn Du thì lại có thật và lớn vô cùng. Ý tưởng đưa Kiều vào vòng tay bao bọc của vị Bồ tát “nghìn tay nghìn mắt” cũng là một mong muốn vinh danh tâm hồn và tài hoa của Nguyễn Du. Tôi liên tưởng đến cuộc sống hiện nay, ta cần phải luôn sống "tu nhân tích đức" vì lúc nào cũng có Phật bà nghìn mắt nghìn tay ở trên cao dõi theo. Ngoài đời, tôi rất ngưỡng mộ với những giáo lý của đạo Thiên Chúa cũng như yêu những triết lý của đạo Phật, bởi tất cả đều khuyên răn con người sống hướng thiện.

(Tôi có một kịch bản sân khấu về sự tích Lễ Vu Lan do NSƯT Lê Chức viết, và dự định sẽ đưa những triết lý nhân – quả, những giá trị hướng thiện, lòng hiếu kính với cha mẹ của đạo Phật thể hiện trong tác phẩm. Những chi tiết đó cũng đã được đưa vào phần đầu vở diễn Nguyễn Du với Kiều nhưng có lẽ chưa được nhấn mạnh đủ để gây ấn tượng rõ nét với người xem.)

Về cái kết của vở diễn, tôi tin rằng đã làm hợp lý. Thứ nhất, cái kết ấy đem lại vẻ lung linh cho sân khấu và cảnh sắc hấp dẫn cho khán giả thưởng thức. Thứ hai,điểm nhấn này đã đẩy cao thông điệp mà tôi mong muốn từ vở diễn: "Thiện căn ở tại lòng ta - Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài" - câu thơ tôi tâm đắc nhất trong Truyện Kiều. Thứ ba, nghệ thuật có muôn màu sắc, đôi khi cũng cần có những ẩn dụ, không thể luôn trần tục như cuộc đời thực. Khán giả hiện nay cần được trải nghiệm sự tưởng tượng thăng hoa và hấp dẫn bằng nhiều thủ pháp. Họ đã không còn muốn đến với sân khấu chính kịch và tôi cũng mong muốn qua vở diễn mang đầy tính nghệ thuật này, khán giả sẽ tranh luận và tìm đọc lại Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du.

Đọc những nghiên cứu của giới Kiều học,tôi cũng vỡ thêm được nhiều điều và sẽ chỉnh sửa, trao đổi cùng diễn để họ hiểu nhân vật của mình hơn. Trước mắt, những lời động viên từ TS Phan Tử Phùng của Hội Kiều học là điều để tôi trân trọng và cám ơn rất nhiều.

P.V